Głos

Franciszka Xawerego z Błeszyna Błeszyńskiego

Posła Województwa Sandomierskiego

na Sesyi Sejmowej dnia 16 lipca 1793 roku w Grodnie miany

Najjaśniejszy Królu Panie Mój Miłościwy!

Najjaśniejsze Skonfederowane Rzpltej Stany!

Nie wiem, czy jest Polak, którego by umysł na dniu wczorajszym po słyszanym projekcie Traktatu przez JW. Ambassadora Rossyjskiego Deputacji od nas wyznaczonej poddanym, i przeczytanej Nocie tegoż JW. Ambassadora żądającej nadania Deputacyi mocy do podpisania takowego Traktatu, przerażonym zupełnie nie został; wyrazić nie zdołam zgryzoty duszy mojej, gdy tak nagłą i tak bliską spostrzegam zgubę Ojczyzny Naszej. Nie chciałem i nie chcę nigdy należeć do takiej czynności, gdzie właśni synowie własnej matki szarpiąc wnętrzności współbraci swoich, z wieczystą hańbą Narodu Polskiego obcej przemocy zaprzedać ośmielają się. Podjąłem się funkcyi poselskiej w tych krytycznych czasach, kiedy wielu z współziomków moich, jedni z bojaźni utracenia majątku i exponowania osób swoich, drudzy nie chcąc być narzędziami zatracenia egzystencyi Polskiej, usunęli się od tej posługi publicznej, która od każdego Obywatela Krajowi należy, podjąłem się - mówię - jedynie dlatego, iżbym okazał, że nie ten dopełnia powinność cnotliwego obywatela, któren w pomyślnych okolicznościach spieszy się do radzenia Ojczyźnie swojej, ale ten, któren nie odstępując jej w najprzykrzejszych momentach i najstraszniejszych ciosach, w momencie - mówię - jej skonania, chętnie przyjmuję obowiązek na to, iżby ją od ostatniej zguby, z azardem własnego życia i majątku bronił. Nie tajne zapewne będzie całemu światu najniesprawiedliwsze z nami obcej przemocy wbrew licznym Traktatom święcie dochowanych, wbrew - mówię - licznym i niezaprzeczonym Rzpltej Prawom postępowanie.

Najjaśniejszy Królu! Najjaśniejsze Stany! Byłem przeciwny wyznaczeniu Deputacyi, byłem przeciwny Instrukcyi dla tejże Deputacyi przepisanej, byłem przeciwny Plenipotencyi, bom się spodziewał tych skutków, jakie dzisiaj oczywiście spostrzegam; ale ulec większości Głosów musiałem. Najjaśniejsze Stany! Oświadczyłem Wam w mych Głosach w tej tu Izbie mianych, sposób myślenia mego, stałość i determinacyą, przy tak sprawiedliwym interesie Kraju naszego, powodowały i powodować będą mną, bo nie umiem zmieniać własnego przekonania mego. Nie będę tu powtarzał licznych dowodów i przyczyn przeciwko żądaniu powiększenia Plenipotencyi dla Deputowanych, wyjęcia z niej wyrazu: Konfederacya Targowicka - i podpisania podanego projektu Traktatu, gdyż te w licznych Głosach światłych kollegów moich przede mną mówiących jasno i dokładnie są wymienione, muszę tylko dodać, iż pozwolić na te trzy żądania, jest to nie tylko zmazać i skasować Prawa świeżo przez nas samych unanimitate ustanowione, a tym samym wzruszyć się na tym Sejmie nie mogące, jest to nie tylko być przedajcą tak licznych współbraci naszych, ale nawet jest to wyraźnie złamać przysięgę Bogu Stwórcy Świata dobrowolnie przy przystąpieniu do Konfederacyi Targowickiej na bronienie całości granic wykonaną, od której nas nikt ani uwolnił, ani uwolnić może. - Nie chcąc zaiste popełnić krzywoprzysięstwa i być wspólnikiem zguby mojej Ojczyzny, oświadczam się, iż tak na powiększenie Plenipotencyi Deputowanym, jako też wyjęcie z niej umieszczonego wyrazu, iż pod Związkiem Konfederacyi Targowickiej Sejmujemy, tudzież na podpisanie podanego projektu Traktatu, nigdy pozwolić nie mogę i nie pozwalam, i chociażby przemoc jakiegokolwiek gwałtu w tej mierze użyć przedsięwzięła, ja zawsze do momentu tego, póki tylko osoba moja wolną będzie, opierać się gwałtowi nie przestanę, i przeciwko takowym czynnościom przed Bogiem, Narodem i całą Europą protestuję się.

Najjaśniejszy Królu! Najjaśniejsze Rzpltej Stany! Może gorliwość moja w tym tu miejscu, które licznym Obcym Wojskiem obtoczone, z którego nikomu z nas bez biletu wyjeżdżać nie wolno, nie potrafi przeszkodzić gwałtowi, ale pytam się: czy należy zważać na to posłowi chcącemu pełnić Instrukcyą, Obywatelowi poczciwie myślącemu. Nie zaiste! Kto się raz poświęcił na usługi Ojczyźnie, winien w każdej materii szkodliwej dla Kraju stale i z determinacyą opozycyą czynić, winien nie zważać na żadne osobiste nieszczęścia, winien ślady gwałtu obcej przemocy zostawiać, i samej tylko większości Głosów jako w Sejmie Konfederackim ulegać. Niechaj przez ten sposób pozna Naród, poznają współziomkowie poczciwych obywateli, dobrze myślących posłów, w gronie prawodawców swoich. Co do rozpoczętych materyi, gdy te porządkiem ułatwiane być powinny, najprzód więc żądaniem jest moim, ażeby Najjaśniejsze Stany zalecili JWW. Pieczętarzom przygotowania projektu do Noty odpowiedniej na Notę JW. Ambassadora Rossyjskiego przed kilku dniami w okoliczności wyjęcia z Plenipotencyi wyrazu, iż pod związkiem Konfederacyi Targowickiej Sejmujemy, podaną; gdyż ta dotychczas zostaje bez żadnej odpowiedzi, wyrazy zaś w projekcie do Noty odpowiedniej, życzyłbym sobie, iżby były zgodne z powagą Narodu naszego. Po czym jeżeli przystąpiemy do dania Rezolucyi na rapport Deputacyi do traktowania z JW. Ambassadorem Rossyjskim wyznaczonej, i żądanie tegoż JW. Ambassadora względem rozszyrzenia mocy dla Deputowanych, i podpisania podanego projektu Traktatu, w ten czas dopraszać się będę o przeczytanie Noty naszej odpowiedniej unanimitate pod 23 Junii zadecydowanej, jako też Traktatów 1775 roku z trzema Potencyami Sąsiedzkiemi zawartych, które nauczą nas, jak sobie w tym punkcie postąpić powinniśmy, jaką rezolucyą na Rapport Deputacyi, oraz jaką odpowiedź na Notę JW. Ambassadora Rossyjskiego dnia wczorajszego czytaną, dać nam należy. Iżbyśmy zaś nie opuścili najmniejszych okoliczności, które by nas nie tylko przed własnym Narodem, ale nawet przed całą Europą od suppozycyi o niebaczności, nieostrożności i podłości naszej uwolnić mogły, i które by zdolne były przekonać tak Naród nasz, jakoteż inne Narody o wyraźnych i nadzwyczajnych gwałtach obcej przemocy w interesie naszych, tak sprawiedliwym, wypada nam zalecić JWW. Pieczętarzom Obojga Narodów, iżby niezwłocznie projekt Traktatu podany od JW. Ambassadora Rossyjskiego był komunikowany Ministrom Dworów Zagranicznych tu przytomnym, tym sposobem cała Europa będzie wiedziała, w jakiej smutnej jesteśmy sytuacyi, i pod jaką nigdy niesłychaną zostajemy przemocą. Podaję więc w tej mierze projekt i o przeczytanie, a potym zapytanie się o zgodę na niego JW. Marszałka Sejmowego upraszam, i kontynuacyą Głosu mego po przeczytaniu projektu sobie zamawiam. Teraz kontynuując dalej rozpoczęty głos, spodziewam się, iż Najjaśniejsze Stany takowy przeczytany projekt zalecenia JWW. Pieczętarzom bez deliberacyi jednomyślnie przyjąć raczą.

Najjaśniejszy Królu! Najjaśniejsze Rzpltej Stany! Nim głos mój zakończę, nie mogę zamilczeć zdania mego względem noty JW. Ambasadora rosyjskiego dnia dzisiejszego podanej i dopiero co w Izbie przeczytanej, nad wyrazami tej noty gdy się zastanawiam, wystawiam sobie, iż deputacya zupełnie zakończyć by powinna dalsze kontynuowanie swoich sesyi, wyznaczona bowiem jest do porozumienia się i traktowania z JW. Ambasadorem rosyjskim podług danej sobie od nas Instrukcyi, lecz na cóż przyda się traktowanie między dwóma stronami, z których jedna silniejsza od drugiej, ufna w przemoc swoją, na początku zaraz sesyj konferencyjnych, przynosząc gotowy projekt w rzeczy takiej, do której ani deputacya, ani sam Sejm umocowany od Narodu nie są; rozkazuje drugiej podpisanie wieczystej hańby i niesławy w oczach całego świata, podług mnie jest to gwałt jeden z największych, nad którym zastanowić nam się należy, a to dlatego, iżbyśmy przez prędkość i bojaźń naszą bez dokładnej rozwagi Ojczyźnie naszej nie przyspieszyli zguby. Ja zaiste nie zważając na żadne postrachy i osobiste nieszczęścia, gdyż na tę podejmując się funkcyą Poselską, w teraźniejszych okolicznościach przygotować się byłem winien, rozumiem, iż dopełniam powinność Posła, gdy w takowym przypadku odwołam się do prawa titulo bezpieczeństwo osób sejmujących, przez nas samych napisanego, które mówi, iż gdyby gwałt przez obcą moc na osobie lub majątku któregokolwiek z Sejmujących był dopełnionym, czynności sejmowe wstrzymać winniśmy; nie znam ja gwałtu większego nad ten, o którym z noty dopiero przeczytanej dowiadujemy się, w niej albowiem nie tylko Król i Sejm, ale nawet cały naród polski już licznemi nieszczęściami przyciśniony wyraźnie jest zagrożony; stawam więc przy tym prawie i oświadczam się, iż ani na kontynuowanie czynności sejmowych, ani na kontynuowanie czynności deputacyjnych nie pozwolę, jeżeli te gwałty, które w nocie widzę przyobiecane, popierane będą.