Sessya Piętnasta.

d. 24. Maja.

W zagaieniu Sessyi dzisieyszey Xże Jmc Marszałek nad stratą czasu, ktory dzien za dzien bezuzytecznym upływa wyraziwszy uzalenie, y aby Stan Rycerski pilniey w Obradach postępował, pragnienie Oyczyzny przełozywszy, gdy ieszcze na dniu wczorayszym do zrewidowania Ekonomyy Deputatos niewyznaczył, dnia dzisieyszego za raz Jch in continenti, iako to do Zupp Solnych Krakowskich, do Niepołomskiey, do Sandomirskiey y Koziennickiey; do Samborskiey, do Malborskiey y Rogozinskiey; do Grodzinskiey y Brzeskiey Litt. do Lidzkiey, do

[183]

Mohilowskiey Ekonomyy, a na Koniec do Rewizyi Kleynotow et Archivi Zamku Krakowskiego po 6. z kazdey Prowincyi Posłow nominował.

Chciał Jmc P. Mrokowski Poseł Czerski zabrać głos, lecz Xże Prymas mowic maiący, zastanowiwszy Go, wyraził żal, ze przez siedmnascie dni sedentaria Stanow na Obradach teraznieyszych trwaiąca nic ieszcze nieustanowiła takowego, z czegoby uszczęsliwienie Oyczyzna brać mogła, Ktora bez Krola, bez Woyska, bez pieniędzy y dobrego Rządu; bez sprawiedliwosci, y bez ozdoby zostaiąca, iako żąda w podzwignieniu swoim nieodwłocznego ratunku, tak zgromadzone Stany znaydzie teraz w czasie y mocy podparcia Jey, by tylko na okolicznosci Stroiu daley nieupieraiące się wziąwszy przed się potrzeby, na ktorych gruntuie się uszczęsliwienie Rzpltey czasu niegubiły y niewycienczali na Samych Rozmowach y Dysputach. Względem czego

[184]

na miłosc Boga, Dobra Oyczyzny, y Domow własnych prosząc, obliguiąc, zaklinaiąc y Replikuiąc, a w korzenione Liberum Veto nie łatwo evelli rozumieiąc, proponowawszy, aby interea ad deferendum na Seymiki wzięte było w Paktach Konwentach przydać osądził. Aby zaraz po Koronacyi Seym Exorbitantiarum tak względem Niego, iako tesz Reformy Trybunału y innych Jurisdykcyi, tudziesz haracz Pogłownego na inny sposob mogł być odmieniony, y Skarb wwiększe dochody pomnozony, futurg Regnans sub Vinculo Confoederationis złożył, a tym czasem determinentur ex Senatu et Equestri Ordine ad Mentem Prawa Rezydenci tak dla Rad swoich ingruentibus necessitatibus dawania, iako tesz exorbitantiarum Sądow od prawowania.

Skoro skonczył Xże Jmc Prymas, pomieniony Jmc P. Mrokowski Poseł Czerski Seym teraznieyszy, ac si bellum sine hoste gestum wnosząc, aby wniesiona Materya iedna po drugiey decidatur, prosił o Turnum.

[185]

Lecz nastąpiło czytanie Projektu Krola nie zkąd inąd, tylko z Oyca y Matki Polakow w Wierze S. Katolickiey Zrodzonego, y w Prawach Oyczystych wychowanego na Tronie Polskim miec chcące.

Potym Projekt ułozenia Pactorum Conventorum ad Mentem Konfederacyi 1733. to tesz dokładaiący, aby Krol Jmc przyszły Polskiego uzywał Stroju.

Jmc P. Gliszczynski Poseł Poznanski do przeczytanego Projektu, qualis ma być Rex, aby Kto ważył się zagraniecznego promowować, lub pieniądze na Niego rozdawać, pro hoste Patriae declaretur, y Substancya Jego in fiscum eat, Projekt czytał, y o podpisanie iegosz dopraszeł się.

Tę prozbę stwierdziło y innych wielu Posłow y przeczytany Projekt odebrany iest przez Jmc P. Seymowego Sekretarza na ten czas przy podpisaniu wyżey rzeczonych Projektow stoiącego.

A po tym przeczytano Projekt na Rewizyą Kleynotow przez Deputacyą Konstytucyi 1766. przy Jmc P. Podskarbim y Kustoszu Koronnym spisa-

[186]

nych Comissarios naznaczaiący revisionem yysd tychze Kleynotow według Rewizyi z Konfederacyi 1733. zaszłey perficiendam, et relationem na przyszłym Seymie faciendam zalecaiący.

Do tego Projektu odezwał się Jmc P. Krzycki Podstoli Poznanski, aby Ciż Komissarze upomieli się o Archiwum przez XX. Piarow nadrukowanie Codicis Diplomatici ex Resultato Senatus Consilyy Wschowensis pozyczone.

Zas Jmc P. Męcinski Poseł Wielunski intulit, że ex Archivo Regniy do Jnteressu Kurlandskiego wiele Dokumentow potrzebowano, a podobno ich ieszcze nieoddano.

Tenze aby ad Pacta Conventa z Senatu przez Xcia Jmci Prymasa, a ze Stanu Rycerskiego przez Xcia Jmci Marszałka nominentur, dopraszał się.

Lecz Jmc P. Mrokowski Poseł Czerski reposuit, aby niewprzod tasz Nominacya nastąpiła, poki dawnieysze Pacta Conventa przeczytane niebędą.

Przeczytano potym Projekt Komisyi tak do Zup Wielkorządow Krakowskich, iako tesz y do innych

[187]

wyzey mianowanych Ekonomyy Cumissaries naznaczaiący, y aby Jnwentarz opisali, Statum zrewidiwali, y relationem praecomissirum na przyszłym Seymie uczynili Skarbowi Krzywdy, a poddanym cięszkosci nieczynili, zalecaiącący.

Na Koniec Projekt względem Mostu y Szopy aby wczesnie wystawione były, mocą Praw dawnych Jchmc PP. Podskarbich obowiązuiący. Do ktorego Xże Jmc Prymas, aby tenze Most nie na czas tylko Elekcyi, lecz na zawsze został wybudowanym, skoro przymowił się, okrzyknięto zgodę.

A przeto po podpisanych wyżey namienionych Projektach gdy ostatni poprawiać zaczęto w wielkim Posłow szemraniu y rozmowach, zabrał głos Jmc P. Wwda Podlaski nayprzod w nim ustawiczne głosow zabieranie, y ich przerywanie, Szeptanie y Kłocenie się zgorszeniem sądząc aby lepszym porządkiem Obrady kontynuowały się, Xcia Jmci Prymasa y Xia Jmci Marszałka obligował, aby pierwszy Senatowi, a drugi Stanowi Rycerskiemu to rekomendowali, iżby tesz obydwa Stany czasu głosami niewycienczaiąc, dały sobie słowo, iako tylko ex

[188]

Turno głosy zabieraiąc, Komplementow uzywać, y do innych nieproponowanych Materyi w trącac się niebędą, a potym rostropne Mostu rosporządzenie chwaląc, aby Jeymc Pani Krakowska na Przewoz Przywiley maiąca y Prawent z niegosz odbieraiąca, za upadnieniem przez tenze Most Przewozu rekompensę obmyslaną sobie miała, instabat.

Czytano poprawiony Projekt tenże Most aby Jmc P. Podskarbi sumptem Rzpltey z znaznaczenia Mostowey exakcyi od Konia po gd.3. od Człowieka po gd. 1. nemine excepto, oprocz przeiezdzaiących na Seym Elekcyi y wyiezdzaiących z niegosz, in perpetuum utrzymywał, naznaczaiący y Possessorowi Przywileiem na przewoz zaszczycaiącemu się, aby Skarb Koron. provent ten, iak disiay zniego bierze ad vitae tempora co Rocznie wypłacał, nakazuiący, a po Smierci rzeczonego Possessora, aby takowy Przywiley niewychodził, Krolow sub nullitate obowiązuiący.

Zrazu odezwał się Jmc P. Wwda Podlaski za opisanie Mostu tego dziękuiący, y według pierwszego dopraszania się Jego aby Stany dały sobie

[189]

słowo Xcia Jmci Prymasa y Xcia Jmci Marszałka upraszaiąc.

Lecz inni Posłowie do przeczytanego Projektu przymawiaiąc się, iedni o Nawigacyą Statkow, drudzy de reddendo Rzpltey z Prowentu Mostowego Calculo, inni o powiększenie Exakcyi y Przywileju namionionego dokładnieysze opisanie instabant.

Jakosz poprawiony Projekt trzeci raz przeczytano in verba sequentia: Tenże Most aby Skarb Koronny Kosztem Rzpltey utrzymywał na zawsze z znaznaczenia na to Exakcyi od Konia y Bydlęcia po groszy 3. od Człeka pieszego przechodzącego po groszu iednym nemine excepto oprocz przyiezdzaiącego na Seym Elekcyiny y z niego wracaiących, et sine impedimento Nawigacyi, salva tamen solutione za podnoszenie Mostu od Statkow wszelkich na doł y dogory idących Szlacheckich po złotych 4. a od Kupieckich po złł.8. naznaczamy. A że Possessorka zaszczyca się Przywileiem na przewoz y roczny Prowent z Niego, odbiera przeto Kwotę tę, iaką wybiera tera-

[190]

znieyszy Administrator, lub Dzierżawca przez Niegosz zaprzysięzoną ten Skarb Koronny wypłacac będzie co rocznie ad vitae tempora teyże Possessorki wytracaiąc Kwartę z Przewozu należącą salvo Calculo Reipublicae reddendo. A po Smierci pomienioney Possessorki, aby Przywiley takowy niewychodził, in Pactis Conventis dołozono bydz powinno sub nullitate Jego, lub Consensu.

Po przeczytanym tym Projekcie Jmc P. Gomulinski Podkomorzy y Poseł Łęczycki odezwał się aby kiedy Prawo zabrania quatuor Jura Communicativa miec iedney Damie Na Krolewszczyzny salva praecustoditione pomieniony z Przewozu Prowent wyplacony był.

A Jmc P. Wilczewski Podkomorzy y Poseł Wiski, aby też Tratwy, Belki, y inne Towary Leszna solucyą od podnoszenia Mostu płaciły.

Te Dwie illacye iak wstrzymały podpis rzeczonego Projektu, tak odłozonym iest na dzien iutrzeyszy.

A Jmc P. Wwda Podlaski, aby spytać

[191]

się o to Stanow, iako extra Turnu głosu zaden zabierać nie będzie po trzeci raz Xcia Jmci Prymasa y Xcia Jmci Marszałka dopraszał się.

Jmc P. Dzieduszycki Podkomorzy y Poseł Halicki illationem Jmc P.Wwdy Podlaskiego approbando, kiedy zadość się stało Jnstrukcyi że nie kto inny, tylko Polak Krolem powinien być obrany, y okolicznosć Stroju Jego in Pactis Conventis assekurowana warunkiem iest iuż ułatwiona, aby do innych Materyi per Turnum przystępować, Zas delegowani do ułożenia Ekonomiki z Seymikow pomnożenia sił y wspomożenia Miast, aby relationem gestorum suorum przynaymniey na dniu iutrzeyszym referant, dopraszał się.

Potwierdzili to inni Posłowie, a Jmc Pan Wwda Podlaski nieprzestawał dopominać się o zadość uczynienie illacyi swoiey, tak Xze Jmc Prymas pytał się Senatu iezeli iest super praemissis przez Jmc P. Wwdę Podlaskiego illatis zgoda, et non contravenit Onymże Senat wraz z Posłami to tylko sobie ostrzegaiącemi aby na każdą Materyą Turnus wypadał.

[192]

Jmc P. Trzebicki Poseł Brzeski Kujawski obszernie wywodząc poczatek rwania Seymow przez Sicinskiego stworzony, a nigdzie in Volumine Legum nieczytaiąc de Verbo Rumpo, aby od Satisfactionem Konstytucyi 1595. Projekt pluralitatis był uformowany, upraszał.

Jmc P. Kasztellan Jnowroclawski Ktoby tylko chciał Cudzoziemca miec Krolem, za Nieprzyiaciela go Oyczyzny sądząc, skutecznieysze w Radach postępywanie zalecał.

Jmc P. Sosnowski Pisarz y Poseł Brzeski Litt. ządany przez wielu ex Senatu et Equestri Ordine intuitu Concludendoru Consiliorum sposob, aby był przedsiewziętym dla tey etiam upraszał przyczyny gdyby na teraznieyszym, względem ustanowienia Pluralitatis zupełna nienastąpiła zgoda, przynaymniey na nadchodzących Relationis Seymikach Jchmc Posłowie tym skuteczniey referant, aby podług wielkiego Xcia Jmci Prymasa zdania na warowanym in Pactis Conventis post Coronationem Exorbitantiarum Seymie snadniey doskutku przywieść mozna było.

[193]

Xże Jmc Prymas, że deleguiąc do ułozenia Ekonomiki y innych potrzeb przepomiał Materyą względem ugruntowania sprawiedliwosci naypotrzebnieyszą, aby tedy do tey okolicznosci wygotowany został Projekt, do uformowania iegosz zaprosił JX. Biskupa Smolenskiego y Jchmciow Kasztellana Wilenskiego, Jnowrocławskiego y Pomorskiego Wwdow, Jnowrocławskiego y Oswiecimskiego Kasztellanow, a gdy Jmc P. Kasztellan Wilenski wymawiać się zaczął, JP. Wwda Jnowrocławski o Xcia Jmci Kanclerza Litt. iako Ministra w tey okolicznosci naybiegleyszego domowił się y zaproszony iest Xże Jmc Kanclerz Litt.

Zas wczorayszey Deklaracyi swoiey tenze Xże Jmc Prymas zadość czyniąc, do układania Pactorum Conventorum nominavit z Senatu Jchmć Wilenskiego y Kujawskiego Biskupow, Kasztellana Wilenskiego, Sandomirskiego, Jnowrocławskiego, Plockiego, Pomorskiego y Mscisławsgo Woiewodow; Poznanskiego, Kaliskiego, Jnowrocławsgo, Oswie-

[194]

cimskiego y Bracławskiego Kasztellanow.

Jmc P. Kossowski Poseł Drohicki ieszcze to na dniu wczorayszym wniosłszy że Pacta Conventa niemogą bydź per Delegatos układane, czytał Jnstrukcyą wspieraiącą illationem Jego, na fundamencie Ktorey dotych ze Paktow Konwentow, aby przynaymniey z kazdego Wwdztwa Poseł był delegowany, instabat.

Jmc P. Wwda Jnowroclawski odezwawszy się exquirebat Sensu Stanow, iezeli iest zgoda, aby Delegowani ad Pacta Conventa przysięgę wykonali, na co Jchmc Posłowie respondentes, gdy też Pacta relativé do przyszłego Seymu układane bydź powinny, ze przysięga nie iest potrzebna, intulerunt.

A Jmc P. Drohickiemu Jmc P. Małachowski Poseł Sieradzki reponendo, aby podług Michała y Jana Krolow ex Equestri Ordine deputantur po 12. z Prowincyi Posłow, pociągnął in eunde Sensum wielu mowiących za Sobą Posłow.

[195]

Jakosz Xże Jmc Marszałek zaleciwszy słuchanie głosu swego, do układania praerecensitorum Pactorum Conventorum od Stanu Rycerskiego z Małey Polski Jchmc PP. Xcia Lubomirskiego Sandomirskiego, Morskiego Przemyskiego, Bukowskiego Sanockiego, Rzewuskiego, Dzieduszyckiego, Potockiego, Halickich, Xcia Czrtoryiskiego, Piaskowskiego Wotynskich, Głogowskiego Belzkiego, Komorowskiego Chełmskiego, Kuczynskiego Mielnickiego; Z Prowincyi Wielkopolskiey Gurowskiego Raczynskiego Poznanskich, Kossowskiego Brzeskiego Kujawskiego, Skarbka Jnowrocławskiego, Niszczyckiego Płockiego, Szydłowskiego Warszawsgo, Rostkowskiego Wiskiego, Podoskiego, Krajewskiego Ciechanowskich, Glinkę, Małachowskiego Łomzynskich; Łuszczewskiego Sochaczewskiego; a z Prowincyi Litt.Horaima Wilenskiego, Wawrzeckiego Bracławskiego, Scipiona Lidzkiego, Tyzenhauza, Chrebtowicza, Grodzien-

[196]

skich; Zabiełłę Kowinskiego, Chodkiewicza Zmuydzkiego, Wiesiołowskiego Nowogrodzkiego, Olędzkiego Wołkowyskiego, Sosnowskiego Brzeskiego Litt; Przezdzieckiego Minskiego, Oskierkę Mozyrskiego Posłow nominavit.

Natym mieyscu Xże Jmc Prymas proposuit, aby in locum exkuzuiącego się, á Pactis Conventis Jmc P. Wwdy Sandomirskiego, był naznaczonym Jmc P. Wwda Jnflandski, ktoren lubo dla słabosci swoiey nie iest przytomnymi, iednakze pisał List, aby ad Pacta Conventa był naznaczony.

Reposuit na to Jmc P. Gomulinski Poseł Łęczycki, iż Prawo disponit, aby absentes caseant Activitate, co y inni Posłowie confirmarunt.

Jmc P. Gurowski Poseł Poznanski zabrawszy głos, wyraził w nim, aby Xże Jmc Prymas nomine zgromadzonych Rzpltey Stanow napisać raczył List o dług Rzpltey z Warowanych od Krola Jmci per Pacta Conventa na Szkołę Rycerską co rocznych Sto Tysięcy Złotych, a przez 30. lat Panowania Jego w nay-

[197]

mnieyszey liczbie niewyplaconych, 3. Milliony Sto Tysięcy wynoszący, Regencya Saska lub zapłaciła, lub znayduiącego się tu w Warszawie Pałacu odstąpiła, et in casum renitentiae, aby promunere sui Jmc P. Jnstygator Koronny agat, proposuit.

Naco gdy Jchmc Posłowie Jnni respondentes, że do Domu Saskiego nietylko ta iest pretensya od Rzpltey, a Jmc P. Czerski Mrokowski o czytanie Pactorum Conventorum domawiał się, Xże Jmc Prymas, aby z przeczytania tychże Pactorum Conventoru więcey nieurodziło się Pieniędzy, ktorychby dzis niemozna było porachować, prosił o solwowanie Sessyi, y solwowana iest sposobem zwyczaynym.