Sessya 6. d. 14 Maja

Na dniu dzisieyszym ledwie o pierwszey z południa godzinie zagaiaiąc Xże Jmc Marszałek Sessyą wyraził w głosie swoim, iako zapomniana vitis temporum w Obradach publicznych sforność, gdy na teraznieyszym złych niedoznaie skutkow Seymie przez iednomyslność do ocalenia dobra publicznego dążącą, iako w szczegulności potomnym wiekom niech będzie pamiątką, tak w powszechnosci iedyną Oyczyzny miłością tchnących przez zascie ustaw mane at zaszczytem.

Jmc P. Dłuski Poseł Jnflanski oraz, zabrawszy głos exprimendo wnim przezorną około

[44]

zewnętrznego y wewnętrznego bespieczenstwa, y mądre względem Niegosz a Statibus unico Patriae amore przez odebranie Woysk generalney Komendy y oneyże Xciu Jmci Wwdzie Ruskiemu oddanie, zaszłe rosporządzenie depredicando, że tak chętnie dzwigać ten cięzar podeymuiącemu się Przeswietny Senat pomocą będzie niewątpiąc doniosł, iż na mieysce Jmc P. Sosnowskiego Pisarza Litewskiego z nim nayprzod Kollegowac maiącego, a potym przez Wwctwo Brzeskie Litt. do funacyi zaproszonego Poselskiey, iest mu inny za Kollegę przydanym.

Te doniesienie Jmc P. Małachowski Poseł Łomzenski usłyszawszy z pytaniem de credentialibus tegosz nowego z Jnflant Posła odezwał się na co pomieniony Jmc P. Dłuski nie odwłocznie respondendo retulit, że Posłowie z Jnflant Credentiales niepotrzebuiący, Kollegowie Jego, z samym od Wwdztwa pisaniem authorisatur, gdy bytego potrzeba wyciągała, samymże Jmc Pana Kasztellana Jnflandskiego

[45]

na tym tu mieyscu zasiadaiącego y wielu innych z tegosz Wwdztwa przytomnych obywatelow swiadectwem wesprzeć się mogący.

Na tey odpowiedzi gdy Jmc P. Łomżenski zupełnie acquievit, Jmc P. Marszałek W. Litt. oczekuiącym Jchmcim PP. Wasgierdowi y Narbutowi od Skonfederowaney W. X. Lit Prowincyi delegowanym Posłom dał głos do mowienia, a pierwszy z Jchmciow pomiędzy Jchmc Panami Zmuydzkiemi siedzących, chciał odezwać się, przerwanym został od wielu innnych Jchmciow Posłow, aby na Srzodek wyszli, y stoiąc desideria sua Rzpltey referant, dopominaiących się.Takowemu dopominaniu się gdy ciż delegowani renitentes stante pede expedire Provinciam suam recusabant, y aby siedzący audientiam mieli wraz z innemi favore sui milituiącemi Posłami dopominali się przez Jmc Marszałka Lit. ad medium wyprowadzeni y za przyniesieniem przez odzwiernych drewnianych stołkow, na nichze posadzeni mowic cona-

[46]

bantur, ze ieszcze bardziey ta ich dystynkcya wielu Posłom niepodobała się, Jmc P. Małachowski Poseł Łomzenski wezwał na Swiadectwo Jmc P. Wwdę Płockiego actu in praesenti w Senacie znayduiącego się, Ktory od Rzpltey w Charakterze Posła Extraordynaryinego do Turczech wysłany gdy z Konstantinopola wrocił się y expedyowanego Urzędu in Senatus Consilio relacyą czynił nie siedzący, lecz iako to wszystkim iest wiadomo, staiący adimplevit legationis sua officiu.

Nieskonwinkowani tym przykładem tak yydem delegati, iako tesz z Nimiż rownie sentientes mianowicie z Litewskiey Prowincyi Posłowie gdy cum neganti by długo się sprzeczali; JP. Horaim Podkomorzy y Poseł Wilenski in congruu sądząc aby Jchmc delegowaninie od iednego Wwdztwa lecz od całey Prowincyi Litt. Posłowie stoiący audiantur, iak ich zapraszał na mieysce Wwctwa swego, tak gdyby te Jm niemiało być pozwo-

[47]

lone, odłączyc się bardziey a nizeli na takową Prowincyi Krzywdę pozwolic, oswiadczył się.

Wniesioną Krzywdę więcey zadną, anizeli pretensyą być sprawiedliwą pretensyą Korony Posłowie refutando gdy mniey uzyteczną Kwestyą według wielu zdania czas infructuosé wycienczali, Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszaw. odezwawszy się ad Concertantes, to onymże proposuit, że kiedy na teraznieyszey Radzie większey Wagi materye pluralitas concludit, a favore JchmcPP. delegowanych potissimum militat, aby przeto okolicznosc ta dalszego inaniter nie zabierała czasu, pro pluralitate zezwolic osądził.

A zatym na rzeczonym Wwctwa Wilensgo mieyscu Jchmc delegowani zasiadszy, pierwszy z Nich Jmc P. Wasgiert głos zabrawszy, wyraził w nim, że Prowincya Litewska od dziesięciu lat do tego iuż przyszła nieszczęscia ze Seymiki tumultuarie Zgwałceniem Prawa, z ponizeniem rownosci, z uszczerbkiem wolnosci, z nieuwazaniem głosu wolnego per

[48]

praepotentes etiam takich in pauco numero Szlachty obieraią Posłow lub Deputatow, ktorzy na nimze przytomnemi nieznayduią się. Reassumpcye Trybunału mnogim Zolnierza orężem obarczone z odpychaniem od przysięgi legitimé obranych Sędziow tych przypuszczaią, Ktorzy Kondemnatami opasani, Prawem zwycięzeni, contradicentibus wydarciem fortuny grożą; Spokoyność na Ulicach nieraz o wylanie Krwi przyprawiona, w Domach utrzymac się niemoze; Sprawiedliwośc wygnana o Jurysdykcye mniey dbanie, Dekretow exekucya lub żadna, lub favore magnatum militari manu contra Legis concessum etiam Woyskiem Komputowym bez wiadomosci JP. Hetmanow wsparta, nie iednego z Własności wyzuła co raz to bardziey in majores abusus postępuiąc. Ciż więcey mogący etiam przyszłym Krolem od siebie dependować maiącym tak dalece inaequalitate urodzonym odgrażaią, że ledwie nie z desperacyi naprzykład przez Przod-

[49]

kow nieraz w mnieyszey okolicznosci praktykowany Obywatele skonfederowani przed ziednoczonemi Rzpltey Stanami przez wysłanych Posłow publicznie oswiadczaią się, iż pierwey Krew przelać, a nizeli alienienam na Tronie cierpieć gotowi in aufugium ulteriorum inconvenientiarum; No co w Katedralnym Wilenskim Kosciele ad aras zażardem fortun, Krwi, a nawet życia, poprzysięgli, y Konfederacyi Marszałkiem Jmc P. Brzostowskiego Koniuszego Litt. obrali. Chciała taż malorum congeries piscari w niedopełnionych Prawa przestępstwach, ale Jmc P. Chotkiewicz teyże Konfederacyi Pułkownik iak skutecznie, tak y pomyslnieodpędził. Do zachowania Praw y wolnosci zawsze przywiązany Jmc P.Stta Licki dał dowod gorliwosci swoiey przezornym na zniszczenie bene sentientium wszczę teyże burzy. Jak dystyngwowany, tak aequalitatem miłuiący Jmc P. Podskarbi W. Litt. niechciał ulteriorem nad współ Bracią swoią extendi oppressionem zelando amore boni publici, jure

[50]

jurando obowiązał się, aby auxiliante Stanow Rzpltey Consilio nie tak wiktoryą in omnem ausum et praesumpionem zebraną Kompanią strzymac, iako zewnętrzne y wewnętrzne bespieczenstwo opatrzyc.Co wszystko Prowincya Litweska w uzaleniach y szczerych chęci swoich oswiadczeniach pod decyzyą Rzepltey poddaiąca ze ią skonfederowanemi Stanami swemi złączyc, tueri, juvare, et approbare będzie raczyła, bynaymniey niewątpi.

Jmc P. Narburt do Kollegi swego stosuiąc się że Skonfederowana Prowincya Litt. pragnie unum velle et sentire ze Stanami Rzpltey oświadczywszy, do czytania Jnstrukcyi przysięgi y Sameyze Konfederacyi przystępuiąc, gdy kazdą rzecz z osobna w głos przeczytał, rekwirowany o przeczytanie Manifestow ad medium, dwa ich proximé elapso anno 1763. uczynionych przeciwko Xciu Jmci Wwdzie Wilenskiem, iako tenze na reassumpcyą Trybunału licznego sprowadził Zolnierza, Zamek Armatami osadził, legatimé obranych Deputa-

[51]

tow do przysięgi nie przypuscił, Miasto Wilno na około Woyskiem opasał, przeczytał. Po tych dowodow przeczytaniu, gdy Xże Jmc Prymas głos zabrał; Narod wolny a zawsze odważny w Cnotach w Prawach y wolnosciach za Sprawiedliwemi Przodkow Sentymentami nigdy nieodstępnie idący z Prowincyi Litt. allegando za wzor y wizerunek osądził go, gdy nieodbita prawda poznawać to kaze, iako ze Stanami Rzpltey łączący się, dobrą Oyczyznie sprawuie otuchę iż Rady Koronne wraz z WX. Litt. Skonfederowanemi złączone podczas wiosny w piękny Kwiat rozwijaiące się przyniosą na Jesien bukiet wspaniałego Zapachu, y powszechney Korzysci pełny, y aby Prowincya Litt. o wzaiemnych dla siebie od Rzpltey niewątpiła przychilnosciach, przyrzekł, iż iey Konfederacyą iak pewnie za approbacyi godną przyimnie, tak na uzalenia nie zawodnie Konsoluiące zdanie wyłuszczy.

Zabrał głos y JP. Brzezdziecki Referendarz Litt. Poseł Minski, Ktorym w osieroco-

[52]

nym Rzpltey Stanie Konfederacyą W. X. Litt. nie tylko approbacyi lecz y wsparcia za godną osądziwszy w czasie własnie tym, w ktorym widoczny Anarchyy sposob słuzyć może do ugruntowania bespieczenstwa donec morbus superet mortem invitorum, do przeczytanego Proceru przystępuiąc Manifestu, przywiodł Konstytucye 1663. 1717. ostrzegaiąc niemi niewazność Kondemnat w Trybunale Litt. przeciwko Prawu gwałtownie ufundowanym na opieraiących się bez prawne Jurisdykcyi Jego otrzymanych.

Jmc P. Trzebicki Poseł Brzeski Kujaw. in abusus Jurisdykcyi gwałcenia, Domow naiezdzania, a tym samym Oyczyzny w niebespieczenstwo podawania uskarzaiąc się, gdy dla obrony niewinnosci swoiey Prowincya Litt. chwyciła się związku Prawem za Sposob ratowania się od Przodkow zostawionego, został w Nadziei, iż Stany skonfederowane pochwaliwszy gorliwość teyze Prowincyi, dodadzą iey wsparcia y ratunku bez prawiom drogą przy-

[53]

zwoitey Kary obmysleniem Zagradzaiąc.

Jmc P. Wawrzecki Poseł Bracławski na rowne Jnkonweniencye przez Trybunałow tumultami reassumowanie, Seymikow Zołnirzem obarczenie iuż tak daleko zaszedł, że y godnego Pasterza a pierwszego Prowincyi Litt Senatora JX. Biskupa Wilenskiego w własnym Jego dotknęły Pałacu, swiadczył się tym, Ktoremu nayskrytsze mysli są wiadome, że bez prywaty Konfederowac się muszą, in vetera tummalum tym iedynym tolli rozumieiąc sposobem, Ktoren od Rzpltey aby został approbowanym, y przez Jchmc PP. Hetmanow od Rzepltey nigdy nie rozdzielnych dla swegoż zmocnienia się y ubespieczenia byt wspieranym, instabat.

Jmc P. Horaim dopominaiącym się innym o głos Posłom facultatem mowienia nie bez wstydu praeripiendo czytał List od Zony swoiey de 6ta ptis datowany, iako codziennie Woysko Xcia Jmci Wilens'goWoiewody przez Dobra Jego, przechodzące, na dniu onegdayszym

[54]

700. Ludzi popasaiących, a wczora 100. Tatarow wielką czynią szkodę iedząc, pyyąc, co się podoba, mieszkancom zabieraiąc, a naymnieyszego fenika niepłacąc, nie bez Konca tey cięszkosci, gdy na dniu iutrzeyszym 170. Koni przybyć maiące pomnożą spustoszenie, y mieszkania rospędzenie, od czego aby aliquam substancyi swoiey otrzymał securitatem, prosił zgromadzonych Stanow o obmyslenie.

Jmc P. Pruszanowski Poseł Rzeczycki zabrawszy głos, gdy mentem na zabiezenie domowey woynie zaszłey Litt. Konfederacyi dostatecznieprzez Posłow wyexplikowaną, a przeto approbacyi wsparcia y umocnienia godną byc wyrozumiał, względem dessydentow, aby do Urzędow y Szarż Woyskowych przypuszczonemi niebyli proposuit.

Jmc P. Sosnowski Pisarz y Poseł Brzeski Litt. głos swoy zabieraiąc otworzył zdanie swoie, iż iezeli Nova obrażaią uszy, coż dopiero mowic o przestępstwach, ktore ze wszel-

[55]

kich brzegow wylewaiące się niedały innego Prowincyi Litt. sposobu nad Konfederacyą skutecznieyszego, a ta, iako iest do gruntownego ubespieczenia dążącą, tak aby approbacya otrzymała, y Proiekt nieodwłocznie był wygotowany, dopraszał sie. Względem zas Religyy przymawiaiąc się, est Deus in nobis, dał by Bog, aby Rzplta iednym ołtarzem y iedną stała się ofiarą. Na drugi Punkt intuitu bespieczenstwa odpowiadaiąc, osądził dosc iuż być w tym punkcie satisfactum, kiedy Woysk gralnych Komenda pod Waleczną Xcia Jmci Wwdy Rusgo oddana Rękę upewnia wszystkich o spokoynosci, a Woyska Rossyiskiego nadeyiscie sądząc za pomoc z Nieba zesłaną, ze od boiaźni ubespieczyło, ktosz tego niedoznaie? y aby za żywnosci pieniędzmi gotowemi niepłaciło, iako nikt się nieskorzy, tak po deklaracyach od Nayiasnieyszey Monarchini Rossyiskiey łaskawie wydanych, każdy być pewny moze, że tasz Pani

[56]

o zachowanie Praw, Swobod, y Wolnosci Polskich dobrotliwie interessuiąca się nie szuka, lub umieyszenia Kraju, lub inney Korzysci, Koncząc głos swoy, reassumpcyi Konferencyi zpostronnych Dworow Ministrami zyczył.

Jmc P. Horaim Poseł Wilenski proposuit, aby Woyska Saskie w Polszce mimo powinnosci znayduiące się lub nieodwłocznie z Kraju wyszły, alboli też pod Kommendę Jmc P. Hetmana W. Litt. poszły.

Jmc P. Morykoni Wiłkomirski dziękuiąc Jchmc Xiązętom Czartoryiskim y Jmc Panu Flemingowi za nieustanną około Dobra publicznego gorliwośc, ac si ex nexu Jnstrukcyi o aprobacyą Konfederacyi W. X. Litew'go dopraszał się, pewien będąc iż przez ten sposob bezprawiom dalszym droga zagrodzi się.

Jmc P. Chodkiewicz Poseł Zmuydzki wynoszącego się na wymiar Prawa Obywatela licznemi in culpando postępkami temuż Prawu przeciwnemi, gdy Przeswietne Prowincye nie miałyby podobno wolnego do radzenia Oyczyznie czasu przez co raz bardziey wzmagaiące się na upadek iey zamachy, by Rzplta do rowney rekognicyi, z iaką

[57]

pilnoscią Nayias'a Jmperatorowa Jeymc Rossyiska łaskawie interessowac się raczy o zupełne Swobod, Praw y wolnosci iey Zachowanie znaiąc się z uczynieniem podziękowania wyznaczyła delegacyą, proposuit.

Jmc P. Mozyrski, że ob abusus do tey przyszło rezolucyi, że bezwstydu zaboystwa Ludu dzieią się, fundowania Trybunałow tumultami tłumią się, y wszystkich występkow niegodziwe popełnianie coraz bardziey pomnaza się incusando, gdy criminaliter ukarane zostaną, securitatem augeri intulit.

Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszaw. pobudzony okazyą do zabrania głosu przez wspomione przez Jmc P. Wiłkomirskiego podczas reassumpcyi Trybunału Wilens'go dzieiące się tumulty y zaboie, swiadkiem oswiadczył się tego, iako ow czas w Pałacu Jmc P. Podskarbiego Litt. stoiący napatrzył y nasłuchał się rożnych inkonweniencyi y absolutnosci, zabito Officyera, iako et Acta edocent, a Pułkownik ledwie uszedł nieszczęsliwosci

[58]

ktorego relacya pewnie Nayiasnieyszą Jmperatorową Jeymc Rossyiską wzbudziła do Kompassyi, ze o Wolność Polską troskliwa, przystawiła Ludzi na utrzymanie iey. Te sprowadzenie Zołnierza zatrwozywszy umysły niechętnych, gdy poprzedziło upewnienie, iż czynione na obalenie Seymu terazniey'go Zamachy nie miały groźic radzie o Oyczyznę pragnącym. Zołnierz Rossyiski od mieysca tuteyszego na kilka Mil oddalony niechciał przeszkadzać, Samym nawet prezentowaniem się w mieyscu dla obrad wyznaczonym. Jest Swiadkow wiele iakich niegotowano Zamachow na reassumpcyą Trybunału Piotrkowskiego, pod czas ktorey pewnie bez obfitego Krwi ludzkiey rozlania nieobeszłoby się było, gdyby Bog Krzywdy Ludzkiey niechcący przypadkiem Smierci Krolewskiey niezatamował był niechętnego Obywatela Umysłu, ktore y na dniu przedonegdayszym w samym czasie zaczynaiących się Obrad teraznieyszych Obrocone bydz miały na

[59]

Nas Samych, gdyby od tak bliskiego niebespieczenstwa Moskwa nieczyniła wstrętu. A z tąd przychilaiąc się do Jchmc PP. Brzeskiego Litt. y Zmuydzkiego godnych uwagi y reflexyi, złączyłzdanie swoie z Niemiż po wszystkich podobnegosz spodziewaiąc się rozumienia, aby w ustawie zostawic Nayiasnieyszey Jmperatorowey Jeymci wdzięczność za Jej około swobod Naszych tym łaskawsze interessowanie się, że tasz Monarchini Rossyiska na utrzymanie wolnosci Naszych, Woyska Swego udzielać y oneż pieniędzmi swemi, by Kray nasz zadnego od niego niesmakował goryczy, prowidować racząca, iako z solennych deklaracyi każdy niewątpliwy informowaćsię może; zadney nadgrody ani w Kraiu ani w Wolnosci niedopomina się z samego Dobra Naszego Kontentuiąc się Korzyscią a Konfederacyą W. X. Litt. z Seymową Ustawą stwierdzic, za Należytość sądząc

[60]

y ztąd bespieczenstwa ugruntowanie judicavit.

Jmc P. Podkomorzy Kor. Poseł Bełzki względem Kommendy Xciu JmciWwdzie Ruskiemu oddaney, iak per Turnum głosy poydą, aby Ustawą Seymu teraznieyszego obwarowaną została, domowic się maiący inconvenientias, ze ani radzic, ani się uskarzyć nikt niechciał nie tylko w Litwie, ale tesz etiam w Koronie pod czas publicznych Obrad practicatas allegando, ze teraz wolnosc każdemu z osobna tak do mowienia iako y czynienia zupełnie słuzy, Woysko Rossyiskie iest tego prawidłem, ani przybycie iego tak y innych ieszcze Starey Laski Marszałka od zagaienia obrad teraznieyszych unikaiącego powinno było oddalac od wspołeczności, kiedy te na utrzymanie wolnosci Naszych, a nie na zaszkodzenie onymże nadciągnione meretur względem Nayiasniey Jmperatorowey

[61]

Jeymci Pani swoiey tą wdzięczność, ktoraby w Ustawie Seymowey zostawiona warowała tęż Panią od wszelkiey pretensyi do Nas zadnym pretextem rodzic się niemogącey. Koncząc ten głos swoy, względem bespieczenstwa Proiekt aby był nieodwłocznie ułozony, proposuit.

Jmc P. Leparski Poseł Upitski przeciwko Xciu Jmci Wwdzie Wilenskiemu ze Konfederacya W. X. Litt. przy Prawie y wolnosci do obrony wzięła się iako za obaloną na JX. Biskupie Wilenskim bespieczenstwa Prawa, y z nieważną Senatu powagą ultimum ad mediu przymuszoną została, tak, aby approbationem otrzymała, instabat.

Jmc P. Jnflandski uczyniwszy dziękczynienie Xciu Jmci Prymasowi za nieustanne około Dobra publicznego pieczołowanie do propozycyina dniu onegdayszym wniesionych przystępuiąc intulit, aby dissidentes in Religione circa regorem

[62]

et vigorem Legis zostaiący rownie sprawiedliwosci dostępowali, ktorey istność ta iest aby w kazdym ukrzywdzeniu wzaiemną czyniła satisfakcyą. Względem bespieczenstwa gdy zadość się stało oddaniem Komendy Xciu Jmci Wwdzie Ruskiemu to tylko superesse osądził, aby Starostowie Pograniczni y Grodowi adimpleant powinnosci swoie Prawem na się włożone, intuitu zas nalezącey siędla Jmperatorowey Jeymci rekognicyi łącząc zdanie swoie do poprzedzonych głosow Prowincya Litewska umysłem wspaniałym zabieraiąca się do Obrony, iako powinna znaydywac aprobacyą, tak mocą Stanow, aby wspartą została, recommendavit.

Jmc P. Piaskowski Poseł Wołynski wygurowaną prepotencyą, iak Prowincya Litt. dostatecznie się wywiodła, sądząc być przymuszeniem Oneyze do sprawiedliwego sub confaederationem zabrania się, aby iey ta-

[63]

kowy postępek wolność utwierdzaiący nie tylko á Statibus wdzięcznie był przyiętym, ale tesz zupełnie został aprobowanym, przymowił się.

Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszaw. tak względem bespieczenstwa zaszłe rosporzadzenie, iako tesz Konfederacyą Litt. względem zapobiezenie dalszym inkonweniencyom za sposob przez Obywatelow rzeczoney Prowincyi wziętą, ustawą Seymu teraznieyszego stwierdzic y umocnic Zycząc, aby Proiekta do tego na dzień iutrzeyszy wygotowanemi zostały, dopraszał się.

Jmc P. Kraszewski Poseł Jnowrocław. względem Konfederacyi Litt. ut surgat á casu fortunatior, pisząc się z Sentymentem Jpana Brzeskiego Litew'go, intuitu zas Jmperatorowey Jeymci Rossyiskiey Sam in solitudine prosic Boga o szczęsliwe Jey panowanie statecznie futurus na oswiadczenie rekognicyi z Jchmc PP.Mazowiec-

[64]

kim y Bełzkim zgadzaiąc się gdy Respublica tam diu libera, quamdiu orthodoxa, za warunek Wiary, y dziękuiąc, aby Zbory pozwalanemi niebyły tak, iak się ich namnozyło w Toruniu, Brodnicy, y na Spizu za Reskryptami y protekcyą a catholici Ministri powystawiane, a Manifestami contra luem et execrandam imaginem hancce in Actis oskarzone, tudziesz aby Dissidentes doUrzędow y Szarz Woyskowych przypuszczanemi chlebem bene merentibus należącym się, okarmionemi, Starostwy y Dzierżawami ubogaconemi niebyli, dopominał się.

Jmc P. Słuhodorski Poseł Woł Komirski dziękuiąc Stanom, iż Konfederacyą Litt. sub approbationem przyimować raczyły, aby tasz Prowincya Woyskowego więcey nie doznawała uciemięzenia, rogavit.

A kiedy iuż czas solwowania Sessyi zblizał się, Xże Jmc Prymas oswiadczył accele-

[65]

celerationem ządanych Projektow, iż tak względem obwarowania oddanych w Komendę Xciu Jmci Wwdzie Ruskiemu Woysk pro securitate, iako tesz intuitu Konfederacyi Litt. pro majori ejus robore nieodkładnie na dzień jutrzeyszy będą gotowe Projekta, y na tym solwowania iest Sessya.