Dzień 29 oktobra

Sesja 83 poobiednia

Zagaił sesją marszałek sejmowy mówiąc: gdy podane opinie koronne od deputacji do roztrząsania sancitów wyznaczonej już są zdecydowane, następują teraz litewskie i wyroku o nich waszego, stany sejmujące, potrzeba. Od nich więc sesją teraźniejszą zaczynam.

Narbutt lidzki: gdy na rannej sesji ubogi a skrzywdzony obywatel, stany sejmujące, waszą sprawiedliwość uzyskał, w podobnym i ja przypadku wsparcia i litości WKMci, i waszej, stany sejmujące, żądam dla ubogich aplikantów asesorii koronnej, którym należąca się za prace ich suma złożona jest w skarbie koronnym u JPana Biernackiego. Ta aby im jako deservita maerces powróconą i oddaną była, proszę domawiając się o decyzją projektu mego w tym zamiarze dawniej podanego.

Zambrzycki nurski: prosiemy o kontynuacją zaczętej materii, a nowej zaniechać wprowadzenie.

Narbutt: jak opiniów, tak i innej żadnej materii przed moją nie puszczę.

Zambrzycki nurski: ponieważ JP lidzki tamuje zaczętą materią projektem swoim, któremu ja przeciwić się nie myślę.

Narbutt głos mu przerywając, rzekł: ponieważ i ja widzę, że na nader obszerną zanosi się mowę, odstępuję od mojego tymczasowie projektu.

Czytał więc bez przeszkody JP sekretarz opinią deputacji na zaskarżone sancitum przez Hieronima Aleksandrowicza, a otrzymane przez Tadeusza, jak jest w aneksie pod 23 oktobra.

Bieńkuński oszmiański zabrawszy głos, narzekał w nim na konfederacją targowicką, iż z jej to łaski izbę prawodawczą w sądowniczą widzi zamienioną, gdy jej obłądzenia jesteśmy - mówił - przymuszeni decydować. Dalej przystąpił mówić do sancitum między Aleksandrowiczami zapadłego, a nader obszernym głosem całą ich sprawę tłumacząc, naganiwszy opinią deputacji, podał projekt poprawy opinii do laski, mówiąc, wedle przekonania swego udziałany i o czytanie prosił.

Czytał JP sekretarz takową poprawę opinii w treści, aby non obstante contumatia sprawa była sądzona z wolną apelacją do finalnego dekretu do trybunału.

Miączyński lubelski zawołał: nie masz zgody! I wziął go ad deliberandum.

Skarszewski biskup chełmski: nie z innego powodu deputacja potwierdziła to sancitum jak tylko, aby proceder lat dwadzieścia kilka między bracią toczący się, został kiedyżkolwiek ukończony. Wyraził i to, iż termin non obstante contumatia tak obchodził wszytkich w deputacji, jak i JP oszmiańskiego. Ale uwaga, że już wszytkie dylacje wyszły, a kontumacja po nich ciągnie za sobą kary, skłoniła deputacją przestać na tym. Potym dalsze za utrzymaniem opinii powiedziawszy powody, upraszał zapytać się o zgodę na nią.

Narbutt lidzki: boję się, aby pod tytułem bądź to unikania, bądź przyspieszania sprawiedliwości nie uczynić komu krzywdy. Sprawa ta już się dawno toczy między bracią i siostrą. Mogłaby w niej wedle opinii siostra szkodować. Albowiem co JKs. biskup chełmski powiedział, że non obstante contumatia nie krzywdzi, to na to odpowiadam: gdy się która ze stron skondemnuje, kto za nią apelacją założy? A dekret taki już będzie ultymarnym. Co do mnie, jestem ja przeciwny i sancitowi, i opinii, która go pochwala.

Zambrzycki nurski odpowiadając na wniesienie lidzkiego, chwalił opinią deputacji, ile że sprawa już między niemi lat 27 trwa, należy jej koniec uczynić. Dalej mówił: gdybym wiedział, że ten sąd bez apelacji i ultymarnym jest, to bym nie był za opinią. Ale gdy apelacja jest warowaną, jestem za nią. Prosił na końcu JP lidzkiego, aby się tej opinii nie chciał sprzeciwiać.

Lidzki mu na to odpowiedział: nie masz zgody!

Marszałek zapytał się o zgodę, ale toż samo zaprzeczenie uczynił JP lidzki.

Zaczęto wołać o propozycją ad turnum.

Marszałek podał propozycją ad turnum taką: czyli opinia deputacji pod dniem 3 oktobra w interesie Aleksandrowiczów ma być przyjęta, lub nie. Ma być przyjęta - affirmative, nie ma być przyjęta - negative.

Tuhanowski nowogrodzki wnosił, że gdy non obstante contumatia z opinii będzie wymazanym, zgodzą się na nią wszyscy.

JKs. referendarz lit. Wołłowicz gdy ogłosił propozycją senatowi, zaczął się turnus senatu:

Skarszewski biskup chełmski aff.

Kossakowski biskup inflancki powiedziawszy in turno, że też same widoki i konfederacja miała, wydając sancitum co i deputacja przez opinią swoją potwierdzając go, aby stronom tak ciągłym i długim procederem zakłóconym przyspieszyć sprawiedliwość, pisał się do kwestii affirmative.

Ożarowski kasztelan wojnicki aff., Oborski kasztelan ciechanowski aff., Leduchowski kasztelan lubaczewski aff., Moszyński marszałek WKor. aff., Tyszkiewicz marszałek WLit. aff., książę Sułkowski kanclerz WKor. aff., Plater podkanclerzy lit. aff., Ogiński podskarbi WLit. aff., Załuski podskarbi nadw. kor. aff., Dzieńkoński podskarbi nadw. lit. aff.

Turnus stanu rycerskiego:

Krakowscy: Ankwicz aff., Głębocki aff., Mieczkowski aff.
Wileński - Jazdowski aff.
Oszmiańscy - Kulwiec neg., Bieńkuński neg., Chodźko neg.
Lidzcy - Narbutt neg., Aleksandrowicz neg., Skinder neg.
Wiłkomirscy - Kuczewski neg., Bolcewicz neg.
Sandomirscy - Jankowski aff., Raczyński aff., Ożarowski aff., Błeszyński aff.
Trocki - Godaczewski aff.
Kowieńscy - Domeyko aff., Kozakowski neg.
Żmudzcy - Giełgud aff., Białłozor aff., Billewicz aff., Chrząstowski aff., Puzyna aff.
Chełmski - Kunicki aff.
Wołyńscy - Walewski aff.
Smoleński - Syruć neg.
Starodubowski - Romanowicz neg.
Lubelscy - Miączyński aff., Stoiński aff., Zaleski aff.
Bełzki - Rokossowski aff.
Płocki - Grzegorzewski aff.
Nowogrodzcy - Łopott aff., Wojniłowicz aff., Mitarnawski aff., Tuhanowski neg.
Słonimscy - Czudowski aff., Niezabitowski aff.
Wołkowyski - Suchodolski aff.
Czerski - Staniszewski aff.
Warszawscy - Bieliński marszałek aff., Klicki aff.
Wizki - Chojnowski aff.
Zakroczymscy - Wilamowski aff., książę Poniński aff.
Ciechanowscy - Szydłowski aff., Gostkowski aff.
Łomżyński - Drewnowski aff.
Rożańscy - Młodzianowski aff., Ciemniewski aff.
Liwski - Oborski aff.
Nurski - Zambrzycki aff.
Drohiccy - Zaleski aff., Pudłowski aff.
Mielniccy - Szydłowski aff., Frankowski aff.
Bielski - Ołdakowski aff.
Rawscy - Kamocki neg., Descour neg.
Sochaczewscy - Plichta aff., Skarbek aff.
Gostyński - Włodek aff.
Brzescy litewscy - Buchowiecki aff., Oziębłowski aff.
Piński - Skirmont neg.
Inflanccy - Modzelewski aff., Snarski aff., Szteyn aff.
Czerniechowski - Łobarzewski aff.

Po obliczeniu wotów ogłoszona została pluralitas w tym sposobie: z senatu było wotów affirmative 12, negative żadnego; ze stanu rycerskiego affirmative 55, negative 15. W złączonych wotach affirmative 67, negative 15.

Czytał JP sekretarz skargę Skrzekiewicza na Manuzzych, odpowiedź ich i opinią deputacji, jak jest w aneksie pod dniem 23 oktobra.

Pytał się marszałek po trzykroć o zgodę, a ta się powszechna za każdym razem na opinią dała słyszeć.

Czytał sekretarz skargę Brodowskiego na sancitum przez Kołupajłę wyjednane i opinią deputacji, jak w aneksie 23 oktobra.

Podobnymże sposobem i na tę opinią potrójna na zapytanie marszałka była zgoda.

Czytał potym sekretarz opinią deputacji na skargę Kahału Słonimskiego przeciwko sądowi likwidatorskiemu Słonimskiemu za sancitem wyznaczonemu, jak w aneksie 23 oktobra.

Kossakowski biskup inflancki tłumaczył się obszernie, z jakich powodów sancitum zapadło i że ono w niczym konstytucji 1764 roku nie ruszyło, która kazała komisji skarbowej długi kahalne zlikwidować. Mówił dalej, że deputacja nie mogła wiedzieć, jak się komisja skarbowa w tym urządziła i w jakim stopniu rzeczy ostatecznie z mocy konstytucji 1764 roku stanęły. Wnosił na końcu i radził, aby tę opinią wstrzymać i do formy rządowej odesłać, niech ta deputacja wskaże, gdzie się mają oblikwidacje długów kahalnych z obywatelami czynić.

Skarszewski biskup chełmski kładł za przyczynę opinii, iż deputacja widziała dekreta komisji skarbowej na mocy konstytucji 1764 roku zapadłe nie zaskarżonemi. Jej więc udziałem i dalsze rozpoznania być sądziła. To przełożywszy, za utrzymaniem się opinii mówił.

Marszałek zapytał się o zgodę.

Niezabitowski na to rzekł: nie masz zgody! I zaczął tłumaczyć się stosownie do głosu poprzedniczego JMKs. biskupa inflanckiego przeciwnie opinii deputacji radząc wstrzymać ją, a interes cały odesłać do deputacji formę rządową układającej. I niemal sam jeden oparł się powszechnej zgodzie.

Dziakoński podskarbi nadw. lit.: procedencją interesu długów kahalnych oblikwidacji z początku wywodził mówiąc, że Rzplta w 1764 roku kazała komisji skarbowej to dzieło uskutecznić, ta wyznaczyła osobnych lustratorów, którzy kahały obliczyli, później komisja niektóre długi pojezuickie kahalne spłaciła i kredytów dalszych kahałom zaciągać zabroniła. A wytłumaczywszy cały ten interes, za opinią przymówił się, żądając utrzymania się jej.

Po którym głosie gdy się JP marszałek sejmowy o zgodę na opinią deputacji zapytał, ta po trzy razy jednostajna i powszechna słyszeć się dała.

Czytał JP sekretarz skargę miasta Wilna na sancitum konfederacji 10.000 złp na drwa dla rosyjskiego wojska z dochodu miasta Wilna do rąk konfederacji miejscowej dać nakazujące i opinią na nią deputacji, jak jest w aneksie pod dniem 23 oktobra.

A ta opinia nemine contradicente za potrójnym zapytaniem się przez marszałka o zgodę w prawo zamieniła się.

Czytał JP sekretarz skargę JP Sierzpińskiego o folwark Harabudziszki przez sancitum jemu odjęty i opinią w tym deputacji, co wszytko widzieć w aneksie pod dniem 23 oktobra.

Kossakowski biskup inflancki w głosie swoim wyraził, iż deputacja miała przed sobą prawo dnia 10 oktobra zapadłe i wedle niego opinią swoją wydała, przeciwko której jako na prawie świeżym wspartej nic mówić nie można. Ale że skarżący się, niesłusznie mienił siebie być wyzutym z tego folwarku, albowiem chociaż sancitum zapadło, ale go nicht z niego nie ruszał, jak objął w posesją od komisji edukacyjnej, tak i dotąd spokojnie trzyma, chociaż ten folwark Harabudziszki nigdy funduszu edukacyjnego nie składał ani do niego należał, tylko do altarii, do której jako własność jej należeć by powinien.

Po głosie JMKs. biskupa i po zapytaniu przez JP marszałka trzy razy o zgodę i na tę opinią zaszła powszechna.

Kimbar upicki: pełnić obowiązki instrukcji jest powinnością, mówić i dopominać się o krzywdę współobywatelów jest ścisłym obowiązkiem. Księstwo Kurlandii graniczącym z sobą powiatom W.Ks.Litewskiego przygraniczne raz w raz zabiera części. Było o to zawżdy skarżenie się, bywały za nim i przed laty komisje graniczne wyznaczane, ale żadna z nich nie doszła. Wnosił więc prośbę o sprawiedliwości domierzenie i projekt stosowny do głosu końcem odzyskania uszczuplonych powiatom litewskim granic oddał do laski i o czytanie prosił.

Czytał JP sekretarz wzmnieniony projekt, w tych słowach ułożony: v. nr 1.

Łobarzewski czerniechowski: kiedy ten projekt tak, jak jest podany, dziś przejdzie, to będzie tylko komisja jednostronna. I tak skutku pożądanego nie weźmie, jako i dawniejsze nie wzięły. Ale trzeba, ażeby JPan upicki zniósł się z drugą stroną, a ugodliwym sposobem ta komisja umiarkowana i umówiona została, to by skutek swój wziąć mogła.

Kimbar upicki: nie chcę ja jednostronnego sądu, ze strony naszej król JMć komisarzów wyznaczy, a z Kurlandii swoich wyznaczą i rzecz się cała zakończyć może.

Podchwycono mówiącego to JP Kimbara i w gromadzie odezwano się, że król JMć tak ze strony naszej, jak też i ze strony Kurlandii komisarzów zanominować powinien i ma prawo.

Ogiński podskarbi WLit.: podany był przed kilko dniami projekt od godnego posła za narodem tatarskim. Bynajmniej jemu nie jestem przeciwnym, ile mającemu zasadę w prawie sejmu 1786 roku, kiedym pierwsze zasługi moje krajowi w urzędowaniu publicznym poświęcał. Ale że się ten projekt ściąga i do interesu skarbowego, przeto osobny mój podaję projekt dogodny jak interesowi tego narodu, tak tyż i widokom skarbowym i proszę o czytanie.

Czytał JP sekretarz projekt JPana Ogińskiego względem Tatarów, ich posesji zamian i krzywd im uczynionych, w tych słowach ułożony: v. nr 2.

Wzięto go od laski ad deliberandum, a sesją od tronu solwowano na czwartek, tj. na dzień 31 oktobra, na godzinę 10 z rana.

Dnia 31 oktobra o godzinie 10 rannej sesji nie było, solwowaną została na godzinę 4 po południu tegoż dnia.