Głos

Tadeusza Szymona Bończa Skarżyńskiego

Skarbnika i Posła Ziemi Łomżyńskiej,

na Sesyi Sejmowej dnia 13 mca lipca roku 1793 w Grodnie miany

Najjaśniejszy Królu, Panie Mój Miłościwy! Najjaśniejsze Rzeczypospolitej Stany!

Nie byłem przyznam się, Miłościwy Królu, Przyjacielem Konfederacyi Targowickiej, bo będąc Obywatelem posłusznym prawu, zdało mi się, iż lekarstwo, jakie też Konfederacya niosła, było od choroby gorsze; w tym mniemaniu zostając, nie byłem z liczby najpierwszych przystępujących do tej Konfederacyi, co jest dowodem, iż akcess mój wraz z współobywatelami memi już po akcesie Waszej Królewskiej Mości, Pana Mego Miłościwego nastąpił; wykonawszy atoli w Obliczu Boga na tęż Konfederacyą przysięgę, nie mogłem nie uznać tego, iż zamiary, cele i pryncipia Konfederacyi tej być nie mogły tylko szlachetne, bo zaręczają niepodległość i całość mojej Ojczyzny, dla której wierność do grobu zaniosę. Jeżeli inne mniej potrzebne w przysiędze dodatki mogły być nieco zrażające, punkt atoli całość Ojczyzny mojej zaręczający był dla mnie najmilszym, tak dalece, iż wypełniałem punkt ten przysięgi z przekonaniem wewnętrznym, że nie tylko palce, lecz i serce moje chciałbym mieć położone na wizerunku Chrystusa Pana. - Stało się więc, iż dla tych szlachetnych pobudek Naród cały skonfederowanym został, i wypełniwszy przysięgę trwa w tym związku dotychczas. - Konfederacya Generalna stawszy się w Narodzie najwyższą władzą, wszak to była ta, wyrokiem której Rada Nieustająca na przeszłym Sejmie uchylona powróconą została, a ta Rada wraz z Waszą Królewską Mością Panem Moim Miłościwym, zwołała Sejm niniejszy, na którym jesteśmy, wszak Konfederacya jest ta, która przepisała sposób odbycia Sejmików, i dlatego pod Marszałkami Konfederacyi też Sejmiki odbyte zostały, wszak Konfederacya jest ta, która Rotę przysięgi dla Marszałka Sejmowego przepisała, a którą JW. Marszałek wykonał, ten, który nam przodkuje, mimo to wszystko, czynności nasze Sejmowe wszak nie były oddzielne od Principiów Konfederacyi, powiedzieliśmy w Nocie odpowiedniej, że Naród Skonfederowany poprzysiągłszy całość Rzeczypospolitej, nie jest bynajmniej mocen traktować w obiekcie rozbioru Polski, co i w instrukcyi Deputowanym danej wyraźnie domieściliśmy, w Plenipotencyi wyraziliśmy związek Konfederacyi Targowickiej, że pod nim sejmujem, a które domieszczenie nie było podstępnym zrobione sposobem, bo Projekt publicznie poprawiony, publicznie czytany, i jednomyślną Izby Sejmowej przyjęty zgodą. Mamyż się teraz wyprzeć, że nie jesteśmy w związku Targowickiem, lub wedle żądania Noty przez JW. Ambassadora podanej, punkt ten Plenipotencyi wymazać, gdyśmy przyjęli prawidła Konfederacyi, bo są prawdziwie do dzisiejszych okoliczności stosowne, i aż nadto potrzebne, gdy niemożność traktowania naszego w obiekcie ustąpienia krajów naszych tłumaczą. Mogła Konfederacya (jako z ludzi złożona) w czym jaką niedogodność uczynić, lecz to bynajmniej jej jestestwa i principiów nie obala, bo co jest niedogodnego, uchylić nie tylko można, ale należy od tych principiów, które są nader szlachetne, nader przyzwoite, i wykonaną zaręczone przysięgą. Znam więc Sejm ten być w związku Targowickim, więc wymazywać wyrazu z Plenipotencyi, o tym związku zezwolić nie mogę. - Nie zdaje mi się nawet Najjaśniejsze Stany, aby JWW. Kanclerze w odpowiedniej Nocie swojej mieli nadmienić, iż wyraz takowy nie znaczy bynajmniej, iżby Sejm teraźniejszy przyjął prawidła Konfederacyi, bo się zna być władzą najwyższą, odpowiedź bowiem taka cofała by poprzednicze nasze czynności, które na prawidłach Konfederacyi wsparte zostały. Sejm jest władzą najwyższą, lecz mu wolno przyjąć prawidła, kiedy je uzna za dobre, uczynił tak Sejm teraźniejszy, bo mniema, iż od zaboru krajów naszych, bardziej onego ratyfikacyi, tym mocniejszą znajdzie zasłonę. Zdaniem więc moim jest: iż, gdy Najjaśniejsze Stany uznają potrzebę Noty odpowiedniej, aby wyrazić kazały, iż wyraz w Plenipotencyi, jako z rzeczywistością zgodny i jednomyślnie przyjęty, cofnionym być nie może, oraz że Sejm teraźniejszy w zamiarach swoich na uroczystym przysięgi ślubie wspartych, stoi nieporuszenie.