Dzień 9 novembra

Sesja 89

Zagaił sesją marszałek sejmowy temi wyrazy: gdy prawo na dniu wczorajszym zapadłe koniec sejmowi teraźniejszemu nieodzowny przeznaczyło, należy się starać, aby szczegóły rządowe przyspieszonemi zostały. Mam więc honor upraszać, aby prześwietne deputacje dzieła swoje ukończyć starały się. Widzą wszyscy, z jaką usilnością obrady nasze przyspieszamy, gdyż dzień nie przeminie, aby na sesji naszej kilku praw pożytecznych nie stanęło. Tym torem stany sejmujące postępując, sławę sobie u całego kraju zjednacie. A teraz JP sekretarz do czytania opinii od deputacji sancitowej przyniesionych przystąpi.

Czytał JP sekretarz skargę JPanny Eydziatowiczówny i Orańskiego na sancitum przez Dercasa uzyskane, odpowiedź jego i opinią deputacji, jak w aneksie pod dniem 6 novembra.

Godaczewski trocki po przeczytaniu zaraz eksplikował całą sprawę, naganiając opinią deputacji w tej treści, iż gdy Orański umarł, szwagier jego Dercas, któren z nim proceder wiódł o wyposażenie siostry jego a swojej żony, zajął dobra jako naturalny sukcesor i sancitum uzyskał nakazujące rozprawę z pretensorami w ziemstwie wileńskim. Testament i prawo zastawne mienił być adoptowanemi, ile że nie z oryginałem, tylko z ekstraktami Eydziatowiczówna i Orański stawali. A zatem upraszając aprobaty sancitum a uchylenia opinii, podał do laski projekt.

Czytał JP sekretarz projekt w treści swojej utwierdzający sancitum a uchylający opinią.

Skarszewski biskup chełmski odpowiadał w te słowa: deputacja nasza ze złożonych dowodów sądzić obowiązana. Gdy testament przed nią został złożonym i prawo zastawne, a potym manifest o deposesją ukazano, a ze statutu W.Ks.Lit. dosyć było intromisją okazać pannie Eydziatowiczównie, deputacja wedle ścisłej sprawiedliwości reguł czyniąca na nich swoją zafundowała opinią, nic nie mówiąc o odesłaniu do ziemstwa, tylko co do artykułu samej ekspulsji. A zatem - powiedział - proszę JP marszałka o zapytanie się o zgodę.

Skirmontt piński eksplikował się, iż nie jest jego myślą bronić sancitum ani naganiać opinią prześwietnej deputacji, ale tylko wyjęcia z opinii tych słów dopraszał się, jako to aprobujących ekspulsją z posesji, albowiem one słowa przed sprawą dekret na Dercasa ferują, winnym go pen ekspulsyjnych czyniąc. A to powiedziawszy, prosił o czytanie opinii.

Którą gdy przeczytał JP sekretarz, znowu Skirmontt piński przymawiał się do wymazania tych samych słów.

Na co, gdy zgody nie było, a jednomyślności stawał z opozycją JP trocki, JP marszałek uformował i ogłosił taką ad turnum propozycją: czyli opinia deputacji w interesie JP Dercasa ma być przyjęta bez poprawy, czyli z poprawą JP Skirmontta. Ma być przyjęta bez poprawy - affirmative, ma być przyjęta z poprawą - negative.

Którą to propozycją, gdy ogłosił senatowi JP Wołłowicz referendarz WLit., zaczął się turnus senatu:

Skarszewski biskup chełmski: gdy deputacja miała przed sobą prawo zastawne, testament takie prawo aprobujący za nim intromisją i manifest o deposesją, powinnością jej było taką opinią, jaką widzą stany wydać. Przeto więc za nią bez żadnych popraw piszę się affirmative.

Suchodolski kasztelan smoleński aff., Oborski kasztelan ciechanowski aff., Leduchowski kasztelan łobaczewski aff.

Tyszkiewicz marszałek WLit. ubolewał nad stanem w magistraturach i wszelkich deputacjach będących, że wszytkich stronom dogodzić nie mogą, bo zawżdy która z nich musi być obrażoną. Co się zaś do opinii tej ściąga, deputacja miała przed oczemi samą sprawiedliwość, z wypadu zaś jej nie widzi się, że JP Descar nie jest ukontentowanym, bo mu ona nie do smaku. Dalej mówił, iż chociaż JP trocki dowody składane obojętnemi być mienił, wszelako deputacja winną będąc z dowodów o rzeczy stanowić, widząc akta autentyczne, wydała opinią, przeto piszę się za interesem JPanny Eydziatowiczówny affirmative.

(Śmiano się bezprzyczynnie, że za piękną panną poszedł w zadiach).

Książę Sułkowski kanclerz WKor. affirmative.

Plater podkanclerzy lit. naganiwszy sancitum, dowodził potrzebę wymazania słów uciążających przed dekretem stronę, być to może i niewinnie, i pisał się negative.

Ogiński podskarbi WLit. aff., Załuski podskarbi nadw. kor. neg.

Dziekoński podskarbi nadw. lit.: czas był rewolucyjny zupełnie nieszczęśliwy, sądów żadnych ani trybunału nie było, nie miał się dokąd udać obywatel, jeśli nie do tej władzy, która subsistowała. Udał się więc do konfederacji generalnej, chcąc się z pretensorami rozprawić. Jeśli tedy opinia utrzyma się, na cóż w niej szkodzące mu mają się termina zostawać. A to powiedziawszy, pisał się za poprawą JP pińskiego negative.

Turnus stanu rycerskiego:

Krakowscy - Ankwicz aff., Głębocki neg., Grodzicki neg.
Oszmiański - Hutorowicz neg., Kulwiec aff.
Bieńkuński eksplikował się co do intromisji, że ją miał także i Descar, a pochwaliwszy opinią, naganiając ją w tym tylko, że JP Descar ekspulsorem uznała, któren jako aktor wjechał do substacji, i pisał się negative.
Chodźko aff.
Lidzki - Aleksandrowicz neg.
Wiłkomirski - Bolcewicz neg.
Sandomirski - Ożarowski aff., Błeszyński aff.
Trocki - Godaczewski: gdy śmierć zakroczyła JP Orańskiego, Dereas jako sukcesor w jeden wjechał wrota, Eydziatowiczówna w drugie. Ten zrobił intromisją jak aktor, a ta zrobiła jako mniemana zastawniczka. Czyż to można nazywać ekspulsją? Powiedziawszy pisał się negative.
Kowieńscy - Kossakowski neg., Blinstrub neg., Domeyko neg., Kozakowski neg.
Upicki - Brunow neg.
Żmudzcy - Giełgud neg., Białłozor neg., Billewicz neg., Chrząstowski neg., Puzyna neg.
Chełmski - Kunicki neg.
Wołyński - Walewski aff., Cieszkowski aff.
Starodubowscy - Romanowicz neg., Szwykowski neg.
Lubelscy - Stoiński: Orański aktor zapisał, intromisja złożona, manifest deposesją przeświadcza, ekspulsja dotykalna. Jestem za opinią bez popraw pisząc się affirmative. Zaleski aff.
Bełzki - Rokossowski aff.
Płoccy - Karski aff., Grzegorzewski aff.
Nowogrodzcy - Łopott aff. Wojniłowicz powiedziawszy, iż deputacja w tym interesie ścisłą zachowała bezstronność, ile że dowody przed nią złożone taką wydać opinią kazały, a zatem za opinią bez poprawy pisał się aff.
Słonimski - Niezabitowski aff.
Wołkowyski - Suchodolski aff.
Czerski - Staniszewski aff.
Warszawscy - Bieliński marszałek aff., Klicki aff.
Wizki - Rakowski aff.
Zakroczymscy - Wilamowski aff., książę Poniński aff.
Ciechanowscy - Szydłowski aff., Gostkowski aff.
Rożańscy - Młodzianowski neg., Ciemniewski aff.
Nurski - Zambrzycki aff.
Drohiccy - Zaleski aff., Pudłowski aff.
Mielnicki - Szydłowski aff.
Bielski - Drągowski aff.
Rawscy - Kamocki neg., Descour aff.
Sochaczewski - Plichta aff.
Gostyński - Włodek aff.
Brzescy lit. - Buchowiecki neg., Wyganowski neg., Oziembłowski neg.
Piński - Skirmontt neg.
Inflanccy - Modzelewski aff.
Czerniechowski - Łobarzewski aff.

Po obliczeniu wotów ogłoszona została pluralitas: z senatu i ministerium było wotów affirmative 7, negative 3; ze stanu rycerskiego affirmative 35, negative 26. W złączonych wotach affirmative 42, negative 29.

Czytał sekretarz skargę Staniewiczów na sancitum otrzymane przez Makowieckiego, odpowiedź jego i opinią deputacji, jak w aneksie pod 6 novembra.

Niezabitowski słonimski oświadczywszy, iż cale nic do opinii nie mówi, ile że zna i szacunek ku osobom deputacją i ich bezstronność w jej formowaniu, jakoż do tego tylko przymawiał się, iż gdy przez lat 29 nie mógł sprawiedliwości Makowiecki w ziemstwie rosieńskim otrzymać za wybiegami strony w tym kraju mocnej, a co większa - jednego z konaktorów w samym tym sądzie zasiadającego, musiał się udać dla przyspieszenia sprawiedliwości po sancitum do konfederacji generalnej. Końcem zaś przyspieszenia tejże sprawiedliwości podał do laski projekt.

Czytał sekretarz podany projekt w treści tej, aby sprawa Makowieckiego ze Staniewiczami ante omnes w ziemstwie rosieńskim rozsądzona była.

Wniesiono gromadnie, aby do opinii dołożyć te słowa.

Skarszewski biskup chełmski: wyrażono było w sancitum ,,ante omnes causas", ale deputacja tego w opinii pomieścić nie odważyła się, albowiem takie obywatelom łaski czynić do samej tylko rządowej władzy należy. A jeśli stanom sejmującym zdawać się będzie uczynić obywatelowi żądane przyspieszenie sprawiedliwości, na to się chętnie zgadzano.

Poprawiono więc w opinii ,,ante omnes causas salva apellatione". A gdy marszałek po trzykroć zapytał się o zgodę, ta za każdym razem powszechna była.

Czytał JP sekretarz skargę ekonomii grodzieńskiej na sancitum uzyskane przez JP Jundziłła podkomorzego grodzieńskiego i opinią deputacji, jak w aneksie 6 novembra.

A zapytaniem potrójnym marszałka na nią się zgodzono.

Czytał sekretarz skargę Żaby wojewody połockiego na sancitum uzyskane od Kossakowskiego hetmana WLit., odpowiedź na nią i opinią deputacji, jak jest w aneksie 9 novembra umieszczonym.

I tę opinią potrójne przez marszałka zapytanie się o zgodę jednomyślność izby zamieniła w prawo.

Czytał znowu sekretarz skargę JP Żaby wojewody połockiego przeciwko sancitum uzyskanemu od wojewody witebksiego Kossakowskiego, odpowiedź i opinią deputacji, jak są wyrażone w aneksie pod 6 novembra.

I ta opinia podobnym sposobem do powyższych zamieniła się w prawo.

Czytał z kolei JP sekretarz skargę JP Żaby wojewody przeciwko sancitum wyjednanemu JPanów Kayszów, odpowiedź ich i opinią deputacji, jak są w aneksie wyrażone pod dniem 6 novembra.

A gdy się marszałek o zgodę na nią zapytał trzy razy, za każdym na nią się zgodzono.

Czytał sekretarz skargę JP Oskierki na sancitum wyjednane przez JP Klikowicza i opinią deputacji, jak jest w aneksie 6 novembra.

I ta opinia formalnością zwyczajną w prawo zamieniła się.

Czytał sekretarz skargę JP Kiersnowskiego na sancitum sąd likwidatorski wileński ustanawiające i opinią deputacji, jak jest w aneksie 6 novembra.

I na nią za zapytaniem się JP marszałka o zgodę potrójna nastąpiła jednomyślność.

Czytał JP sekretarz skargę księży dominikanów litewskich przeciwko sancitum uzyskanemu od JP Kossakowskiego wojewody witebskiego, odpowiedź na nią i opinią deputacji, jak jest w aneksie pod 6 novembra.

I na tę opinią za zapytaniem o zgodę przez JP marszałka potrójna nastąpiła powszechna i jednomyślna zgoda.

Plater podkanclerzy lit.: gdy już Rada Nieustająca zyskała zaświadczenie, przeto i dla drugiej magistratury jako deputowany do niej podobnegoż zakwitowania podaję do rąk JP marszałka projekt i o przeczytanie upraszam.

Czytał JP sekretarz projekt kwitu dla komisji skarbu koronnego, w tych słowach ułożony: v. nr 1.

Zambrzycki nurski przymówiwszy się w kilku słowach, oddał projekt do laski, prosząc o czytanie.

Czytał JP sekretarz ten projekt zalecający opłacić księciu Adamowi Ponińskiemu 10.000 pensji i przeorostwa maltańskiego i raty jednej zalegającej w skarbie pensji podskarbińskiej.

Jankowski sandomirski wnosił, aby rok i data, od którego i dopóki zalega, w projekcie podającym się umieszczonemi były.

Kamocki rawski o podniesienie jego projektu względem sprawy z sukcesorami Rychłowskich opinią uchylonej dopraszał się.

Czytał sekretarz odsyłający tę sprawę projekt do ziemstwa czerskiego.

Stoiński lubelski domawiał się, aby w nim dodać ,,salva apellatione".

Jakoż poprawowano ten projekt, wielu kolegów za projektem kolegi mówiło, opór wszelako zawżdy był tęgi i mimo chęć izby zdającą się być dla niego dobrą, do decyzji nie przyszło.

Ogiński podskarbi WLit. wprowadzając projekt legis sumptuariae, w tych mówił słowach : v. nr 2.

Czytał JP sekretarz projekt podany przez JP Ogińskiego podskarbiego WLit. legis sumptuariae, w tych obszernych wyrazach, jakie widzieć w aneksie co do słów umieszczone w oryginalnym projekcie: v. nr 3.

Po przeczytaniu tego projektu ministerium wezwane od króla JMci udało się do tronu, z którego król JMć mówić zaczął temi słowy: ponieważ stanęło prawo wyznaczające komisją między Tatarami a dobrami mojego stołu ekonomicznemi, do tej więc komisji wyznaczam osoby JPanów Prozera oboźnego lit., Mirskiego podkomorzego brasławskiego, Rayskiego podkomorzego kobryńskiego, a do pióra JP Placida Trzaskowskiego.

Po tym zanominowaniu od tronu solwował sesją książę Sułkowski kanclerz WKor. na poniedziałek, tj. na dzień 11 novembra, na godzinę 4 po południu.