Sessya Trzynasta

d. 33. Maja.

Xże Jmc Marszałek na dniu dzisieyszym głos zabieraiąc iak na dniu wczorayszym stanęła powszechna Zgoda intuitu Ziem Pruskich non pro Arbitris Sui, lecz podług opisu Prawa na Seymy przez Posłow in quantitate Warowanych przybywania, tak iezeli communis Przeswietnych Stanow na przeczytanie wygotowanego w tey mierze Projektu zachodzi assensus, mentem exquirebat.

Lecz pomiędzy Jnnemi Jchmc Posłami zgodę okrzykuiącemi Jmc P.Glinka Podkomorzy y Poseł Łomzynski intuitu Skarbu Koronnego odezwawszy się, aby podług wniesioney na dniu Sobotnim illacyi na dzien wczorayszy rezolucya odłozona, a w niepamięc puszczona przynaymniey dzis determinari mogła, o skutek ządania swego iak pilnie dopominał się tak gdyby ob absentiam Jmc P. Podskarbiego W. K. retardari miała, aby pro interea ad Mentem Statutu Alexandri Jmc P. Podskarbi

[157]

Nadw. Kor. Regestra Skarbu Rzpltey trzymał, prosic go Jmieniem Obudwoch Stanow oswiadczył się.

Jn similem sensum idący Jmc P. Kossowski Generał Major Poseł Brzeski Kujawski praecavebat w głosie swoim, aby po przeczytanym Ziem Pruskich Projekcie deklarowane na dniu przed onegdayszym Skarbu Koron. rostrząsnienia tym pilniey wzięte było, im słuszniey y Sukcessorom zmarłych Podskarbich oddanie Rachunkow upomniec nalezy się, do zadney inney przystąpic oswiadczaiąc się, Materyi poki ad recipiendum Calculum Deputowani ex Senatu et Equestri Ordine nie będą.

A przeto nastąpiło wyżey wyrazonego Projektu czytanie Ktorem Woiewodztwom Ziem Pruskich przez samego zwyczaiu przywłaszczone używanie bez zadnego Prawa, owszem cum de rogatione aequalitatis innych Prowincyi, wiele Jm się podoba Posłow, wysyłaiącym, ze Generały ichże niedochodzą, y rzadko circa activitatem w Jzbach Poselskich na Seymie znayduią się, activitate onychze concludendo a do Konstytucyi 1641. Titulo Ordynacya Lemburgskiego

[158]

y Bitowskiego Powiatow, przychilaiąc się per Palatinatus Culmensem, Marienburgensem, et Pomeranie, po dwoch z kazdego Powiatu Posłow ab hinc aby miewały, ninieyszą determinuią Konstytucyą.

Po przeczytanym tym Projekcie odezwał się Jmc P. Glinka Podkomorzy y Poseł Łomzynski z tym wniesieniem, aby kiedy Wwdztwom Pruskim determinat Prawo teraznieysze po dwoch Posłow z kazdego Powiatu Jego też Wwdztwu Mazowieckiemu circiter 50. Powiatow w sobie zawieraiącemu, rowna z kazdego Powiatu Posłow quantitas decernatur.

Zkąd wszczęła się Dysputa, y gdy ią cytowaniem Artnocha y Lengnicha circa particulare colloquium zaspokoili; nastąpiło czytanie Projektu o mieyscu y porządku Seymu Electionis wygotowanego, nie tylko Konfederacyą 1733. ale y Konstytucyą 1736. ostrzeżone między Wolą y Warszawą Seymowi Elekcyinemu mieysce etiam teraznieyszą Konfederacyą upewniaiącego, y wszystkie Rady tamże anie gdzie indziey agitari chcącego

[159]

tudziesz obieranie Stanu Rycerskiego Marszałka, by wiele czasu niezabierało y ułatwiania innych Materyi niezatrudniało aby Wwdztwa z pomiędzy siebie Posłow do Okopow wysławszy, tamze go sobie przez nich nominowali zalecaiącego, a co się do Wwdztw Ziem Pruskich sciąga, aby to Prawu Nowo ustanowionemu zadość uczyniły, waruiącego.

Gdy w wyrazony Sens pomieniony Projekt przeczytanym został, Jchmc Posłowie z Prowincyi Litew. aby im alternata do Laski maneat ostrzezona, dopominali się.

Zas Jmc P. Wysłouch Miecznik y Poseł Brzeski Litt. aby Elekcya Marszałka przed następuiącym Krola obraniem tym prędzey effectuari mogła, zamiast duplicati Posłow do Okopow numeri, triplicatum dopraszał się.

Jmc P. Horaim Podkomorzy y Poseł Wilen. o Alternaty in partem Prowincyi Litt. dołozenie przymawiaiąc się w przeczytanym Proiekcie, aby etiam to, iżby przez Xcia Jmci Prymasa zaden inny Biskup Krola nominować niewazył się, caveatur, wniosł.

[160]

A zatym pytał się Xże Jmc Marszałek o zgodę, iezeli wszystkich zachodzi pozwolenie tak względem triplikowania Posłow do Okopow, iako tesz intuitu ostrzezenia Alternaty dla Prowincyi Litew.

Lecz niepozwalaiącego Jmc P. Bukowskiego Posła Sanockiego confirmando Jmc P. Glinka Podkomorzy y Poseł Łomzynski, aby Wwdztwo Mazowieckie osobliwszemi zaszczycaiące się exceptami, takowemu niepodpadało Prawu, dopominał się.

Jednakze ad desideria innych Posłow numerosiora adjectum est do przerzeczonego Projektu, ut in triplicato numero stawali w Okopach Wwdztw Posłowie salva Alternata Prowincyi Litt, względemElekcyi Stanu Rycerskiego Marszałka.

A kiedy tym sposobem satisfactum est ządaiącym przydatku intuitu Posłow, y Alternaty, nastąpiło czytanie Projektu intuitu ciągnienia na Elekcyą y zachowania się na nieyże, iak inne Prawa, tak osobliwiey 1640. pod temisz Samemi Warunkami y rigorem, iakie u nich są opisanemi reassumuiącego.

[161]

Gdy wyzey wspomione Proiekta zupełnie zaspokoionemi, y tak przez Xcia Jmci Prymasa, iako tesz Xcia Jmci Marszałka podpisanemi zostały, zabrawszy głos tenże Xże Jmc Prymas, wyraził w nim, aby ieszcze ieden Projekt względem Krola non quis sed qualis być ma, przeczytany był.

A przeto przeczytany głosem ordynaryinym, o tych nauczył Audytora Kontentach, iż ten iest osobliwy wolnego Narodu Zaszczyt, ze sobie Krola nie przez Sukcessyą lecz przez dobrowolne Wota y Suffragia na Tron osadza, a dla uszczęsliwienia Oyczyzny, nie innego, tylko z Oyca y Matki Polakow w Wierze Katolickiey zrodzonego, w Prawach Oyczystych ku zachowaniu onychże wychowanego, doskonałoscią Sentymentow wprowidowanego, y Labami nieobciązonego Stany Rzpltey na Seym Elekcyi pro 20. Augusti in Anno praesenti determinowany ziechawszy się, z pomiędzy siebie obiorą y na rządzenie Berłem Polskim wywyszszą.

Po przeczytaniu takowym Projekcie Xże Jmc Prymas głos zabrawszy, aby czasu na wymowach nietrawic, życzył w nim przystąpic do ułozenia Projektu Pactorum Conventorum dla przyszłego

[162]

Regnanta, ktore ze zwyczaynie na przyszlym Seymie Elekcyinym czytane, a na teraznieyszym ułożone być powinny, aby przeto doformowania Jchże tam ex Senatu, q'm ex Equestri Ordine nominarentur Delegati, Zdawała Mu się rzecz być potrzebna iednostaynego zezwolenia.

Jmc P. Kopowski Poseł Drohicki z wrodzoney miłosci, z przywiązania, y obowiązku Jnstrukcyi Swoiey, nie kogo innego, tylko Polaka do Korony zycząc, iako o tym wyiawił na dniu wczorayszym Kollega Jego Jmc P. Mielnicki, aby Krol z Oyca y Matki z Polakow urodzony nie innego, lecz tylko Polskiego uzywał stroiu, o dołozenie tego w Projekcie przeczytanym do praszał się, a względem Paktow Konwentow, aby te per Delegatos układane były cum referentia ad Status, przymowił się.

Jmc P. Małachowski Stta Ostrołęcki Poseł Łomżynski rozumieiąc że Reges sunt mortales, Respublica aeterna, Xciu Jmci Prymasowi ze w czasie osierociałey Oyczyzny nie zaniedbywa staranności na wskrzeszenie Synom Oyca po-

[163]

wszechnego, a Senatowi, że odłączony od Kąkolu Wybor Ziarna in Augusto wszelkich pomyslnosci obfite przyniesie Zniwo, dziękczynienie oswiadczywszy, ad mentem wykonaney Przysięgi Nikogo Jnnego, tylko ex Patre et Matre Natum, Młodego y w Prawdach doskonałego Krolem miec chcą Polaka, czytał Jnstrukcyą, aby tenze przyszły Krol rodowity Polak zacząwszy od Koronacyi, aż do Smierci Suknią Polską na sobie nosił, y Zagranicznych et Dipidentes tak na Dworze swoim, iako tesz y w Dobrach Ekonomicznych niechował, na co gdyby wszystkich zayisc niemiała zgoda generalna odstąpic od illacyi swoiey niemogący, prosił o naznaczenie Turni.

Jmc P. Horaim Poseł Wilenski pobudzony tak wczorayszym Jmc P.Podlaskiego, iako tesz dzisieyszym Kollegi Jego głosem, aby Krol Polski tam in publico qm in provato inszego nieuzywał stroiu tylko Polskiego, czytał Jnstrukcyą.

Jmc P. Gurowski Poseł Poznanski trzydziesto letnie łaskawego Krola Panowanie w Smierc zamienione, że do odmiany Cudzoziemca czas wolny zostawia, aby postronne Na-

[164]

rody dziedzicznym Kraju Polskiego niezwały Panstwem Splendor lustra w Piascie iasnieiącego odnowic Sądził, Polaka, a nie innego na Tron pragnieniem, a iako obowiązek Jnstrukcyi y pozostałey w Domu Braci zaleta zniewala go do tego, aby przyszły Regnant Polak polskiego uzywał stroiu, tak domawiać się o to muszący gdy w odmianie zwyczaiu pozwala się Dobrodzieystwo dla zostaiących in possessione, że Sam francuzkiey używa Sukni o ustanowienia Prawa salvis modernis Possessoribus prosił.

Jmc P. Dobiecki Poseł Sandomirski głos zabrawszy, wyraził w nimże nigdy szczęsliwszą nazwać się niemoże Oyczyzna iak pod Panowaniem Piasta. A znaiąc Chrobrego y Krzywoustego wspaniałeWalecznosci, zaś Jana Kazimierza pełne Łaski nadania, nieznalazł, ani wyczytał, aby Jch Stroy Polski zalecał, gdy Stroy oczy Kontentkie, a Osoba Łask Bozych darem uprowidowane Serca szczęsliwoscią nasyca.

Jmc P. Małachowski Poseł Łomżynski rozumiał, ze kiedy Stany skonfederowane na Krola

[165]

ex Patre et Matre Natum pozwalaią, y Strojowi Polskiemu przeciwic się nie będą. Lecz ponieważ Jmc P. Sandomirski wniosł, ze względem tegosz Stroiu naymieyszą rzecz bydz sądzi, przeto aby w tey okolicznosci naznaczony był Turnus, upraszał.

Dopominali się o Turnum y inni liczni Posłowie, lecz gdy Xże Jmc Prymas głos zabrawszy, ze ta Materya dla tego Samego, iż niemożna ieszcze wiedziec o Kandydacie do Korony, ad Pacta Conventa odłozoną, a inne większey wagi Materye przedsięwzięte były, wyraził.

Zabrał głos Jmc P. Kossowski Generał Major Poseł Brzeski Kujawski, sumienną, y potrzebną uczynił Reflexyą, aby irrepatabilem temporis jacturam omni aestimatione pretiosissimam non causando, aby Krol Głowę do Korony miał sposobną, o stroiu zgodził się z Jmc P. Sandomirskim, zycząc aby tą dłużey nietracąc czasu Materyą, gdy w przeciągu dwoch Niedziel nic ieszcze in perpetuum niepostanowiło się, a podpisane Ac-

[166]

cidentiae Projekta niepowinny były tak długo bawic, przystąpiły Stany do radzenia de Modo Concludendorum Consiliorum, izby Seymy nie rwały się, do pomyslenia o Aukcyi Woyska izby Rzplta w Granicach swoich obszerna przynaymniey cokolwiek licznieyszym ubespieczać Je mogła Zołnierzem do expedyowania na teraznieyszym Seymie Podskarbinskich Rachunkow, iżby Stanom innotescat, co za Prowent wchodzi do Skarbu, y gdzie się podziewa z niegosz, do przeczytania na Koniec Senatus Consilibrum, iżby Prawu de reddenda ratione ustanowionemu zadosyć się stało.

Jmc P. Kraszewski Poseł Jnowrocławski, idąc za powodem Xcia Jmci Prymasa y zdaniem Jmc P. Brzeskiego Kujaws'go iak rownienie zyczył wycięczania czasu bagatelnemi Dysputami, obawiaiąc się owego Rzymianina Censury: post vigiles curas et insomnes Noctes erubescite Cives aby za iednym głosem trzy razem Materye decydowały się, intulit pierwszą Materyą Szopy w

[167]

Polu, y Mostu na Wisle na Elekcyą potrzebnego, drugą, aby exofficio in officiosum et ruinosum Gospodarzom onus skassowac, Trzecią: aby Sądy Kapturowe przez podwoynosc bespieczenstwa w Jurysdykcyi swoiey niemaiące przez Xcia Jmci Regimentarza wspartemi były. Czwartą Materyą: aby kiedy per beneplacitum Jzby Stroy Krola decidi niemoże, per Turnum decidatur pluralitate z osoby swoiey z tym się protestuiąc oswiadczeniem, iż gdyby go mysl ad Exoticum na Tron, a nie do rodowitego Polaka ciągnęła, żytki prućby sobie kazał na podobienstwo owego, Ktoren Mieczem chcąc ranic nienawisnego, gdy go chybiwszy w innego trafił, Ręce sobie palił wołaiąc: hic est Cato his Achilles est Athlasq' Salutis Romana. A po Janie Trzecim przez Cudzoziemskie panowania nader wszelkie obyczaie zepsucie się sądząc, aby przyszłemu Regnantowi Polakowi Obcego Narodu Sukni uzywaiącemu tak iak Alexandrowi Krolowi Macedonskiemu Persarum te Ve-

[168]

stis et disciplina delectat Patrios mores exosus es, niepowiedziano; na Polski Stroy zgadzaiąc się z poprzedzonemi przez sobą głosami; Przytoczył iak Cudzoziemscy Kamerdynerowie y Lokaie wiele Kosztuią, tych, Ktorzy onychze za wielkie Pieniądze trzymaiący Stan Szlachecki do mizerney przywadzą Situacyi, ze niemogący się miescic za Dworzanina, za Pokoiowego y za Chlopca lub innego, Zagona w Domu pilnować, lub w lecie /:na co ięzyk w wyrazeniu od żalu drętwieie:/ niegodziwego do zycia sposobu szukać musi. Jak nie Szpada, lecz Polska Szabla rozszerzyła Granice po Moskwie, Szwecyi, y Danyy honoru szukała, jak lex sumptuaria z Karbu swego wypręzona na Brabanckie Koronki, modne Galony, y inne Polakowi niepotrzebne zbytki do obcych Narodow Pieniądze z Kraju az do zniszczenia wprowadziła?

Jmc P. Sosnowski Pisarz y Poseł Brzeski Litt. intuitu Pactorum Conventorum

[169]

mowiąc, aby też y Materya Stroiu tamze ułatwiła się, życzył.

Jmc P. Rostkowski Stta y Poseł Wizki Krola nie innego, tylko rodowitego Polaka na Tronie widziec pragnąc ze pod panowaniem Jego melignitas temporum poprawiona, y sława z Krolem Janem III. w Grob pochowana wskrzeszona zostanie, ullegabit.

Po tych głosach gdy osobliwiey Jchmc PP. Poznanscy o Turnum instabant, Xże Jmc Prymas dla nieprętkiego tegosz turni odprawienia się, a Słonca ku zachodowi zblizaiącego się widząc Kres iuż nadchodzący, injunxit solwowanie Sessyi na dzien jutrzeyszy, qua in forma Sessya solwowana.