Sessya Piąta

d. 12. Maji.

Xże Jmc Marszałek Stanu Rycerskiego reassumuiąc Sessyą fine kontynuowania dalszych obrad Oyczyzny, prosił przystąpic Xcia Jmci Prymasa do ułozenia podanych ad deliberandum y wniesioney na dniu wczorayszym Materyi o Woysku Koronnym przedsiewziętey, aby tych dwoch Jnteressow od Stanow Rzpltey zupełna nastąpiła Rezolucya.

Xże Jmc Prymas reponendo Jzbie, Jż Bogu dziękować potrzeba, że wtych okolicznosciach cudowne nad tym Krolestwem ma y pokazuie

[34]

miłosierdzie, iż dotąd nienaruszone zostanie, Zaczym Punkt naypierwszy o Wierze na znak wdzięcznosci P. Bogu, y promowowaniu chwały Jego iak nayusilniey Jzbie Zalecał. Co zas do drugiego Jnteressu o władzy absolutney JW JPana Hetmana WK. w dysponowaniu teraz Woyskiem okazuiącym, stosował się do daney przez Jchmciow Moszczynskiego Jnowrocławskiego, Morskiego Przemyskiego Kasztellanow Relacyi, dodaiąc y to ieszcze fide intaminata Stanom Zgromadzonym, ze wprzod przez Listy, po przybyciu zas Jego, tak prywatnemi iako y publicznemi remonstrował Jemu te wszystkie Jego Kroki Konferencyami, na ktore iednostayną zawsze odbierał odpowiedź, iż ani Krolowi, ani Nikomu, procz Bogu iednemu y Rzpltey iustifikować się z tego niema przyczyny; A kiedy teraz zgromadzone przez Konfederacyą Rzpltey Stany za całą Rzpltą nieuznaie, y ten Seym teraznieyszy pro illegali, et in subsistentia probuie y wszędzie udaie; a dotego, kiedy o iakowychś słychać drugich na Seym Uniwersałach, że w-

[35]

krótce wynisc maią, aby z tąd nieszczęsliwe iakie niewyniknęłoRzpltey rozdwoienie, mocne zawczasu w tey mierze radzi Jzbie przedsiewziąść Srzodki, ktoremiby możma zabiezeć tak oczywistym Zamachom. Dodał y to na Koniec, że wątpił, aby takowe postępki z tak godney ze wszystkich miar y zasłuzoney w Rzepltey wynikały Jmc P. Hetmana WK. Osoby, ale szczegulnie za radą innych Umysły Jego burzących Osob to pochodzi, więc ażeby ieszcze Delegacya iedna do Niego od Stanow Rzpltey szczęsliwszą była, expectabat Jzby assensum.

Xże Jmc Lubomirski Strażnik Kor. Poseł Sandomirski w zabranym głosie dziękował JO. Xciu Jmci Prymasowi za nieustaiące około Uszczęsliwienia Oyczyzny staranie explikuiąc naturę władzy Hetmanskiey iak się rządzić, y tey prerogatywy zazywać dla siebie powinna, dosyć licznemi dowodził Konstytucyami wielu Seymow ustanowionemi, że Woysko maiące subsistencyą od Rzpltey y z Nimże szczegulnie na obronę Kraju y licencyi exorbitan-

[36]

tow poskromienie Ordynansom Hetmanskim parere powinno, w tych zas czasach nieszczęsliwych tak przez przechod Woysk Zagranicznych, iako od Kup swywolnych wpadaiących zaden z Obywatelow od tegoz Woyska nieuznał usługi y obrony, maiąc zawsze o Obrotach Woyska Koronnego to upewnienie, iż się na assystencyi y partykularney JWWodza znayduie usłudze, a punktualną od Obywatelow wyciąga płacę.Ta tak dyspotyczna JW JP. Hetmana W. K. władność na własnych Panow swoich y Złotą Wolność obrociła Oręze, kiedy na Seymikach Przed Seymowych w Woiewodztwach Wołymskim, Bracławskim, Podolskim y innych iako y na Generale Pruskim w Grudziądzu praktykowała się, a będącemu w Poznaniu Komendantowi z Regimentem JPana Goltza wyraźny dał ordynans, aby offensivé Seymikowi w Srzedzie przed Seymowemu assistował, y wszystkie rozkazy Xcia Jmci Wwdy Poznanskiego exekwował. Z tych bez Końca y miary bez Prawiow w gorsze zabrnął dla siebie, a dla Rzpltey Arcy

[37]

szkodliwe rezolucye, kiedy po Smierci Elektora Saskiego 12. nayprzednieyszych Armat y 50. przeszło Cetnarow Prochu pod pretextem, że te są Dworu Saskiego, do Arsenału Dreznienskiego posłał. Teraz recentissime ostatek Rzpltey Artilleryi y Ammunicyi nieopowiedziawszy się nikomu, niewiedziec gdzie posłał, u Dworow postronnych ustawicznie Woyska wzywa tak dalece, że na wyliczenie postępkow Jego czas wyrazic dostatecznie niepozwala. Ieszcze y tego niezapomiał, ze wielowładną Panią swoią Rzpltą, a w niey urodzonych wolnosci Synow chcąc na Zyciu y Substancyach zgubic, pograniczne wyciąga garnizony wstęp każdemu do Kraju daiąc Zołnierzowi Zagranicznemu, a tym przechodem Sybstancye Duchowne y Swieckie niszczy, iako y Same Woysko, ktore przez Marsze ustawiczne w Koniach, Bagazach, y innych Sprzętach woiennych, iako y Dezertorach cale iuż Zniszczył; w czym wszystkim Swiadkami y gruntownemi dowodami Jzbę informował ządaiąc

[38]

na to u teyze Jzby Rady nieodwłoczney.

Odezwało się po skonczoney mowie Xcia Jmci Posła Sandomirskiego Wielu Jmciow Senatorow y Posłow instando o nieodwłoczny Ordynans, aby Woysko Koronne od Komendy JP. Hetmana WK. odebrane było, y powagą Stanow Skonfederowanych Xciu Jmci Czartoryiskiemu Woiewodzie Ruskiemu w Moc zupełną, oddane było.

Lecz Xże Jmc Prymas w tak delikatney Materyi chcąc miec dokładną Jzby decyzyą per Turnum od Jchmciow Senatorow y Posłow dawać prosił wotowanie.

W tym kiedy JP. Ogrodzki Sekretarz Seymowy ułożoną o Wiary Swiętey zachowaniu czytał Konstytucyą z dawnemi Seymow ustawami zgadzaiącą się tak Ritus Latini, iako Graeco-Uniti w nalezytym wyrazaiącą warunku, krzyknęli Jchmć Posłowie, aby Dyssidentow opisane były Granice, ponieważ nazbyt cum exércitio Religionis suae rozszerzaią się.

Xże Prymas upewnił Jzbę, że o Dyssy-

[39]

dentach osobny będzie Artykuł, ktory w dalszym trakcie Seymowania fusius tractabitur, a tym czasem niebawiąc się przystąpic ad turnum Jzbie zyczył.

JX. Ostrowski Biskup Kujawski oswiadczył się że z wysokiemi Xia Jmci Prymasa zgadza się Sentymentami, po ktorym prawie cały Senat o odebranie Komendy JPanu Hetmanowi WK. y oddanie oneyze Xciu Jmci Wwdzie Ruskiemu instabat procz 4. Jchmciow Senatorow, z ktorych pierwszy Jmc P. Massalski Kasztellan Wilenski Hetman W.Lit. ieszce delegacyi do Niego zażyc radził, co Jmc P. Podoski Wwda Płocki to zdanie approbował, a Jmc P. Sapieha Wwda Połocki Hetman Polny Litew. y Suffczynski Kasztellan Czerski absoluté w tę Materyą Seymowi wdawać się nieradził daiąc iednakowe racye, iż Seym teraznieyszy proiectivé tylko, a nie decisivé Ustawy przedsiebrać powinien, ile żeby takowa rezolucya znacznegoSenatora y Ministra zmartwiła, a per consequens powagę Hetmana insubsequens zniszczyła.

[40]

Jmc P. Burzynski Kasztellan Smolenski approbando Jzby sensum, o odebranie Komendy nad Woyskiem Jmci P. Hetmanowi nalegał salvis iednak Juribus iako Żołnierz, aby takowy Krok Władz Hetmanow naymieyszey naymieyszey nie uczynił derogacyi.

Jmc P. Oginski Marszałek W. Lit. za zdaniem Senatu idąc, o tęz Komendy odebranie nieodwłocznie, y oddanie oneyże Xciu Jmci Wwdzie Ruskiemu upraszał, w czym go Xże Jmc Kanclerz WWX. Lit. y Jmc P. Fleming Podskarbi tegosz Xsięstwa sunt secuti.

Po skonczonym Jchmciow Senatorow Wotowaniu zabrał Naypierwszy Stanu Rycerskiego głos do wotowania w teyże Materyi JP.Wielopolski Koniuszy Kor. Poseł Krakowski ktory oswiadczywszy umartwienie ze władza Hetmanska tak absolutnie sobie pozwala, wolał raczey lubo Wuja Swego Kochanego, niż Oyczyznę urazic, a wczasie go dalszym przeprosic iak szczęsliwy moment przyidzie ze się upamięta y do iednosci Stanow przy-

[41]

stąpi, a tym czasem Komendę Xciu Jmci Woiewodzie Ruskiemu oddać prosił, poniewaz y Regiment swoy że się roznemi Marszami na Seymiki Komenderowanemi tak do Pruss iako y gdzie indziey zniszczył allegował, co y inne potym Wwdztw a per Turnum pozwalały, y tosz Woysko Koronne Komendzie Xcia Jmci Wwdy Ruskiego oddać nalegały, oprucz małey liczby Jchmciow Posłow,ktorzy w delikatney oboiętnosci y słow wyrazeniu Jmc Pana HetmanaWK. utrzymywali, co patuit z Notowanych Wotow.

Między Jnnemi Jchmc Posłami Jmc P. Rzewuski Pisarz Kor. Poseł Halicki referuiąc się do dostateczney przez Xcia Jmci Lubomirskiego S. K. Posła Sendomirskiego Mowy, dodał y to, że absolutna Jmci P. Hetmana WK. władza w wielu dosyć pokazała się mieyscach, a wyliczaiąc ieszcze do Ordynacyi Ostrogskiey w Roku 1754. temi konkludował słowy: Że mieysce naznaczone Obrad y Trybunałow było gonitwą Woysk Koronnych.

[42]

Tandem do ezaminowania Votow przystąpiono do ktorych notowania Senatorskich Jmc X. Kierski Sekretarz W. K. był naznaczony, a do Poselskich Jmc P. Ogrodzki Sekretarz Seymowy, z ktorych gdy praeferencya pokazała się 31. Senatorskich przeciwko szesciu Stronę Jmc P. Hetmana WK. utrzymuiących, a z Posłow 104 przeciwko trzema itidem za stroną Jmc P. Hetmana wotuiących pluralitas nastąpiła; Stany skonfederowane Rzpltey patent na Regimentarstwo Generalne Woysk Koronnych expedyowały Xciu Jmci Czartoryiskiemu Wwdzie Ruskiemu podpisany Jmieniem Senatu przez JO. Xcia Jmci Prymasa, a Stanu Rycerskiego przez Xcia Jmci Marszałka Jzby Poselskiey, po ktorego oddaniu pomieniony Xże Jmc Regimentarz przysięgę wiernosci Rzeczy'plitey wykonał, hac in forma, że Woyska Koronne na Usługę szczegulnie y obronę a nie na assistencyą zazywać będzie.

Po wykonaney przysiędze Skonfederowane Stany imposuerunt Xciu JmcWwdzie Ruskiemu

[43]

aby nieodwłoczne wydawał ordynanse wszystkim Cheffom Regimenta komenderuiącym y Rotmistrzom Chorągwi sub rigore stracenia szarzy et instantancae executionis contra inobedientes, aby się in personis wszyscy tu stawili; Co Xże Jmc Regimentarz nowy fide intaminata przyrzekł impositam Provinciam wykonywać, na czym się Sessya zakonczyła.