Sessyja Czternasta

d[nia] 23. maja

Xiązę Jmć Marszałek w dzisiejszej sessyji zagajania, że jako strata rzeczy każdej nadgrodę swoją zawsze odebrać może, tak upłynienie czasu nigdy się nie wraca, zachęcał prześwietny stan rycerski, aby [k. 99v.] wczorajszy i onegdajszy dzień nie wiele materyji ułatwieniu strawiony nie był dzisiejszemu równy w samych dysputach i głosów zabieraniu.

Xżę Jmć Prymas rozumiejąc iż materyja względem stroju na dniu wczorajszym ad turnu wniesiona, musiała zreflektować dopominających się na nią rezolucyji, że nie do projektu wczoraj przeczytanego, lecz ad pacta conventa odłożono być powinno, upewniwszy o tym stan rycerski, że joż[s] iisdem pactis conventis cum satisfactione desideriorum pewnie miescić się będzie, do większej wagi materyji uspokojenia promowował przystąpienie.

Jmć X. biskup kijowski głos zabrawszy, wyraził w nim sequentia, że czytając w historyjach regens Romanos gentemq[ue] togatam rozprzestrzenienie granic narodu tego nie przez szable, lecz więcej przez roztropne rządzenia się i wspaniałość umysłów wyczytał, bo wygrana niezawisła od wulkanowego żelaza, lecz od marsowego serca; a gdyby lex sumptuaria [k. 100] opisaniem stroju dla przyszłego króla wzięła skutek zniesienia zbytków, pierwszy by się pisał na kontusz; lecz kiedy etiam vestis talaris wyprowadza z szkatuły wiele talarów, etiam in pactis conventis pana nie radził mięszać do żupana.

Jmć P. Chodkiewicz poseł żmudzki króla Polaka życząc rozumem; cnotą, i urodzeniem, a nie suknią przybranego, szczęśliwszego Rzpltej ominował.

Jmć P. Wallinowski poseł poznański in sensum JP. Kraszewskiego posła inowrocławs[kie]go na dniu wczorajszym dostatecznie się wyeksplikowanego idący, aby król przyszły nieustannie używał stroju polskiego instabat, z tej samej przyczyny, że liczba dworzanów pomnożona zniesie podkomorzych i szambellanów za dawnych królow polskich nigdy niesłychanych.

Dopominali się Ichmć posłowie w tej materyji o turnum, lecz Jmć P. Dłuski poseł z Inflant Koron[nnych] głos zabrawszy względem stroju aby na teraźniejszym sejmie nie był decy[k. 100v.]dowany pro ratione status et honore patriae osądził zostawić tę materyją, ad pacta conventa.

Jmć P. Bystry poseł zakroczymski wnosząc tej materyji in praesenti być potrzebne dla tego samego, aby na następujących relationis sejmikach było co donieść oczekującym w domach braci do opisu też instrukcyji swojej przymówił się, aby koronacyja pro hoc sola vica nie w Krakowie, lecz w Warszawie determinetur, i korony advehantur. Grodowe starostwo zakroczymskie per aventa avulsa uszczuplone większemi dochodami augeatur, ukrzywdzony a clero Jmć P. Bielecki sędzia zakroczymski przyspieszeniem sprawiedliwości provideatur.

Jmć P. Skorzewski poseł wieluński czytał instrukcyją, aby obrany król był zdolny, czerstwy do rządzenia berłem, oraz pamiętny na czyniących w Ojczyźnie usługi z hazardem substancyji swojej, aby Xżę Jmć Prymas do nominacyji króla nie przystępował póki generalna electoris populi nie [k. 101] zajdzie zgoda, oraz aby tenże podczas elekcyji w większej po województwach nie jeździł assistencyji nad 5 lub 6 osób; a na ostatek aby pacta conventa na sejmie teraźniejszym ułożone i spisane były.

Xżę Jmć Marszałek widząc, że dzień dzisiejszy na samych głosach trawionym zostaje odezwał się do stanu rycerskiego, że nieposzlakowany w skutkach Xcia Jmci Prymasa deklaracyji dając kredyt, powinien by na tym przestać wpewnieniu, iż opisanie stroju królewskiego mieścić się będzie in pactis conventis, a przeto tą okolicznością dalszego nie wycieńczają czasu aby do innych przystąpił materyji, recommendavit.

Jmć P. Rzewuski pisarz pol[ny] koron[ny], poseł halicki odezwał się aby, materyja skarbu koronnego jeszcze na dniu sobotnim wniesiona przynajmniej dziś przedsięwziętą została podług deklaracyji samegoż Xcia Jmci Prymasa.

Gdy o to i inni posłowie dopominać się [k. 101v.] zaczęli Xżę Jmć Prymas upewniając stany, że okoliczność sukni królewskiej niezawodnie circa pacta conventa decydowana będzie ad mentem deklaracyji swojej do odebrania rachunków tak od Jmc P. podskarbiego WK. i W. WXLit. oraz od sukcessorów w tym urzędzie zmarłych, jako też żupp bocheńskich i wieliczkich wielkorządów krakowskich i ekonomii w Koronie i Prowincyji Lit[ewskiej] znajdujących się per provincias na każdą po 3 z senatu senatorów nominavit kilka razy dla dopominających się posłów o głos w wyliczaniu tychże senatorów przerwany.

Skoro taż denominacyja skończyła się, ex ore Xcia Jmci Prymasa zaraz posłowie dopominali się o głosy, ale tych Xżę Jmć Marszałek ubliżając nominował wprzód ad recipiendum calculum stanu rycerskiego po 6 z każdej prowincyji posłów, a dopiero skończywszy tę nominacyją dał głos Jmć Panu podlaskiemu, któren zabrawszy ad mentem wydanej publicae od Xcia Jmci Prymasa deklaracyji, aby nie wprzód inna materyja wchodziła in disquisitionem póki się pierwsza nie uspokoi, [k. 102] względem stroju królewskiego o turnum instabat.

Jmć P. Malicki poseł sanocki królem zycząc Polaka ad mentem instrukcyji swojej dopominał się, aby ziemia jego generałem ruskim w Wisni sejmikowac musząca dla oddalenia tej niewygody, ktora częstokroć obywatelow, gnębi złą i odległa drogą w Sanoku sejmikować mogła, tudzież aby Zydzi osobliwiej w tamtym kraju wszelkim handlem bawiący się, przynajmniej od frymarczenia końmi, wołami i winami arceantur.

Jmć P. Glinka poseł łomżyński dziękując za wyznaczenie deputatorum ad recipiendum calculun[s], a nie rozumiejąc, aby się zadość zupełnie stać mogło tejże kalkulacyji przez wyznaczonych po kilku posłów z prowincyji, aby z każdego w[oje]w[ó]dztwa jeden poseł assignet[ur] instabat, tudzież z nowo wymyślonego od Żydów podatku, iż każdy Żyd srebrne noszący hafftki, 3 #. płacić do skarbu musi, wiele Jmć P. podskarbi wybrał prowentu, aby go przysiągł, proposuit.

[k. 102v.] Te wniesienie uczyniło w izbie murmurationem posłów, lecz Jmć P. w[oiewo]da pomorski głos zabrawszy, Jmć P. łomżyński jako nieparcyjalnie, lecz sprawiedliwie mówiącego, confirmavit, aby z każdego w[oje]w[ó]dztwa naznaczony był do rachunków jeden poseł dla lepszego informowania co się gdzie dzieje ex parte Jmć P. podskarbiego.

Słowo nieparcyjalności uraziło Jmć Pana Dembinskiego posła krakowskiego, że nie tylko sam jeden jest taki Jmć P. łomżyński Jmć P. w[oje]w[o]dzie odpowiedającego.

Jmć P. Wilczewski poseł wiski głos zabrawszy, instabat ex vinculo instrukcyji swojej sumieniem i honorem zaprzysiężonej, aby zabiegając nieszczęśliwościom przez rwanie sejmów na Ojczyznę spadającym, de modo concludendorum consiliorum ad mentem podanego projektu jego, pluralitatis materyja zagajona et non interrupté per turnum traktowana była.

Jmć P. Potocki poseł halicki illationem [k. 103] Jmci P. wiskiego approbando, aby czasu nadaremnie nie trawić o pozwolenie w tej materyji turni dopraszał się.

Jmć P. Ossoliński poseł nurski 1738 z Ossolińskim podskarbim pod prezydencyą JXdza dzisiejszego arcybiskupa lwowskiego ekspedyjowane rachunki allegando, że kwit na nie przez niedochodzenie sejmów jeszcze nie zaszedł i niespodziewany dokumentów ex archivo Jmc P. w[oje]w[o]dy wołyńskiego nie przywiózł z sobą inferendo, łasce stanów zgromadzonych rekomendował się.

Jmć P. Jeleński poseł mozyrski z miejsca swego i instrukcyji królem Polaka, a nie innego zagranicznego z przyczyny tej, że reges alienigeni hoc tantum curare, ut suis dominiis faciant bene, przez punkt samego honoru os de ossibus nostris życząc, a względem stroju, gdy ta okoliczność inter pacta conventa dołożona zostanie, ani turni, ani pluralitatis potrzeby znajdując, gdy na oko każdemu widzieć się daje, gdy w wolnym narodzie równie zasługującym się non eadem sors est nadgrody, [k. 103v.] aby przyszły regnant miał sobie praescriptum aequilibrium meritoru dopraszał się.

Jmć P. Lassocki poseł sochaczewski pro parte Jmc P. podskarbiego prawem militando, cytował konstytucye de tenore sequenti, aby tenże Jmć P. podskarbi nie na teraźniejszym convocationis sejmie, lecz na ordynaryjnym rachował się.

Jmć P. Kuczyński poseł mielnicki na doświadczenie, jeżeli głos posła taką, jako mu przypisują, mieć może moc względem zakończenia wniesionej o stroju materyji, o turnum prosił, lecz gdy Xżę Jmć Marszałek reposuit, że ta okoliczność jest deklarowana przez Xcia Jmci Prymasa ad pacta conventa.

Zabrał głos P. Kossowski poseł brzeski kujawski, w którym, aby się nie zdał być rationem Deo radditurus nad stratą czasu indolendo, względem rachunków, iż po Ossolińskim, Czapskim, Moszyńskim, Grabowskim i Siedlenickim a successoribus należą się Rzpltej, świadczył się wielo na rachunkach Ossolińs[k. 104]kiego przytomnemi, iż te sprawiedliwie inkwirowane zakwitowania tylko oczekują a kwestyją przez Jmć P. Sochaczewskiego wniesioną za upadającą być sądząc, illatione Jmci P. w[oje]w[o]dy pomorskiego utwierdzał. Zaś de vestitu dyspotować, gdy Bóg może nam na tronie tego osadzić, który teraz aktualnie w kontuszu chodzi nie widząc przyczyny, de modo concludendorum consilioram, o obwarowaniu sejmików, o ubezpieczeniu sprawiedliwości radzić rekomendował.

W tym miejscu przypadał głos na Jmć Pana Mrokowskiego posła czerskiego dawniej po razy kilka o głos dopominającego się, lecz kiedy nie czekając z izby wyszedł, zabrał głos na Jmć Pana czerskiego przypadający JP. Skorzewski poseł wieluński, który konstytucyą 1552 i konfederacyą 1587, że podskarbowie nie na teraźniejszym, lecz na ordynaryjnym sejmie przed trzema Rzpltej stanami rachować się powinni cytując oświadczył się libentius nie mieć króla, aniżeli na bezprawne skutki ze[k. 104v.]zwolić.

Zaczęto z takowego oświadczenia śmiać się w cichości przytaczając komorę wielunską. Za Jmć P. podskarbiem odezwał się był jeszcze jeden poseł podlaski, aby do rachunków nie przystępować, gdy on sam wkrótce przybędzie z kluczem otwierać serca prześwietnych stanów. Ta illacya jak ciekawości, tak i śmiechu wielu nabawiła.

W tym głos zabrawszy Jmć P. Szadurski poseł inflancki jako dawniej tak i dzisiaj de modo concludendorum consiliorum dopraszając się, aby projekt przez Jmć P. wiskiego w tej okoliczności uformowany został do rostrząsnienia stanów zaleconym cytowane przez Jmć P. wieluńskiego in favorem Jmć P. podskarbiego konstytucyje, że od rachunków na teraźniejszym sejmie nie uwalniają, allegavit.

Jmć P. Gomoliński poseł łęczycki uznając liberum veto największą być przyczyną wszelkich dla Ojczyzny przez zrywanie sejmów nieszczęśliwości, a nie życząc go jednym zamachem przez postanowienie pluralitatis de integro nieść, aby [k. 105] na sejmiki relationis podane były z praw kardynalnych wypisane do tejże głosów większości ściągające się articuli proposuit.

Jmć P. Alexandrowicz poseł lidzki nasłuchawszy się multos libros, ubolewał nad stratą czasu mniejszej wagi materyjami wycięczonego a desideria w[oje]w[ó]dztw i exorbitantiaes, które confundunt et evertunt statu reipublicae rekomendując wziąść sub decisionem. Odpowiedział Jmć P. wieluńskiemu, że kiedy Jmć P. podskarbi nie chce uznawać zgromadzonych stanów za Rzpltą, przed którą rachować się powinien, administracyja skarbu koro[nnego] aby komu innemu oddaną została; zakończył głos swój podziękowaniem Jmc P. podskarbiemu litt[ewskiemu] że ten cum statibus znajdujący się, nie unika tego, co ex munere funkcyji jego należy się.

Jmć P. Skorzewski poseł wieluński tacité migravit z izby, a gdy jeszcze inni posłowie dopominali się o głosy, Xżę Jmć Prymas odezwawszy się, intulit, iż ponieważ trzeci tydzień na nieczym właśnie schodzi, a sejm nie wiemy jak długo trwać będzie, aby przynaj[mniej] [k. 105v.] na następujące dni wielomówstwa ustały, rekomendując tym czasem sessyją solwować Jmc P. Marszałka W[ielkiego] Lit[ewskiego] upraszał, i stało się, że na samych głosów pro et contra zabieraniu czas spełznął, i sessyja solwowana została.