Dzień 11 novembra

Sesja 90

Zagaił marszałek sesją temi słowy: nie jest dziełem małym, jakie się nam do czynienia zostaje, tj. przywrócić rząd czasami rewolucyjnemi upadły. Mówił dalej, że chociaż chlubną jest rzeczą żyć w kraju obszernym, ale kiedy nam los w uszczuplonym żyć przeznacza, starajmy sięż przynajmniej przez wprowadzenie rządu dobrego życie i dla siebie, i dla współobywatelów naszych szczęśliwym i spokojnym zjednać. Na końcu głosu upraszał króla JMci, aby jak od początku panowania swego starał się rząd wprowadzić, tak i teraz w tym dziele chciał stany sejmujące zasilać i radami swojemi wspierać. Że zaś - mówił dalej - na sancita już litewskie na ostatniej sesyi opinie deputacyi są udecydowane, na dzisiejszej więc, jeśli stany sejmujące pozwolą, czytać będzie JP sekretarz opinie koronne.

Manuzzy inflancki wnosił, aby projekt JP Tuchanowskiego nowogrodzkiego, przeznaczający opłatę należności zaległej pensyi JP Zabielle marszałkowi przeszłej konfederacyi targowickiej lit. 1.000 złp został podniesiony do decyzyi.

Zawołano zewsząd, że już go JPan nowogrodzki odstąpił, i proszono, aby natomiast do czytania opiniów przystąpiono.

Zaczął czytać sekretarz opinie, a najprzód skargę Turskiego na sancitum uzyskane przez Krasnodębskiego, odpowiedź tego i opinią deputacyi, jak jest w aneksie pod dniem 6 novembra.

Po przeczytaniu marszałek zapytał 3 razy o zgodę, a ta za każdym razem była powszechna.

Czytał sekretarz skargę Prusimowskiego i innych na uzyskane sancitum przez starozakonnego Berka Dawidowicza, odpowiedź jego i opinią deputacji, jak jest w aneksie pod 6 novembra.

I na tę opinię tymże sposobem powszechna nastąpiła zgoda.

Czytał JP sekretarz zaskarżenie Wojakowskiego i innych na sancitum uzyskane przez Miączyńskiegom, odpowiedź jego i opinią deputacyi, jak jest w aneksie pod dniem 6 novembra.

I ta opinia zjednała powszechną zgodę.

Czytał sekretarz zaskarżenie JP Skorupki na sancitum uzyskane przez JP Onufrego Ożarowskiego, odpowiedź jego i opinią deputacyi, jak jest w aneksie pod dniem 6 novembra.

Po przeczytaniu pytał się JP marszałek trzykroć o zgodę na tę opinię, a ta za każdym razem powszechna okazała się.

Jednakże po zaszłej zgodzie niektóre swoje uwagi do tej opinii przełożył JPan nurski, oświadczając się wszelako, że je wnosi nie w zamiarze burzenia zaszłej jednomyślności.

Na które gdy mu JKs Skarszewski biskup chełmski odpowiedział, czytał znowu JP sekretarz, zaś że nie JP Dominowskiego na sancitum uzyskano przez JP Sobeckiego, odpowiedź jego i opinią deputacyi, jak jest w aneksie pod dniem 6 novembra.

Po przeczytaniu Młodzianowski rożański zabrawszy głos, naganiał opinią odmieniającą kary cywilne na wojskowe.

Skarszewski biskup chełmski eksplikował się, iż z względów, że Sobecki jest żołnierzem, a mógłby być wtedy wykomenderowanym. Jakby mu termin wieży cywilnej siedzenia wypadał, stąd deputacja na podobnąż wojskową odmienić ją rzeczą słuszną uznała. Zawżdy jednak, jeśli by się strona ukrzywdzona o nią do komendy udała i gdy na tym przestać zechce, więc i to zostawiono do woli Dominowskiego. Bo gdy on nie zechce, wtedy będzie miał rzecz o wieżę cywilną.

Młodzianowski rożański słysząc to tłumaczenie się, przestał na nim, a Zambrzycki nurski powiedział: przestać na tym należy, że sancitum uwalniające od wieży jest uchylone, a mówienie o nią zostawione do woli strony, a najlepiej by było zupełnie punkt w opinii zmazać zamiany kary wojskowej za cywilną.

Gdy się na to zgodzono, doniósłszy o tym izbie marszałek zapytał się u niej o zgodę, a ta opinia zwykłą uroczystością odmieniła się jednomyślnym zezwoleniem izby w prawo.

Czytał JP sekretarz zaskarżenie JPanów Orsettów na sancitum uzyskane przez JP Husarzewskim, odpowiedź ich, opinię deputacyi i projekt w tym interesie od stron podany, jak jest w całej rozciągłości w aneksie pod die 6 novembra dołączono.

Gdy się po przeczytaniu JP marszałek zapytał o zgodę na opinią i projekt komisyi w tej sprawie przez nią podany, ile że od obu stron akceptowanej, po trzykroć na nie jednomyślny izby dał się słyszeć pochwalający odgłos.

Książę Sułkowski kanclerz WKoronny wniósł, aby metrykantowi koronnemu ekspens na drogę z Warszawy i na druki tu łożony, a prawem zwrócić się przyobiecany za wydrukowane sumariusze sancitów konfederacyi targowickiej kor. w summie złp 59,16, został powrócony.

Czytał sekretarz projekt zwrócenia ekspensów metrykantowi kor.

Grzegorzewski płocki przymówieniem się swoim popierał ten projekt, wszelako mimo wszytkie usilności został wzięty ad deliberandum.

Włodek gostyński bez przymówienia się podał projekt do laski i prosił o czytanie.

Czytał JP sekretarz projekt Włodka, aby utrzymać przy intencyi loteryi JP Karskiego płockiego.

Suffczyński chełmski mówił: że ponieważ tymże sancitem JP Orański jest intendentem z Małopolski z takąż pensyą wyznaczonym, żądam więc, aby jednym projektem dla obydwóch przechodziły takowe intencye - zgodzono się na poprawę jako widzieć w projekcie przyłączonym tu: v. nr 1.

Gdy o tej poprawie doniósł izbie JP marszałek i zapytał się o zgodę, Błeszyński sandomirski oświadczywszy się, iż teraz wielkopolskiej prowincji jakby nie było, a przeto nie widząc potrzeby intendenta w niej, wniósł ten projekt ad deliberandum.

Suchodolski kasztelan smoleński obszernym głosem wywiódłszy króla JMci starania o wzrost edukacyi krajowej, dzięki mu składał za nią, a potem jako prezes deputacyi do egzaminu komisji edukacyjnej dość rozciągle o niej mówiąc, upraszał trzymającego w niej pióro JP Zambrzyckiego nurskiego, aby przystąpił do czynienia relacyi.

Zambrzycki nurski czynił relacją egzaminu komisyi edukacyjnej w dziele do dziesiątka arkuszy zawartą, a w ciągu jej podał do laski projekt do interesu JP Kmity sędziego nowogrodzkiego ściągający się, któren zaraz w tych słowach ułożony przeczytał JP sekretarz: v. nr 2.

Mówił dalej JP nurski o niepotrzebnym rozdzieleniu tej magistratury na koronną i litewską, o obraniu nowych wcale temu urzędowaniu osób, a stąd i nowych wyznaczeniu oficjalistów, radził ku końcowi głosu znowu je złączyć, wybierać osoby sekretnymi zawżdy kreskami, po trzy osoby z Korony, a trzy z Litwy, które by się szczególnie tylko Ekonomiką i Edukacją bez przerwy zatrudniały.

Plater podkanclerzy lit.: gdy prawo zapewniło zwrot ekspensów na druki za summariusze metrykantom, na mocy więc tego prawa, gdy rzeczone sumariusze już są wydrukowane i rozdane, aby się ekspens na drukarnią łożony powrócił JP Kaczanowskiemu metrykantowi lit., podaję lasce projekt. Czytał JP sekretarz projekt zwrotu ekspensów na druki 25.00 zł JP metrykantowi litewskiemu.

Bieńkuński oszmiański bez przymówienia się podał projekt do laski i o czytanie prosił.

Czytał JP sekretarz wzmieniony projekt pozwalający JKsiędzu Malinowskiemu drukowanie gazet, w tych słowach: v. nr 3.

Po przeczytaniu zewsząd wołano na JP marszałka, aby się zapytował o zgodę. Marszałek opierał się - wołania nie ustawały, izba wzburzyła się.

Staniszewski czerski: ponieważ drukowanie pism takich powinno być za przywilejem JKMci, przeto znając ten projekt potrzebnym być, biorę go ad deliberandum.

Drągowski podlaski: jeszcze in augusto ten sam projekt podałem, mój więc już dawno wyszedł z deliberacyi, a przeto proszę o podniesienie mojego do decyzyi, któremu ani deliberacya ani nic innego nie jest na zawadzie. O co bardzo wiele głosów wołających i proszących JP marszałka słyszeć się dało.

Grodzicki krakowski zabrawszy głos, tak mówił: różni za różnemi sejmu tego podawali rekommendacje, ja zaś dotąd za nikim nie wstawiałem się. Lecz teraz będąc deputowanym do skarbów ON, gdy godni obywatele podali do deputacyi prośbę swoją, aby im prawem sejmu przeszłego wyznaczona jako deputatom przeszłego trybunału pensya zapłaconą była, w których liczbie znajduje się dwóch kolegów naszych: JPP Młodzianowski rożański i Plichta sochaczewski, to powiedziawszy podał projekt stosowny do głosu swojego pod tytułem ,,Zalecenie kommissyi Skarbu Kor." Czytał sekretarz to zalecenie, aby kommissya deputatom pozostałym w kraju pensję opłaciła z pensyów marszałka i prezydenta, których przeszłego trybunału nie było, a razem o to wybadać się i dojść starała, gdzie się od judikatów składkowe podziały pieniądze, i one zyskała.

Z jednej strony proszono marszałka o zapytanie się o zgodę na ten projekt, z drugiej wzięto go ad deliberandum.

Król JMć: ponieważ projekta za metrykantami wnoszone arcy są sprawiedliwe, ile że dla nich to prawo już samo zapewniło, prosiłbym ja, aby ci, co je wzięli ad deliberandum, chcieli zezwolić, gdyby one mogły być podniesione i unanimitate zadecydowane.

Narbutt lidzki wnosił, aby projekt zalecenia za deputatami opłaty im wysłużonej pensji był decydowanym i żeby się JP marszałek o zgodę na niego zapytał.

Marszałek: JP lidzki chce, żeby dodatek takiż i dla litewskich deputatów w projekcie umieścić.

Narbutt: nigdym tego nie wnosił. Cale jest co innego w Koronie, a co innego w Litwie, w Koronie nic nie wzięli pracowawszy na publicznej funkcyi, u nas zaś w Litwie była skrzynka, z której zasiadający pobrali, co się w nią zebrało. Sam JP oszmiański i drudzy, co byli deputatami, wzięli z niej i nie upominają się. Tu idzie tylko o koronnych, przeto simpliciter tylko proszę JP marszałka zapytać się o zgodę.

Marszałek pytał się o nią, ale Bieńkuński oszmiański wniósł: nie zrozumiałem projektu, czy ogół, czy szczegół zajmuje, a przeto proszę o przeczytanie.

Czytał go JP sekretarz. Marszałek znowu pytał się o zgodę.

Na co Bieńkuński rzekł: to tylko mnie jedna zezwolić na niego wstrzymuje okoliczność, że w nim nie widzę ani osób wyszczególnionych, ani czasu, za jaki ma być zapłacono, proszę to dopisać, a łatwo się na ten projekt zgodzę.

Grodzicki krakowski: ja tylko o dwóch mówiłem. Był i mój stryj rodzony deputatem ex-krajczy koronny, za niego odstępuję. Proszę tylko za drugiemi.

Bieńkuński: nie żądam ja osób, ale z jakich ziem i województw wymienić.

Zamieszanie zrobiło się. W nim Rokossowski bełzki prosił o wszytkich trzech wymienienie.

Lecz wkrótce oba z oszmiańskim odstąpili od opozycyi, a marszałek zapytał się o zgodę. Na którą Załuski podskarbi nadw. kor. nie zezwolił mówiąc: wysługa publiczna powinna mieć nadgrodę, której wszelako to nie przeszkodzi, co wniosę, iż wiele ziem i województw odpadło. Chciałbym przez to, aby w projekcie dołożona była dla deputatów tych ziem i województw, co się w kraju zostały.

Bieńkuński oszmiański i Ołdakowski podlaski razem wnosili umieszczenie w projekcie: w proporcyą wysłużonego na funkcji czasu.

Czytał z marszałka wezwania JP sekretarz poprawiony projekt wedle wniosku JP Załuskiego podskarbiego nadw. kor.

Bieńkuński: o dwa słowa tylko chodzi, które proszę dodać: za czas siedzenia.

Poprawiono wedle tego wniesienia. Skirmontt piński: proszę jaśniej to wyłożyć i napisać dla przytomnych na sesyach.

Marszałek donosił izbie, że już poprawiono i umieszczono w projekt słowa: za czas siedzenia.

Skirmontt: ja bym chciał, aby prosto było wyrażono: wedle przytomności ich siedzenia na trybunale.

Marszałek na to mu powiedział: wszak to: za czas siedzenia toż samo się znaczy, co WPan wnosisz. Ale niech JP sekretarz jeszcze raz projekt przeczyta.

Czytał go znowu sekretarz. Potym gdy się marszałek po trzykroć o zgodę zapytał, ta za każdym razem jedmomyślna była.

Za podniesieniem do decyzyi projektów metrykantów wnoszono.

Moszyński marszałek WKor. przekładał szeroce użyteczność szkoły rycerskiej czyli korpusu kadetów i że ta szkoła będąc na ratę septembrową nie zapłaconą, będzie się musiała rozejść, gdy się jej należytość nie odda. A stosowny do głosu swego podał projekt, wnosząc prośbę do króla JMci i stanów, aby on jako zwłóki nie cierpiący unanimitate był zadecydowanym, ile że to nie jest projekt, ale proste tylko zalecenie.

Król JMć mówił: godny minister jako chef tego korpusu za nim, permowencje jego jako męża u wszytkich powszechny szacunek mającego są ważne i konieczne. Proszę więc, aby to zalecenie unanimitate przeszło.

Czytał JP sekretarz, aby a 1 septembris należność korpusowi kadetów skarby Obojga Narodów opłaciły.

Po przeczytaniu, gdy się marszałek po trzykroć o zgodę zapytał, unanimitas projekt ten w prawo zamieniła.

Król JMć: a teraz ja proszę za metrykantami, aby im to zwrócono było, co oni ze swego wyekspensowali.

Czytał sekretarz zlecenie skarbowi lit. zwrotu przez metrykanta lit. wyłożonych 25.000 zł.

Po przeczytaniu zgoda powszechna, gdy się marszałek o nią zapytał, projekt ten w prawo zamieniła.

Czytał znowu JP sekretarz zalecenie skarbowi kor. zapłacenia wyłożonej de proprio summy 5916 zł metrykantowi koronnemu.

I ten projekt podobnąż jednomyślność zyskawszy, w prawo zmienił się.

Król JMć wezwał ministerium do tronu i tak z niego mówił: ponieważ dziś approbowana opinia deputacji sancitowej naznaczyła, aby kommisarze wyznaczonemi byli w sprawie JPP Orsettów z JPP Husarzewskiemi, przeto do tej komisji nominuję osoby: księcia Szembeka biskupa płockiego, Sumińskiego wojewodę inowrocławskiego, Czapskiego wojewodę chełmińskiego, Sobolewskiego kasztelana czerskiego, Suchodolskiego kasztelanan radomskiego, Załuskiego podskarbiego nadw. kor., Gomolińskiego instygatora kor., Zaleskiego sędziego ziemskiego drohyckiego, Chrzanowskiego podsędka warszawskiego, Głębockiego podstolego krakowskiego, Bielińskiego pisarza ziemskiego drohyckiego, Koseckiego czesznika latyczowskiego, Markowskiego sędziego brańskiego, Szymanowskiego bywszego regenta kor., Piaskowskiego kommisarza policyi, Wykowskiego szambelana, Rogalińskiego pisarza wojskowego kor. Tudzież gdy przez omyłkę nominując na miejsce wojewody lubelskiego do komisyi lustracyjnej i likwidacyjnej wojska kor. nominowałem Sobolewskiego kasztelana czerskiego, któren już był do tej komisyi pierwiej nominowanym, przeto nominuję teraz Lipskiego kasztelana łęczyckiego. A gdy takoż do tejże komisji litewskich nominowanych dwóch: Warzyński podkomorzy oszmiański i Grabowski szef pułku piątego wojska lit. wymawiają się, przeto i na tych miesce nominuję Morykoniego starostę wiłkomirskiego i Chrzanowskiego podpułkownika artyleryi.

Sesję solwuję na dzień jutrzejszy na godzinę 4 po południu.