Dzień 8 novembra

Sesja 88

Zagaił sesją JP marszałek sejmowy mówiąc, że zbliżają się ku końcowi prac sejmowych, z których chociaż się wiele zmniejszyło przez relacje z egzaminów magistratur uczynione przez opinie nad sancitami od deputacji przyniesione, tudzież i inne ważne czynności odbyte załatwiło, niemniej się atoli do czynienia pozostaje, z których to robót do uskutecznienia zostających niemniejsza jest forma rządowa i projekta stosowne do niej z tych, co się stanom będzie podobało wziąć do decyzji. Od tego podniesienia sesją dzisiejszą rozpocznę. Mam też honor donieść stanom sejmującym, iż znajduje się u JP Platera podkanclerzego lit. nota podana od JP ambasadora rosyjskiego względem poddania sądowi bankowemu JP Łyżkiewicza bankierza warszawskiego, którą JP sekretarz przeczyta.

Czytał JP sekretarz wzmienioną notę, w tych słowach ułożoną: v. nr 1.

JP Mieczkowski krakowski podał do laski stosowny do niej projekt i o czytanie upraszał.

Czytał pomieniony projekt JP sekretarz, w tych wyrazach: v. nr 2.

Łobarzewski czerniechowski: gdy sam dostrzegłem niedoskonałość projektu mojego do dnia 16 novembra prorogacją sejmu oznaczającego, że w nim ostateczny prorogacji termin nie jest zastrzeżony, przeto uważając nad wszytkie prywatne chęci, widoki i potrzeby, chociaż sprawiedliwe, interes publiczny dłuższej nieco prorogacji sejmu, ale już ostatniej, wymagający, podaję do laski projekt, a razem prześwietną deputację do formy rządowej ułożenia wyznaczonej upraszam, aby jak najprędzej to dzieło, jak tyż i opłaty wojska uskuteczniające do decyzji stanów przynieść starała się.

Czytał JPan sekretarz projekt ostatniej prorogacji sejmu do dnia 23 novembra, sejm za skończony na tym terminie deklarujący.

Zawołano zewsząd: zgoda!

Jankowski sandomirski wnosił, aby i jednego opozycja mogła wstrzymać żądanie dalszej prorogacji.

Kunicki chełmski: chętnie bym na ten projekt zezwolił, gdybym się nie obawiał, aby potrzeba czasem zdarzona nie zgwałciła prawa. Przeto żądam, aby projekt mógł być zatrzymanym na deliberacji, a na poniedziałek deputacja formy rządowej przyniosła wiadomość, na kiedy ostatecznie dzieło swe uskuteczni.

Ankwicz krakowski oświadczywszy, iż gdy ten projekt potrzebom kraju, chęci sejmujących, a nawet możności naszej tu siedzenia i że do 9 novembra przeszła prorogacja, gdy nie napisano w prawie inclusive, może być obawą, aby nie wzięto sprawiedliwie sejm jako na dniu dzisiejszym ukończony, prosił zatym dziś decydowania unanimitate, a dla zjednania jej dozwalał dodać w projekcie, że dalej nec unanimitate nec, pluralitate sejm nie ma być prorogowanym.

Plichta sochaczewski przymówiwszy się za pułkownikiem lanckorońskim i kapitanem Szymanowskim jako zasłożonemi, których regimenta kordonem są zajęte, wnosił, aby ich deputacja również z innemi oficerami do nadgrody umieściła. I stosowny do mówienia swego oddał do laski projekt.

Ankwicz krakowski: odmiana taka, jakom radził, jest niestosowną do projektu, aby w nim napisać ,,nec unanimitate, nec pluralitate", albowiem by to sprzeczność jakąś oznaczało. radził przeto simpliciter położyć, że dalej nawet unanimitate sejm prorogowanym być nie może.

Czytał JP sekretarz projekt z tą poprawą dodaną.

Po przeczytaniu Jankowski sandomirski koniecznie ,,ani pluralitate" domieszczenia żądał.

Na co gdy się powszechnie zgodzono, czytał sam JP marszałek z tą poprawą ,,ani pluralitate".

Wołano, gdy przeczytał: zgoda!

Moszyński marszałek WKor. doniósł w głosie swoim stanom, iż deputacja do formy rządowej wyznaczona przykłada starania, aby jak najprędzej całe to dzieło przyspieszyła, i że spóźnienia była przyczyną drukarnia z mocy prawa drukowaniem sumariuszów sancitów zajęta, czym się spóźniło drukowanie formy rządowej. Wszelako na końcu przyszłego tygodnia całe dzieło deputacja do stanów przynieść będzie mogła.

Pytał się marszałek po trzykroć o zgodę na projekt prorogacji sejmu do dnia 23 novembra z wyżej mówionemi warunkami. Za każdym razem jednostajna dała się słyszeć.

Potym czytał JP sekretarz projekt wszytkie projekty przychodzące od deputacjów magistratury egzaminujących do deputacji formy rządowej odsyłający.

Na który JP marszałek chciał się pytać o zgodę, ale zaprzeczono.

Leduchowski kasztelan lubaczewski: mając honor prezydować w deputacji egzaminu czynności Rady Nieustającej, jak tyż Departamentu Cudzoziemskich Interesów, gdy słyszę, aby wszytkie projekta były do deputacji formy rządowej odesłane, powinienem donieść, iż jest z nich jeden kwitu dla JP Chreptowicza kanclerza WLit. z ekspensowanych sum na interesa Departamentu Cudzoziemskiego, któren zaraz może być decydowanym, i o niezwłoczne podniesienie jego do decyzji proszę.

Czytał go JP sekretarz, a po przeczytaniu, gdy się JP marszałek o zgodę zapytał, zaprzeczono.

Narbutt lidzki: nie dla zaprzeczenia kwitu godnemu ministrowi głos zabrałem, ale abym to stanom przełożył, że gdy podobne są projekta kwitów dla komisjów skarbowych i podskarbich, a nawet i będą podane, a te iść miały do deputacji formy rządowej pod rozwagę, a dziś jednemu ministrowi kwit w stanach był zadecydowanym, a drudzy do opinii nad swemi kwitami zatrzymanemi zostali, byłaby krzywda dla ministrów skarbowych.

Moszyński marszałek WKor.: nie jest tu miejsce zatrudniać te kwity tym wszytkim godnym mężom ani ich jak dla jednych, jako i dla drugich odsyłać do deputacji formy rządowej należy. Mimo to jednak razem przechodzić nie mogą, bo jeden skarb chociaż już jest obliczonym, to się jeszcze drugi oblicza, a przyzwoitość każe, aby skarby oba razem kwity uzyskiwały.

Po tym przymówieniu się, gdy Narbutt lidzki odstąpił od opozycji, a JP marszałek zapytał się o zgodę, po trzykroć jednostajna nastąpiła.

Leduchowski kasztelan lubaczewski wniósł, aby projekt zaświadczenia Radzie Nieustającej został wziętym do decyzji, co i król JMć oświadczył w przymówieniu się swoim.

Z tych więc przełożonych żądań powodu czytał JP sekretarz zaświadczenie czynności Rady Nieustającej od roku 1787.

A gdy po przeczytaniu marszałek chciał się zapytać o zgodę, JP Młodzianowski rożański zaprzeczywszy, mówił tak: wstrzymałem nieco tę materią z przyczyny kupna pałacu dla posłów rosyjskich. W które kupno że się i Rada Nieustająca, i komisja skarbu koronnego wdać musiała i jest implikowaną, mam za powinność uwagi moje przełożyć. Pałac ów przez sejm zeszły na sprzedaż przeznaczony został, a przez deputacją egzaminującą tęż Radę decyzja w tej okoliczności do sejmu odesłana jest. Gdy zaś takowa czynność z rezolucji Rady wynikła, zdaje się z nią mieć związek, aby potym komisja skarbu koronnego sama nie była w odpowiedzi, żądam wstrzymania decyzji kwitu RN do przyniesienia i przejścia opinii deputacji skarby egzaminującej. Wszelako jeżeli stany zapewnią, że komisja skarbowa dalej o to winioną ani pociąganą nie będzie, kwitu dla Rady Nieustającej także tamować nie będę. Co zaś do projektu JP Mieczkowskiego krakowskiego, który względem JP Łyżkiewicza podał, wytłumaczyć się znam za powinność, ile ja sam mówiłem za wyłączeniem go spod sądu bankowego. Jednak teraz gdy widzę poważne interesowanie się JPana ambasadora, podaję osobny do tego interesu projekt.

Czytał JP sekretarz projekt w treści, aby sprawę Łyżkiewicza z kupcami holenderskimi, nie inwolwując w nią drugich kredytorów, asesoria koronna ante omnes causas rozsądziła, w tych słowach: v. nr 3.

Po przeczytaniu wraz ten projekt wzięto ad deliberandum.

Suffczyński chełmski: słyszałem w relacji JP rożańskiego Młodzianowskiego projekt podany, aby pieniądze magazenowe komisja skarbu kor., gdzie zalegają, wybrała. Ja z mocy instrukcji mojej przeznaczającej ten fundusz na reperacją ratusza i łączącej się z nim kamienicy JPana Kunickiego piętra górnego na archiwa i sądy tej ziemi obrócić dopraszam się. I stosowny do laski podając projekt, proszę o czytanie.

Czytał sekretarz wzmieniony projekt, w tych słowach ułożony: v. nr 4.

Po przeczytaniu wzięto ten projekt ad deliberandum.

Załuski podskarbi nadw. kor. przymówił się, aby zaświadczenie Radzie Nieustającej wstrzymane było dopóty, póki osoby komisją skarbową koronną składające także decyzji kwitu nie uzyszczą.

Kulwiec oszmiański wnosił, aby projekt jego już poprawiony był decydowanym.

Zambrzycki nurski oświadczywszy, iż z przyczyny wniesionej kwestii kupna pałacu, wstrzymanie zaświadczenia Radzie widzi być przyczynnym tamowania go dopóty, póki komisja skarbowa kwitu nie uzyszcze. Bo uznaje, iż samo zaświadczenie Radzie, gdy się wyda co do tego interesu, będzie zakwitowaniem dla komisji skarbowej koronnej. Naganiał potem niesłuszność zwrócenia pretensji do osób, ukazując, jakie by to zdrożności za sobą pociągnąć mogło.

Król JMć: właśnie z powodu tego, co tak jaśnie godny poseł JP nurski wytłumaczył, że zaświadczenie Radzie Nieustającej wydane nie będzie przeszkadzać do kwitu komisji skarbu koronnego, ale owszem to zakwitowanie ułatwi, proszę tych, co opozycją stawali, aby od niej odstąpili.

Młodzianowski rożański: z tej właśnie przyczyny zastanowiłem tę materią, ale gdy słyszę stanów sejmujących w niej sentyment, nie sprzeciwiam się zaświadczeniu Rady Nieustającej.

Załuski podskarbi nadw. kor.: takaż troskliwość i mojego wniosku była przyczyną. Ale gdy z tronu WKMci usłyszałem przełożenie, wolen od niej dzięki złożywszy winne WKMci zaświadczeniu Rady Nieustającej, nie sprzeciwiam się.

Gdy się marszałek zapytał o zgodę na zaświadczenie Radzie Nieustającej, ta po trzy razy powszechna znalazła się.

Zambrzycki nurski: wypadł projekt z deputacji egzaminującej policją i jej czynności, aby odtąd egzamina deputowanych do magistratur w tychże magistraturach zostawały konserwowanemi, bo wypadają okoliczności, że są często potrzebne, a przedtym zwykle traciły się. Proszę więc o podniesienie jego i decyzją.

Po przeczytaniu przez JPana sekretarza projektu wzmiankowanego zapytanie potrójne JPana marszałka u izby o zgodę zawżdy powszechną znalazło.

Czytał JP sekretarz projekt JP Kulwiecia projekta wszytkie deputacjów prócz kwitów dla magistratur do deputacji formy rządowej odsyłający.

Zambrzycki nurski: każda deputacja przynosi do stanów na rezolucje magistratur swoje tylko opinie, te zaś proiective przyniesione odsyłać do deputacji formy rządowej, która także czynności swoje tylko proiective przyniesie, byłoby opinie po opinie odsyłać.

Plater podkanclerzy lit. oświadczywszy, iż byłoby to podwojeniem pracy odsyłać do deputacji formy rządowej opinie innych deputacjów, względem czego potrzebną być sądził dystynkcją, jakie projekta mają być odsyłanemi. Mówił dalej jako prezydujący w deputacji do egzaminu skarbów ON, iż i my, i poprzednicy nasi przynosiemy i przynosili zawżdy do stanów sejmujących opinie, ale nigdy się nad niemi w stanach nie zastanawiano, a nawet i uważanemi nie były. Trzeba odtąd zaradzić, aby obywatele skarżący się na magistratury wysłuchanemi równie byli jak i magistratur żądania.

Marszałek: ale ten wniosek nie przeszkadza decyzji projektu.

Zawołano gromadnie: owszem, trzeba wprzód załatwić, a potym do decyzji projektu przystąpić.

Ogiński podskarbi WLit.: sprawiedliwy wniosek był, aby opinii od deputacjów nie tykano, albowiem próżno by się opinia po opinią odsyłała. O co nawet i kwestii w tym projekcie nie ma, tylko o projekta, a nie o opinią. Sądziłbym więc rzeczą słuszną dodać do projektu, iż te projekta, co nie zajmują opinii deputacji egzaminujących, mają być odesłane do deputacji formy rządowej.

Czytał sekretarz poprawiony projekt przez Platera podkanclerzego lit. i Ogińskiego podskarbiego WLit., że skargi obywatelskie i opinie deputacjów mają być decydowane na sejmie w stanach.

Łobarzewski czerniechowski wnosił, aby wszytkie projekta mimo to odesłanie potym przychodziły do decyzji izby.

Marszałek wniosek JP czerniechowskiego powtórzył.

Zambrzycki nurski: rada JP czerniechowskiego przeciwna jest, bo projekta po decydowanie mają być odesłane do deputacji formy rządowej.

Ogiński podskarbi WLit. zaczynał mówić, ale mu szmer w izbie czyniący się nie dawał mówić, a najbardziej sam marszałek, starający się wprowadzić materią asygnacji 1.000 złp dla JPana Zabiełły.

Za czym Ogiński prosił marszałka wzniesionym mocno głosem, aby raczej chciał się starać o utrzymywanie w porządku izby, nie mieszając jego, bo nie ma tak mocnych piersi, aby mógł wzniesionym nad zamieszanie obecne głosem być od wszytkich słyszanym. Mówił dalej, iż sprawiedliwym byłby wniosek, gdyby za radą jego była decyzja projektów w deputacji, ale że to są próżne kwestie, bo deputacja formy rządowej nic decisive czynić nie może, tylko proiective.

Tyszkiewicz marszałek WLit. wnosił, aby się JP marszałek zapytał o zgodę.

Uczynił to marszałek, ale znowu zaszła opozycja.

Zamieszanie wszczęło się, które marszałek nieco zaspokoiwszy, uczynił wniesienie temi słowy: oto zachodzi prośba od kolegów, aby napisać w projekcie: do roztrząśnienia projektów proiective.

Po tak ładnym wniosku dawne się wnowiły sprzeczki.

Łobarzewski rzekł: końcem zaspokojenia izby podaję do laski dodatek do projektu.

Czytał go JP sekretarz w treści: a co w tych projektach deputacja rządowa upatrzy dobrego, to co do formy rządowej umieści.

Po przeczytaniu znowu się zamieszanie wszczęło i sprzeczki.

Ogiński podskarbi WLit.: gdy JP sekretarz zaleci JPanu sekretarzowi przeczytać prawo ustanawiające deputacją do formy rządowej, w którym nic decisive, tylko proiective dla niej tor czynności jest przepisany, cała kwestia ustanie.

Wilamowski zakroczymski zawołał: nie masz zgody!

Tyszkiewicz marszałek WLit.: na prawo nie masz zgody - to rzecz nowa.

Czytał JP sekretarz żądane prawo.

Grodzicki krakowski: znam ja dobrze, że projekt JP oszmiańskiego jest załatwiającym rzeczy. Lecz gdy deputacja do skarbu ON w dwoistym względzie przynosi swoje projekta, czy możnaż je ryczałtem odsyłać do formy rządowej. Niech do niej idą publiczne i te, co na przyszłość rzecz stanowić mają, ale nie na przeszłość, bo te wraz w stanach decydowanemi być powinny.

Marszałek: gdy JP czerniechowski odstąpił dodatku, niech JP sekretarz z poprawami przeczyta projekt.

Zaczął go sekretarz czytać, ale mu czytanie przerwał Grodzicki krakowski, mówiąc, aby projekta do deputacji formy rządowej nie z partykularnych interesów wynikłe, ale publiczne pur‚ odsyłane były.

Po czym doczytał go sekretarz, a po zapytaniu się potrójnym o zgodę przez JP marszałka i powszechnym na nią zezwoleniem, projekt JP oszmiańskiego w prawo zamienionym został.

Skirmontt piński przypomniawszy JP marszałkowi prawo, że projekta oddane do laski i przeczytane od niej po trzydniowej deliberacji mają być podnoszone do decyzji, z tych powodów nierównie od dawniejszego czasu projekt JP Tuhanowskiego nowogrodzkiego będący u laski prosi, aby był do decyzji podniesionym.

Całe to przymawianie się przerywano JP pińskiemu.

Czytał wszelako projekt wzmieniony JP sekretarz, wyznaczający zaległej opłaty pensji marszałka konfederacji targowickiej litewskiej 1.000 złp zaasygnowanie JP Zabielle hetmanowi pol. lit.

Burzliwe ,,nie masz zgody!" dało się słyszeć.

Marszałek sejmowy: za posługę publiczną należność winną.

Dalej mówić wielekroć się namagał, zwżdy licznym odezwaniem się ,,nie masz zgody!" przerywano. Porzuciwszy więc JP marszałek próżne namaganie się perorować zapytał się o zgodę.

Prócz kilku posłów wołających ,,zgoda!" bardzo gromadne i huczne ,,nie pozwalam" dało się słyszeć.

Narbutt lidzki: gdy akt konfederacji grodzieńskiej zapewnił to obywatelom, że wszytkie sancita konfederacji targowickiej mogą być zaskarżone, a tym końcem prawo dla wiadomości publicznej sumariusze sancitów kazało wydrukować zapewniwszy samymże aktem egzekucją niezaskarżonych, gdy zaś sancitum wyznaczające na miesiąc 1.000 złp pensji JP Zabielle marszałkowi konfederacji litewskiej w sumariuszu znajduje się, a zaskarżonym dotąd nie jest, powinno więc być uskutecznionym A WPanu, MPanie marszałku, przystąpić do decyzji w tym projekcie naturalną prawo drogę wskazuje uformować propozycją ad turnum i do niego przystąpić.

Nie masz zgody ! - licznie zawołano.

Izba się wzburzyła.

Tuhanowski nowogrodzki: prawda, że podałem projekt, aby zaległe 1.000 złp JP Zabielle opłaconemi były, ale potym dołączyłem do tego projektu przydatek, aby również i konsyliarzom konfederacji targowickiej zaległe pensje opłaconemi zostały.

Szmer w izbie, powszechne ,,nie masz zgody" i wzburzenie się powstało. Zaczęto wmawiać JP nowogrodzkiemu, że już odstąpił od swpjego projektu.

Tuhanowski pytał si4, kto tę wiadomość kolegom zwiastował.

Marszałek z umizgiem upraszał, aby na ten jeden i ostatni raz izba zgodziła się.

Odpowiedziano w zamieszaniu: ani na pół razu nie masz zgody.

Stoiński lubelski: pozwalam na projekt, ale z tym dodatkiem. aby JP Zabiełło i konsyliarze to także obywatelom powrócili, co któren z nich szkodował przez sancita, rozciągając nawet takowy zwrot i do publicznych Rzpltej uszkodzeń.

Mimo to odzywano się o czytanie jeszcze projektu i zapytanie się potym o zgodę.

Czytał go znowu JP sekretarz, a po przeczytaniu dla samego tylko JP Zabiełły asygnowania wyrażonego w projekcie 1.000 złp.

Stoiński lubelski zawołał: proszę w tymże projekcie dodatek umieścić zaasygnowania wszytkim konsyliarzom i posłom ON jako także publiczności służącym.

Tu w zamieszaniu o dawnych projektów podniesienie, zaniechawszy ten dopraszać się zaczęto.

Tuhanowski nowogrodzki: toć prawda, był przeze mnie podanym ten projekt. Ale teraz miarkując, że konfederacja targowicka była na obywatelów nałożyła podatek po 15 groszy z dymu, co przez dwie raty sumę 400.000 złp uczyniło, a to jedynie na ekspensa swoje i pensje osób ją składających. Co gdy wiem, że wybranym od obywatelów zostało, odstępuję od projektu, wnosząc, aby z tej sumy tak JP Zabiełło, jako i konsyliarze co do należności pensjów swoich zaspokojonemi zostali.

Zgoda! - zewsząd zawołano, a izba nieco się uspokoiła.

Załuski podskarbi nadw. kor.: wniosek mój w interesie publiczność obchodzącym na ostatniej sesji wsparty był wstawieniem się JKMci. Stosowne przeto do niego do laski odaję projekta.

Proszono o czytanie. Czytał JP sekretarz projekt asygnujący opłatę należnych 36.000 liwrantowi za liwrowane wojsku w Warszawie furaże.

Kunicki chełmski: nie duchem sprzeczki zastanawiam ten projekt, ale chcąc się nauczyć i wiedzieć explicite, za jakie ekspensa ta suma ma być liwrantowi JKMci opłaconą.

Ożarowski kasztelan wojnicki jako regimentarz koronny tłumaczył się, iż raz na utrzymanie koni 200, które konfederacji targowickiej z wiadomych jej przyczyn skupić rozkazy wydać zdało się. W drugie, że był ten zwyczaj zawsze od komisji wojskowej ustanowiony, osobliwie gdy nastały potrzeby trzymania konnego wojska w stolicy, aby mu curlag do furażowania koni był dostarczany, ile że skarb nie więcej na konia jednego płaci jak tylko groszy 15 na dzień, a w stolicy 25 utrzymanie jego kosztuje. Z tego powodu komisja wojskowa zrobiła kontrakt z liwrantem i co miesiąc mu takowego nadstarczenie furażu opłacała. I ja sam z nim o to rachowałem się. Deputacja nawet do obliczenia władz wojskowych wyznaczona sprawiedliwym takie urządzenie się uznała. Mimo to jednak Szmulowi liwrantowi JKMci już to trzeci miesiąc ze złamaniem kontraktu z nim uczynionego, liwrowanie takowego furażu nie jest dotąd opłacone.

Po przełożeniu JP kasztelana pytał się JP marszałek trzy razy o zgodę na ten projekt, a ta się za każdym razem jednomyślna znalazła.

Czytał JP sekretarz drugi projekt zalecenia JP regimentarzowi koronnemu, aby 200 koni za rozkazem zeszłej konfederacji targowickiej skupione, jak być może najlepiej, na zysk skarbu sprzedać rozkazał.

Pytał się podobnież JP marszałek po trzy razy o zgodę na ten projekt, a za każdym razem jednomyślne całej izby nastąpiło zezwolenie.

Po ugodzeniu tych projektów ministerium wezwane od króla JMci udało się do tronu, z którego mówił król JMć. w te słowa: pamiętno jest WPanom, żem był zanominował osoby z senatu do komisjów likwidacyjnych wojska z obydwóch narodów. Lecz gdy teraz odbieram listy tak od JP wojewody lubelskiego do komisji likwidacyjnej koronnej, jak i od JP wojewody nowogrodzkiego do takiejże komisji likwidacyjnej litewskiej wyznaczonego, że się z obowiązków tych słabością zdrowia wymawiają, nominuję przeto na miejsce JP wojewody lubelskiego Hryniewieckiego JP Sobolewskiego kasztelana czerskiego, a na miejsce JP Niesiołowskiego wojewody nowogrodzkiego JP Felkierzamba wojewodę inflanckiego. Sesją zaś dzisiejszą na dzień jutrzejszy na godzinę 4 z południa solwuję.