Głos

JW. Zaleskiego

Posła Wdztwa Lubelskiego

dnia 8 lipca miany

Najjaśniejszy Królu, Panie M. Miłł.

Prześwietne Rzpltej Sejmujące Stany!

W tym projekcie przez JW. Jozofowicza podanym, uważam być przewagę na stronę mocarstw zabor nam czyniących, zdaje on się być aż nadto widocznie niedogodnym interesom kraju naszego, lecz gdy w ciągu działanych wszystkich rzeczy, nic innego nie widziemy, jak tylko przemoc, więc ja byłem od początku zdania tego, że przemocy ulegać potrzeba, tak i teraz tę mam uwagę, że te Potencye nie tylko prowincye zabrać nam są w stanie, ale resztą kraju naszego zarządzać mogą, bo są mocne.

Zdaje nam się, że o całości Ojczyzny, o zachowanie praw narodowych, o wolność naszą, pierwszą na tym Sejmie gorliwość okazujemy, i że dobroć sprawy naszej, przez najmocniejsze konwikcye i stosunki całej Europie, dopiero wystawiać zaczynamy. Nie, Najjaśniejsze Stany! Już to wiek dochodzi jak, ciągle naród nasz w tej materyi obrony Ojczyzny zaradzać chciał, bywała zawsze gorliwość podobna i wyrównywająca naszej, ale zawsze przemocą obcych Potencyj przytłumioną bywała. Nie żyje już żaden człowiek z tych, którzy zaszczepili nieszczęścia te, w których teraz się widziemy. Nie żyją, mówię, ci, którzy dali się uwieść zamiarom Potencyów nas otaczających, którzy dali sobie wyperswadować, że nie trzeba mieć sił krajowych i znieśli je. Na żadnym już Sejmie potym, prawdziwej krajowej nie dopuszczały nam stanowić siły i obrony, bez której żadna Potencya łączyć się z nami nie chciała, pozwalały nam znać słuszność interesu naszego, pozwalały mówić o nim jak najmocniej, ale czynić nigdy, pozwalały nam wystawiać potrzebę wojska, ale na podatki godzić się nie dopuszczały, pozwalały nam mieć wszelką wolność, ale nam jej używać nie dały, bo obok niezgodę i przemoc zaszczepiały, pozwalały nam obierać Królów, ale do elekcyi mieszały się i nigdy narodowi z Królem porozumieć się nie dozwoliły. Wtenczas to te nieszczęścia, których teraz skutku doznajemy, zaszczepione w nas zostały. Tak dawno naród nasz zaszczepiony w bezsilność, od wszystkich Potencyów opuszczony i zapomniany, żadnej teraz nie otwiera nam nadziei do obrony.

Widziemy naprzeciwko siebie natężoną przemocy ogromność wystawioną, trzeba albo odpowiedzieć stosownie, albo w zaradzeniu pewny okazać skutek obrony. Jeżeli mieć nadzieję w interesowaniu się postronnych potencyj za nami, do ich wstawienia się czas nie upada, a Potencye zabór nam czyniące, gdy przyjmą interesowanie się Potencyów postronnych za nami, z tym większą wspaniałością nam to powrócić mogą, czego uporem bezsilnym zyskać możebyśmy nie potrafili. Jeżeli nawet mielibyśmy nadzieję, że Potencya która za nas wojnę wypowie, czyli przez jakiżkolwiek sposób łączyć się kiedy z tą Potencyą możemy. Prosić chiba jej przystałoby, aby nas nie ratowała, bo nas zgubi do reszty, gdyż tego u siebie jestem przekonania, że inna jest rzecz siłom narodu siłami Potencyi pomagać, a inna jest rzecz żadnej siły nie mającego, w niewoli prawie będącego, wydobywać i wyrywać. Jeżeli poruszeniem się mieszkańcom w narodzie, których rozpacz łatwo by mogła poburzyć, cóż za korzyść, bez broni, bez magazynów, bez pieniędzy, bo ich w skarbie nie ma i być nie mogą. Bez porządku na ogromne w sztuce wojennej ćwiczone wojska porywać się i patrzeć na oczewiste spustoszenie całego kraju i pewną zgubę egzystencyi Polski? A czyliż doświadczenie nas jeszcze przekonać nie może, że w dwojakim sposobie naród ratować Ojczyznę swoją chciał: Podniósł Konfederacyą bez Króla, za to, że była bez Króla startą została, złączył się naród z Królem, podniósł Konfederacyą, wojsko ustanowił, podatki uchwalił, ofiary w różnym sposobie z chęci czynił, dla stałości narodu rząd monarchiczny wprowadzać chciał, te zamiary, że się sąsiedzkim Potencyom nie podobały, zgładzone są - a jakieżby jeszcze widoki do obrony zostały? Jeżeli ta przyczyna, że Cesarz do nas nie przemawia? Bo widzi, że dosyć jest, kiedy dwie do nas Potencye przemawiają, a directe im odpowiedzieć nie możemy, na cóż ma jeszcze trzecia odzywać się Potencya, o której deklaracye dają nam poznać, iż to wszystko czyni się za zniesieniem się z Cesarzem Imcią.

Jestem więc tego zdania, że wola przemocy umysły bezsilnych i zawojowanych skłonić do wszystkiego jest mocna.