Sessya Osma

na dzien 16. Maja.

Xże Jmc Marszałek Sessyą dzisieyszą zagaiaiąc, wyraźił w niey dziękczynienie Bogu, że Skonfederowane Stany nierozerwaney trzymaiąc się iednomyslnosci, pozwala swobodnego czasu radzic, y dobrze czynic Oyczyznie tym więcey słuzącego, im

[77]

zgodniey ułatwiaiące się Materye otwieraią teraz pole ad medendum wszelkim inkonweniencyom.

Xże Jmc Prymas, gdy według wczorayszey zgody Jchmc Senatorowie ządaną od Przeswietnego Stanu Rycerskiego względem akceptowania Konfederacyi Litt. y oneyze nie odstępywania wypełnili przed Nim przysięgę, Niektorzy tylko z teyże Prowincyi Dygnitarzow y Urzędnikow hujuscemodi desideryys ieszcze non satisfecenent, aby przeto tak Ciż wyzey rzeczeni, iak y z Korony Possessye wprzerzeczoney Prowincyi maiący, super dicta Confoederatione juramentum expleant, oraz ad provisionem zewnętrznego bespieczenstwa do reassumowania z postronnych Dworow Ministrami tu przytomnemi potrzebnych Konferencyi, gdy gotowany Proiekt iako czasu długiego zabrać niemogący, pro informatione przeczytanym został, intulit.

Na te wniesienie gdy powszechna zaszła zgoda, Jmc P. Ogrodzki Sekretarz Seymowy ad medium wyszedszy, przeczytał go

[78]

w ten sens: Jż Stany skonfederowane Warunek wewnętrznego bespieczenstwa na utrzymaniu Traktatow y dobrey z Sąmsiedzkiemi Potencyami harmonyy sądząc, potissimum funduiące się gdy też Potencye wzaiemnoscią z Rzpltą, Polską postępować sobie powinny, aby tym dostateczniey warowaną z Onąz Sojuszami przyiaźń zachowały, im pewniey Stany Skonfederowane z Strony swoiey o nienaruszeniu Jej ninieyszą Ustawą umacniaią do reassumowania Konferencyi z Ministrami Dworu Wiedenskiego Jmc X. Ostrowskiego Biskupa Kujawskiego, Wielopolskiego Wwdę Sendomirskiego, Moszczenskiego Kasztellana Jnowrocławsgo od Senatu, a od Stanu Rycerskiego z Prowincyi Mało Polskiey Jchmc PP. Małachowskiego Sttę Sandeckiego Posła Krakowskiego, Ossolinskiego Sttę y Posła Drohickiego y Kuczynskiego Sttę, y Posła Mielnickiego: Z Prowincyi Wielko-Polskiey Jchmc PP. Poninskiego Sttę Kopaynickiego Posła Kaliskiego, Dębowskiego Sttę

[79]

Płockiego, Podoskiego Sttę Rypinskiego Ciechanowskiego Posłow. Z Prowincyi Litt. Jchmc PP. Prozora Generała Majora Posła Kowienskiego, Tyszkiewicza Sttę Strzałkowskiego Minskiego, Niesiołowskiego Sttę Cyrynskiego Nowogrodzkiego Z Ministrami Dworu Peterburskiego JX. Massalskiego Biskupa Wilenskiego JchmcPP. Gozdzkiego Wwdę Podlaskiego y Burzynskiego Kasztellana Smolenskiego od Senatu, a od Stanu Rycerskiego z Małey Polski Jchmc P. P. Rzewuskiego Pisarza Kor. Piaskowskiego Wołynskiego, Dłuskiego Jnflandskiego, z Korony. Z Wielkiey Polski Gurowskiego Poznanskiego, Rostkowskiego Wislickiego, Lasoskiego Gostynskiego Posłow. Z Prowincyi Litt. Jchmc PP. Scypiona Sttę y Posła Lyckiego, Sosnowskiego Pisarza Litt. Posła Brzeskiego, Szadurskiego Stolnika y Posła Jnflandskiego. Z Ministrami Dworu Berlinskiego od Senatu Xcia Jmci Biskupa Poznansgo, Jchmc PP.

[80]

Wwdę Jnowrocławsgo Jabłonowskiego Kasztellana Wislickiego, a od Stanu Rycerskiego z Prowincyi Mało Polskiey Jchmc PP. Wielopolskiego Koniuszego Kor. Posła Krakowsgo, Borzęckiego Ruskiego, Potockiego Sttę Glinianskiego Halickiego. Z Wielkiey Polski Jchmc PP. Raczynskiego Poznansgo, Małachowskiego Sttę Piotrkowskiego Sieradzkiego, Młockiego Zakroczymskiego Posłow. Z Prowincyi Litt. Jchmc PP. Tyzenhauza Pisarza Litt. Posła Grodzienskiego, Leparskiego Podstolego y Posła Upitskiego, Ktorey aby tak względem Kraju od wszelkich inwazyi ucalenia, iaka tesz względem Wolności, aby się Jm zadna Krzywda niedziała, ubespieczenia; Aby z przerzeczonych Potencyi Ministrami nieodwłocznie conferant, odbieraią zlecenie.

Po przeczytaniu Projektu tego Jmc Pan Horain Poseł Wilenski odezwał się, aby to dołozonym zostało, zeby Woysko Rossyiskie w Pogranicznych Prowincyi Litt. Wwdztwach poddanych wybieraiące y zabieraiące,

[81]

nie niszczyli in ultra tym sposobem Kraju.

Jmc. P. Męcinski Stta y Poseł Wielunski in similem idący sensum, aby tez ex parte Krola Jmci Prusgo poddanych niezabierano, y innych Szkod nieczyniono o wyznaczenie Wwdztwu Poznanskiemu Sądow Pogranicznych dopraszał się.

Jmc P. Małachowski Stta Ostromęcki Poseł Łomzynski wnosząc, iż Kazde Wowdztwa graniczące, seorsiva dla siebie maią desideria, izby się względem ich Kazdy mogł przymowic, o rozdanie głosow juxta Turnum dopraszał się.

Xiąże Jmc Prymas pro et contra słysząc dopominania się gdy JP. Benöe Rezydent Krola Jmci Pruskiego ex parte, Monarchy swego względem ustanowienia Sądow Pogranicznych z wszelką oswiadczyłsię łatwoscią y że Jmc P. Poseł od tegosz Regnanta swiezo przybyły ma do Jnteressu tego zupełnego ułozenia dostatecznie sobie Moc

[82]

y plenipotencyą udzieloną opowiedział, przeto, aby z strony Polskiey do zezwalaiącego na Sądy Krola Jmci Prus'go rowna determinacya była Sędziow, za rzecz sprawiedliwą osądził, aby przy Konferencyi reassumowaniu y ta okoliczność satisfakcyą odebrała.

Jmc P. Horaim Poseł Wilenski o Prowincyą Litt. przymawiaiąc się, podobnegoż względem Jey rosporządzenia dopominał się.

Jmc P. Wwda Jnowrocławski zabrawszy głos, gdy Mu w niszczęsliwym Rzpltey Stanie, bo bez Rady y Pana Zostaiącey, mowic przyszło, Stratę, Pana dobrocią Naywyzszego Krolow Krola nadgrodzoną sądząc, w czasie bez rady upłynionego wrocenia się nietusząc, gdy ile Osob, tyle Kandydatow bydź może do Korony, ieden tylko być powinien Koronowany, ubespieczenia Korony ante omnia zycząc, przekładał tak gruntowne motiva z wyrażeniem niezliczonyh Materyi, ktorem im-

[83]

mensum Oyczyznę do zguby przyprawiaią nade wszystko iako w Kraju panuie Anarchia, iaka w Sądach niesprawiedliwość, Zrywania Seymow zastarzały zwyczay, w Kupiectwach Absolutność, owo zgoła we wszystkich rzeczach widomy despotyzm, ze iuż prawie bez względu Sumienia wkorzenił się. Jnferebat przytym niemieyszy Punkt uwagi, ze Sprawy duchowne via recursus do Rzymu idą, a przez to Kray niszczą, w czym aby Jchmc XX. Biskupi przykładem innych Potencyi Katolickich generalny Trybunał ufundowały, a w innych porządkach Sądy postanowione były, oraz z Seymowemi Obradami in pluralitate decydowały się, dokładne na to podał Remonstracye.

Jmc P. Męcinski Stta y Poseł Wilenski to chwalił wszystko, co JmcP. Wwda Jnowrocławski mowił, y ze to samo Wwdztwa w Jnstrukcyach od siebie danych proponować nakazuią; z tym wszystkim zyczył, aby porządkiem Propozycyi Materyi od Xcia Jmci Prymasa podanych w tym postępować, y Proiekt Respektem Konfe-

[84]

rencyi przeczytany wprzod podpisac.

Jmc X. Biskup Chełminski cytuiąc Prawa y Konfederacye, azeby Dyssydentom publica Religionis exercitia, iako tesz wystawianie Zborow y inne przez nich dane sobie licencye zabronione były, tudziesz ażeby te Prawa, ktore pro parte Jch w paktach Konwentach y inne otrzymane są, annihilowane były; od Stanow Rzpltey dopominał się.

Stosował się do tegosz Xże Jmc Biskup Poznanski, iże o Dyssydentskie wystawione w Warszawie Kaplice kłocił się y zabraniał, a że to skutku swego niewzięło, przeto aby ta Materya Religionis naypierwey traktowana y uspokoiona była, domawiał się.

Jmc P. Jaklinski Kasztellan Oswiecimski ponieważ w Krakowskim w Xięstwach tamże nalezących iakies bespieczenstwa wewnętrznego pokazuią się poruszania, przeto aby powierzoną Komendą generalną Xcia Jmci Wwdy Ruskiego Kray tamten był ubespieczony, tudziesz gdy Jmc P. Staroscie Pogranicznemu Oswiecimskiemu bespieczenstwo tamtych Xięstw nie może bydz

[85]

Powierzone, Iemu było polecone, domawiał się, y o wyznaczenie Sędziow Pogranicznych dla Xięstw Oswiecimskiego y Zatorskiego dopraszał się.

Zabrał głos Jmc P. Rostkowski Kasztelan Zakroczymski, y utyskuiąc na nieporządek w Kraiu kontynuiący się, Krola z Oyca y Matki zyczył obrać Polaka.

A Jmc P. Jaklinski Kasztellan Oswiecimski aby bespieczenstwo wewnętrzne naypierwey uspokoione było, znowu się przymowił.

Jmc P. Glinka Poseł Łomżynski, ponieważ Dyssydenci in exercitis Religionis sua więcey sobie pozwalaią, Urzędy, Dzierzawy, Poczty, Starostwa trzymaią, Zbory stawiaią, przeto aby do demoliowania tych Zborow, y odebrania Starostw y Dzierzaw Komissya naznaczona była, y też Urzędy y Sttwa pro vacantibus podane były, dopominał się y Punkt eo nomine Jnstrukcyi swoiey przeczytał.

Do czego y Jmc P. Lipski Poseł Poznanski na postawienie Zborow w Toruniu, Spiżu y Nowodworze, oraz przemienienie Koscioła Katolickiego w Luterski żaląc się, przymowił się.

[86]

Jmc P. Sosnowski Poseł Brzeski Litt. azeby Dyssydenci nad granice przepisanego Prawa nic sobie niepozwalali więcey, radził utwierdzic a in Consilyys psentibus porządek propozycyi obserwować, y gdyby można dla przyspiechu czasu po 3. punkta na iedno Turnum do decydowania brać, radził.

Xże Jmc Prymas, ponieważ materya Tytułow między Dworem Rossyiskim y Pruskim do tych czas nie iest uspokoiona, to iest azeby Jmperatorowey Jeymci Tytuł Całey Rossyi, a Krolowi Jmci Pruskiemu wszystkich Prus przyznać, a od tey pod czas Konferencyi zacząć, ponieważ y Ministrowie tych Potencyi bez ułatwienia pretendowanych tychze Tytułow konferować by niechcieli.

Jmc P. Dzieduszycki Poseł Halicki, ponieważ w Projekcie Konferencyi z Ministrami Cudzoziemskiemi za deklaracye oswiadczone zachowania przyiaźni Sąsiedzkiey Potencyom mianowicie Rossyiskiey y Berlinskiey kazano podziękować, a tych Deklaracyi Stany Rzpltey niewidzą

[87]

przeto aby one tymże Stanom publicznie były kommunikowane, dopominał się a lubo permowencye Woyska Rossyiskiego przez Jmc P. Poniatowskiego Posła Warszaw. na dniu onegdayszym dostatecznie wyłuszczone, że iednak przez uchwały Skonfederowanych Stanow teraznieyszych, y oddanie Regimentarstwa Gralnego Xiu Jmci Wwdzie Ruskiemu bespieczenstwa wewnętrznego sposob iuż iest obmyslony, więc aby pomienione Woyska Rossyiskie z Kraju Rzpltey ustąpiły, albo przynaymniey od Warszawy mieysca Konwokacyi /:azeby sięStany Skonfederowane Sub Armis przytomnego Woyska Rossyis'go niezdawały Seymować:/ oddaliły, domagał się alleguiąc iż o ewakuacyą, Moskwy JP. Sosnowski Poseł Brzeski Litt. na dniu onegdayszym wyraził dopominanie swoie.

A Xże Jmc Prymas zyczył wprzod aby Woyska Koron. na lokacyach swoich nalezytych lokowane były Xcia Jmci Wwdzie Ruskiemu dopomoc, a dopiero potym o ewakuacyą Moskwy naradzic się. Zabrał głos Xże Jmc Wwda Ruski

[88]

z powinnosci włozonego na siebie Urzędu dołozenia wszelkiey pilnosci niezważaiąc na stratę zdrowia, hazard fortuny y uszczerbek podeszłego Wieku Swego iako niezaniedbał tak co w wiadomosci odebrał, donieść Wszystkim o tym Stanom Skonfederowanym za nalezytość osądził, ze za ordynansami z pod Kozienic wychodzącemi do znayduiacego się tam w znaczney liczbie Cudzoziemskiego authoramentu Woyska, gdy sciągnął pod Lublin 15. Chorągwi, a od Ukrainy 20. Tysiącem przynaymniey Koni obłożone, niezostawia zadnych sił na zasłonienie Kraju wystarczaiących, względem czego aby chęcią Korespondować mogła sposobność, upraszał o pozwolenie Mu tych uzycia sposobow, ktoreby tylko skutkować mogącemi rozumiał.

Na co gdy odpowiedziano Zgoda JP. Wwda Podlaski co do Konferencyi, aby przez zaczęcie ich, nayprzod czytane były Deklaracye Postronnych Potencyi, zgodził się z Jmc Dzieduszyckim Posłem Halickim. Co zas do Xcia

[89]

Jmci Wwdy Rusgo sądząc bydz w tym honor Wszystkich Zgromadzonych Stanow, ucalenie bespieczenstwa Oyczyzny wewnętrznego et effatorum utrzymania, aby te in postpositionem nieposzły nierozumiał, aby względem zazycia wszelkich sposobow etiam z zaciągnieniem obcych posiłkow ktoszkolwiek sprzeciwił się.

Jmc P. Glinka Łomżynski, Jmc P. Bukowski Ruski Posłowie gdy tosz Samo utwierdzali.

Jmc P. Piaskowski Poseł Wołynski odezwał się, aby to powszechne zezwolenie zmacniaiąc, Proiekt względem tego był napisany.

Jmc P. Krajewski Poseł Ciechanowski, aby ta materya per Turnum decydowana była, wnosił. Czego Wszyscy, a osobliwie Jmc P. Niszczycki Poseł Płocki daiąc racye, aby na to, gdzie wszystkich zgoda zachodzi, per turnum czasu niewycienczać, niepozwolili.

Jmc P. Wwda Pomorski względem bespieczenstwa Dawnych Konstytucyi opisanie do exekucyi przywieść zycząc na czym całość

[90]

fortuny y honoru zawisła, kiedy per verbum placet względem uzycia sposobow gralna zachodzi zgoda, aby przeto proiekt był napisany, z mieysca swego instabat.

Jmc P. Sosnowski Poseł Brzeski Litt. na głos Jmc P. Halickiego głos swoy onegdayszy licituiąc że rzeczą sprawiedliwą bydz sądził, aby Woyska Auxiliarne nieprzemieszkiwały w Kraju naszym, pomyslenia nad tym zyczył, nie tą intencyą by ex nunc z niego wyszły, lecz w ten czas dopiero, kiedy się Rzplta zupełnie uspokoi w zamieszaniu, w ktorym dla gruntownieyszego securitatis opatrzenia aby władzę Xciu Jmci Wwdzie Ruskiemu nadano, proiekt zupełnie utwierdzaiący, y wolnosc zazycia sposobu dozwalaiący został napisanym, przymowił się.

Xże Jmc Łowczy Koron. Poseł Wołynski Jmci Panu Halickiemu respondendo że pretendować ewakuacyi Woysk Auxiliarnych,

[91]

iest to wszystko niszczyć, co się tylko względem bespieczenstwa ustanowiło, wnosił, aby Rzplta decydowała, iezeli tosz Woysko moze dopomoc na odwrocanie tych Zamachow, na ktore z Strony JmcP. Hetmana coraz barziey zanosi się oraz aby przy Konferencyach to etiam promowować, iżby Jmperatorowa Jeymc Rossyiska zadney niepretendowała nadgrody, instabat.

Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszaw. wspomiony od Jmc P.Halickiego głos Jego onegdayszy sądząc być wyciągaiącym podziękowania, ze uznał w nim Sensus dexteritatis, iako od dziecinnych lat wzrost swoy z miłoscią Dobra publicznego złączony biorąc Jm oswiadczył się, tak w nieustannych staraniach o pomnozenie y zachowanie Jegosz do Smierci dla tey Oyczyzny przestawac, ktora Mu iest nad same zycie milszą deklaruiący się wdzięcznosci uznawać nad Opatrznością Boską po częsci niemieyszey

[92]

wypełniaiącą się z należytosci sądził kiedy na dniu onegdayszym wysłanie Jmc P. Oskierki do Jmperatorowy Jeymci Rossyiskiey Stany Skonfederowane approbuiąc przewidziawszy, ze zaden tak dla Kraju, iako tesz wolnosci Naszey nienastąpi Uszczerbek, zgodził się na oswiadczenie dziękczynienia za tę Jey łaskawosc, ze bespieczenstwa Kraju y Wolnosci Naszey Zachowanie wspierac Woyskiem swoim raczy, do mowiących przed Nim tak Jmc P=a Wwdy Podlaskiego, iako tesz Jchmciow PP. Brzeskiego y Wołynsgo Posłow chętnie przychylił się iż w czasie teraz dopiero zaczynaiącey się tegosz Woyska na Obronę potrzeby chcąc Exekucyi Seymu teraznieyszego Ustaw, gdy nie można niechcieć uzycia Sposobow convincibiliter wnosił, aby authoritate Rzpltey Xże Jmc Wwda Ruski wsparty z Komendy sobie oddaney sił wystarczaiących mieć niemogący, Woysk Auxiliarnych zazył. Tytuł zas nieco w sobie brzmiący nic iednak Białey

[93]

y Czarney Rusi Polskiey uwłaszczac niemogący kiedy Tasz Jmperatorowa Jeymc Traktat 1686. w nienaruszoney zostawic chcąc mocy, dała Rewers przez Ministra swego utwierdzaiąc Nas o niepragnieniu swoim Korzystać w Kraju Naszym. Do ządania powszechnego przyłączył zdanie swoie, aby Projekt względem utwierdzenia Xcia Jmci Wwdy Regimentarza władzy był nieodwłocznie napisany.

Xże Jmc Prymas odpowiadaiąc Jmc Panu Stolnikowi Litt. ze traktuiąc z Jchmc PP. Ministrami Rossyiskiemi o tytuł Całey Rusi nie tylko upewnionym został o Traktacie, iż do skutku wewszystkim przywiedziony będzie, ale tesz odebrał Rewers, iako pod tym Tytułem Ruś nasza zadnego nieponiesie Uszczerbku, tosz samo względem Krola Jmci Prusgo allegando że na ubespieczenie Pruss Polskich od Jmc P. Benoit Rezydenta Jego podobny znayduie się w Jego Ręku Rewers.

[94]

Kmc P. Jelinski Poseł Mozyrski daną raz Xciu Jmci Wwdzie Ruskiemu władzę sądząc z zażyciem do utrzymania bespieczenstwa Sposobow miec connexionem, iako te dwa punkta są z sobą correlativa, tak względem zazycia pozwoloney sobie Regimentarstwa mocy nierozumieiąc nikogo bydz przeciwnym, tym zakonkludował zdaniem ze: Kto dał esse, dał adesse Consequentiam.

Jmc P. Rzewuski Poseł Halicki dla zniesienia wszelkiey wątpliwosci z Tronem Rossyiskim zachodzic mogącey w czasie dalszym aby przy reassumowaniu Konferencyi o gwarancyą od postronnych Potencyi dopomieć się sądził być rzeczą pozyteczną.

Jmc P. Rosciszewski Poseł Płocki zdanie swoie z Jmc P. Mozyrskim łącząc, aby oddaney Komendy Xże Jmc Wwda Ruski mogł uzyć na odwrocenie wszelkich zamachow na pisanie Projektu być potrzebne judicavit.

Jmc P. Wwda Pomorski, aby Rząd nad Kommendą Ułanow Jmci Panu Podskarbiemu ex

[95]

Senatus Consilio pozwolony teraz był odebrany y oddany Xciu Jmci Wwdzie Ruskiemu do innych traktowanych Materyi, y to tesz być potrzebnym decyzyi osądził.

Vacabat nieco czasu o napisanie Projektu zabranego, o ktorego przeczytanie gdy in stabant wielce, Jmc P. Ogrodzki Sekretarz Seymowy wyszedszy z Nim ad medium, przeczytał go wszelkich przyzwoitych y nayskutecznieyszych Srzodkow do dostatecznego w Kraju bespieczenstwa utrzymania zażyć Xciu Jmci Wwdzie Ruskiemu pozwalaiący. Na ktoren gdy się wszyscy unanimiter zgodzili; Xże Jmc Prymas na dzien jutrzeyszy uformowanie interna et externa Securitatis intimavit. A tym czasem gdy wszyscy Senatorowie y Posłowie o podpisanie przeczytanego Projektu instabant, tak Xże Jmc Prymas ex parte Senatu, iako tesz y Xże Jmc Marszałek ze Strony Stanu Rycerskiego Rąk swoich utwierdzili

[96]

go podpisami. A za odezwaniem się Jmc P. Stolnika Posła Warszawsgo Xże Jmc Prymas do dalszych Proiektow Jchmc PP. Posłom ad mentem Jch Jnstrukcyi wolne zostawuiąc przymowienie się in ordine tychze Projektow sub deliberationem 3. Materye ktore na dzien jutrzeyszy zupełnym ułozeniem deklarował, pierwszy o Religyy, drugą o Konferencyi, trzecią o bespieczenstwa obwarowaniu poddał, y na tym solwowana iest Sessya na dzien iutrzeyszy.