|
|
| |||||||||
|
Dzień 18 septembra
Sesja 63
Za przybyciem króla JMci do izby sejmowej JP Tyszkiewicz marszałek WLit. obligował arbitrów o ustąpienie z sali sejmowej. Których gdy część niejaka z sali ustąpiła, zagaił sesją marszałek sejmowy temi niemal słowy: ciąg panowania WKMci zawżdy był oznaczony cechą posłuszeństwa dla praw, które naród sobie przepisował, w czym WKMć łożyłeś usilne starania, aby one od każdego w szczególności obywatela uszanowanie odbierały. Dałeś dowód świeży tego, gdy widząc w akcie związku grodzieńskiego ostrzeżone obranie sędziów sejmowych, dałeś czas na ten obór dzień cały wczorajszy. Stan rycerski posłuszny prawu, na prowincje rozdzielony, na dniu wczorajszym ten obór uskutecznił wybierając tych, którym powierzył bezpieczeństwo WKMci, sejmu i osób jego składających oraz samą nietykalność związku grodzieńskiego zabezpieczył. Których wybór JP sekretarz niezwłócznie przeczyta. Po nim zaś ja czekać będę woli stanów sejmujących, jaką materią do decyzji wziąć zechcą. Nota: trzeba wiedzieć, iż prowincje Mało Polska i litewska na dniu wczorajszym sędziów sejmowych unanimitate obrały, mając wzgląd w części na zalecone im osoby. Z Wielkopolskiej zaś prowincji posłowie z osiemnastu osób składający się, gdy im podawano do oboru osoby niektóre, jako to Oborskiego liwskiego, Ostroroga czerskiego i inne wotowała przez sekretne wota. Dwunastu z nich było patriotów, przeciwnych zaś czyli podanych być wybranemi sześciu. Umówiwszy się z sobą, a conformiter wotując, spostrzód siebie ci dwunastu sześciu sejmowych obrali sędziów, usuwając wszytkie do oboru zalecone osoby. Czytał JP sekretarz obranie sędziów sejmowych na prowincjonalnych sesjach tym porządkiem: z Mało Polskiej - Głębocki krakowski, Ożarowski sandomirski, Szemioth wołyński, Miączyński lubelski, Ołdakowski bielski, Orański bełzki. Tu Suffczyński chełmski wniósł kwestią, że ponieważ w rzędzie województw bełzkie jest wyższym za podlaskie, upraszał więc, aby tę omyłkę co do rzędu województw umieszczoną wraz poprawić. Co mu mielnicki Szydłowski znegował, a zawołano o kontynuacją dalszą czytania prosząc, więcej i wzmianki o tym nie było. Czytał więc sekretarz dalszy obór sędziów sejmowych w ten sposób: z Wielko Polskiej - Szydłowski ciechanowski, Bogucki wyszogrodzki, Młodzianowski rożański, Chojnowski wizki, Karski płocki, Plichta sochaczewski; z prowincji litewskiej - Hutorowicz oszmiański, Godaczewski trocki, Syruć smoleński, Puzyna żmudzki, Oziembłowski brzeski, Tuhanowski nowogrodzki. Po przeczytaniu zewsząd o głosy domawiać się zaczęto.
Krasnodębski liwski miał głos burzliwy na konfederacją targowicką
w tych słowach: v. nr 3 Po zakończeniu, głos dalej tak mówił: co się zaś tycze nowo nastałej konfederacji grodzieńskiej, oświadczam się, że jeszcze jej dotąd cale nie znam. Dlatego zaś pisałem się na nią, abym przynajmniej z bliska mógł, gdyby tego potrzeba była, radzić o ojczyźnie. Wszelako w akcie samym widząc obojętność umieszczoną w słowach - ,,na tej, co nam została, ziemi rząd republikański będzie", a bojąc się, aby to nie znaczyło potwierdzenie illegalnych od potencjów zaborów, pisałem się z kolegami do niej z salwą zachowaną zawżdy zdania w tym swego przed całą publicznością oświadczonego, a nawet i teraz tak przeciwko traktatowi jako też ratyfikacji i wszelkim czynom upoważniającym zabory kraju naszego najsolenniej protestuję się. Czytam także w tymże samym akcie prorogacją sejmu do dnia 1 novembra exclusive położoną, co mojemu projektowi limity sejmu przeze mnie podanemu przeciwi się, a krzywdzi posła wolność podawania projektów prawem zabezpieczoną mającego. Naganiam także tym aktem potwierdzenie przysięgi marszałka sejmowego, a przez toż samo odjęcie sekretnych wotów i przytomności arbitrów z izby uchylenie. Widziałem także w tym akcie nominowaną deputacją do roztrząsania sancitów tej to, co zgasła, konfederacji targowickiej, a do wszytkich magistratur, dykasteriów krajowych i deputacji królowi JMci na ten raz zostawioną nominacją. Wszelako spodziewam się, że WKMć widząc powolność i przywiązanie nasze do siebie, wzajemnością nam wyręczysz się, a na te wszytkie miejsca cnotliwe będziesz nominował osoby. Do was zaś, godni mężowie, deputacją do roztrząsania sancitów składający, przynależy całej swej usilności i starania przyłożyć, abyście przyspieszyli sprawiedliwość obywatelom zaprzeczoną, a przywrócili własność chciwie i zbrodniczą tak krajowi jako i obywatelom zajętą. Wy albowiem teraz jesteście w takim położeniu, że albo na powszechne od wszytkich zasłużycie przekleństwo, albo błogosławieństwo. Nareszcie oświadczam się, iż ponieważ ten akt nowego związku grodzieńskiego powraca WKMci władzę, a Rzpltej obiecować zdaje się nadzieje chwil słodszych, proszę więc imieniem całego stanu rycerskiego, aby mu wolno było ucałować rękę WKMci jako głowy nowego związku. Ciemniewski rożański i wielu innych dopraszało się o głosy. Książę Massalski biskup wileński w głosie swoim prosił także, aby wolno było podobnież senatowi i ministerium ucałować rękę JKMci trzydziesty rok łaskawie nam panować zaczynającego, pod którego naczelnictwem związek grodzieński pozawczoraj utworzony każe mieć nadzieje, że dla ojczyzny przynajmniej na przyszłość pomyślniejsze zakwitną czasy. Całował senat i ministerium, a potym stan rycerski z rzędu województw czytanego przez JP sekretarza rękę JKMci.
Po odbytym ceremoniale mówił król JMć w te słowa: v. nr 4
W zabranym głosie Szydłowski płocki tak się tłumaczył: v. nr 5 Czytał JP sekretarz projekt JP Szydłowskiego płockiego, aby deputacja 9 augusta wyznaczona od wszytkich magistratur relacji wysłuchawszy opinią o nich swoją do stanów przyniosła.
Skarszewski biskup chełmski tak się eksplikował: v. nr 6 Po skończonym głosie powiedział tenże JMKs. biskup: iż projekt JP płockiego radzę, aby był oddanym do deputacji konstytucyjnej, a od niej stosownie do przełożonych uwag poprawionym został.
Załuski podskarbi nadworny mówił w te słowa: v. nr 7 Po skończonym głosie oddał projekt do laski, któren czytał JP sekretarz wyznaczający deputacją do wysłuchania rachunków obydwóch skarbów.
Ogiński podskarbi WLit. tak się tłumaczył: v. nr 8 Ożarowski kasztelan wojnicki pochwaliwszy sentymenta zawżdy obywatelskie JP płockiego, uznawał za powinność swoją, aby jako przy władzy wojskowej zostający, do projektu przymówić się. A oświadczył, iż ponieważ widzi myśl powszechną izby za projektem JP Szydłowskiego, radzi więc, aby co się tycze departamentu i komisji wojskowej, osobna była do niej wyznaczona deputacja. Sądził dalej być potrzebą, aby niektóre okoliczności w tej materii stanom sejmującym wyobraził, tj. że deputacja przejrzeć tylko może czyny władzy wojskowej do 1792 roku do dnia 1 septembra, albowiem od tej daty nie już komisja zarządzała wojskiem, ale sama konfederacja generalna, mając między sobą hetmanów, po których dopiero oddaleniu się miała sobie władzę nad wojskiem powierzoną. Z ciągu zaś zawiadowania swojego oświadczył, iż z najmniejszego czynu gotów jest zdać sprawę. Ponowił potym żądanie i prośbę swoją, aby inna deputacja do skarbu, a inna do wojska były wyznaczone. Przekładał na końcu, iż likwidacje i lustracje chociaż są nieodbicie potrzebne, jednakże w tak krótkim czasie, jaki jest sejmowi zamierzony, cale być odbytemi nie mogą.
Król JMć ministerium wezwał do tronu. A gdy doniósł izbie JP
Tyszkiewicz marszałek WLit., że król JMć mówić będzie, powszechna
nastąpiła spokojność i król JMć w te niemal mówił słowa: ze słyszanych
dopiero głosów senatorów i ministrów stan rzeczy, o której materia jest
wniesiona, wyjaśnionym został. A najlepiej będzie, kiedy deputowani
do konstytucji przyniosą na jutro ułożywszy projekt spojony skutkiem
tegoż samego zamiaru z projektami JPJP Szydłowskiego płockiego i
Załuskiego podskarbiego nadw. kor. oraz z myślami światłemi
senatorów i ministrów w głosach ich wyrażonemi. Trzeba także, aby taż
sama deputacja do konstytucji względu mieć nie omieszkała na to, iż małe
jest teraz grono senatu, a i stanu rycerskiego mniejsze, aniżeli
przedtem bywało, jak tyż miała baczność i na to, że wszytkie niemal osoby
sejmujące są zajęte różnemi deputacjami A tymczasem, aby taż deputacja taką czynność na jutro mogła wygotować, solwuję dzisiejszą sesją na dzień jutrzejszy na godzinę 4 po południu.
| |||||||||||
|
|
|
|
