Sessya Dwunasta

d. 21. Maji

Xiąże Jmc Marszałek Sessyą dzisieyszą zagaiaiąc względem przystąpienia do podpisania przeczytanego na dniu onegdayszym intuitu Konferencyi Projektu o zgodę Przeswietnych Stanow percontabatur, na co Jchmc Posłowie respondentes gdy iedni cum assensu

[142]

odzywali się, a inni o powtorzenie przeczytania dopominali się, zabrał Jmc X. Biskup Kyyowski pierwszy raz do Senatu na dniu dzisieyszym przybyły następuiący głos, daiąc w nim przyczyny, ze oddalony a Corpore Reipulicae, wraca na Łono Oneyze Mutando Consilium in melius, z uznania y poznania tego, iako consulere Patria est maxima virtus, a rozsiane o Nim Zoila Krytyki w wieczney grzebiąc niepamięci, za heroiczną rzecz osądził bene agere et male audire co do pierwszey cząstki podpisania się Jegosz na Manifescie, Amicus personarum, a do drugiey inimicus modi agendi, kiedy furor Arma ministrabat, a Rady Wolne sub Armis odprawiać się niepowinny, 2vis fuit horrendos primos qui protulitenses? horrendus gladius ferreus ipse fuit. Protestował się przed Bogiem, ze Familią Kochaiąc bardziey niż siebie, a Dobro Oyczyzny, nizli Krewnych swoich, miał racyą obawiania się aby nonKonformistow niezdał się być conformis własnie w tym czasie, kiedy Jchmc Dissidentes

[143]

Projekt swoy wielo niesłusznemi napchwaszy prozbami, do sprawiedliwey go w zbudzali boiazni, nefides in Regno dominans detrimentum patiatur. Lecz kiedy mimo tychże Dypydentow usiłowanie Wiara S. zachowaniem Praw dawnych ubespieczona, y Miłosci Braci Skonfederowaney nierozerwany Związek ciągnie go do wspołecznosci, iak ią chętnie amplectitur, tak instanter prosi, aby pierwszy porwania się do Oręza Author czyli iuż wiadomy, czyli dopiero znalesc się maiący, tanq'm maledictu Candela extinctor, capite plectatur, et quisqu ille fuerit, niech będzie na niego Dekret gotowy, nikogo w tym niegorszący, ze Zelo pro Domo Libertatis zelatus mowic musi nie iak Biskup, lecz iako Senator, aby paena Capitis przypłaciła capitale crimen, Ktoremu tak haniebnie sławny Narod szpecącemu występkowi, aby ukaraniem skutecznie zabiegło się, a Jchmość Arbitri by też w Cyrkuł Jchmciow Posłow niemieszali się, godziwego Szlachcie Szabel noszenia, a bardziey z Pistoletami do Jzby

[144]

wchodzenia na swoich Braci iakby na żubry, nieużywali, ut non luat, surowey zycząc na Seymie teraznieyszym Ustawy, przywodził oraz z rozroznionych partyi sectorum Malorum liczne przykłady, aby odłączonych za domową niezgodą a Republica Braci, więcey miłoscią anizeli nienawiscią ad unionem iednaiąc, przynaymniey raz ieszczedo Nich naznaczone było á Statibus Poselstwo, ktore przemagaiących Reflexyi pełne zagrodziłoby drogę cywilney Woynie, Krwi rozlania wiele, a Tryumfu zadnego podług pospolitego przysłowia: Sive Vinco sive vincor, semper tamen maculor, przyniesc niemogący.

Xże Jmc Prymas temusz Jmc X. Biskupowi ze Go Rzplta w zbłąkanym od Trzody Baranku za godnego Senatora y Pasterza niemniey mile, iak z wszelkim ukontentowaniem przyimuie, oswiadczywszy, iż w statecznych dla Nieyże trwać będzie Sentymentach, pewne wyraził Stanom Zgromadzonym spodziewanie a iako na dniu onegdayszym rekomendował Stanowi Rycerskiemu, aby ułatwiaiąc iedną Rad

[145]

teraznieyszych Materyą, wrywaniem się do innych, czasu niewycienczał, tak ponieważ przeczytane Projekta oczekuią decyzyi względem podpisania onychże, dla zniesienia zachodzących o przyznanie Tytułow trudnosci, rekwirowawszy Jchmc Dworu Peterburskiego Ministrow, odebrał od Nich Rewers taki, iaki dla informowania się Stanow by był przeczytanym, przyniosł do Senatu z sobą. Zaś Jchmc Ministrowie Pruscy rownie o podobnesz Rzpltey upewnienie rekwirowani, ponieważ referuią się do dawney Deklaracyi swoiey o stwierdzenie iey dopiero do Monarchy pisać maiący, przeto aby y tasz deklaracya ieszcze raz przeczytaną została, osądziwszy za rzecz potrzebną, zdało Mu się tym czasem przestać na pomienionych dowodach, gdy Jchmc do Konferencyi naznaczeni powinni będą przerzeczonym Jchmc Ministrom nieodstępnie wraz z nim dopomnieć się, aby Jch oswiadczenia niezawodny odebrały skutek.

A zatym nastąpiło czytanie Rewersu

[146]

od Jchm PP. Rossyiskich Ministrow Hrabi Keyzerlinga y Xcia Repnina podpisanego w brzmieniu takowym, że Jmperatorowa JeymcRossyiska Tytułu Całey Rossyi uzywaiąca, iako pod tymże nazwiskiem do zadnych Gruntow Ziem, Possessyi y własnosci Rusi Polskich naymieyszey pretensyi zakładać niepowinna, tak owszem przeciwko wszelkim uzurpatorom gwarrancyą czyniąca osobliwszey wtym punkcie deklaracyi w Niedzielach siedmiu własną swą Ręką podpisać nie zaniedba.

Po takowego Jchmc PP. Ministrow Rossyiskich oswiadczenia przeczytaniu, nastąpiło przeczytanie daney od Jmc P. RezydentaPrusgo w Respons Xciu Jmci Prymasowi Noty, ktorey Contenta, że się iuż w wyzszey namieniły Sessyi w mieyscu tym nieznayduią potrzeby.

Czytał daley Jmc P. Sekretarz Seymowy Projekt względem reassumowania Konferencyi ułozony, et de Contentis w onegdayszey Sessyi wytknięty, w ktorym Słow Jure et legaliter wy-

[147]

razonych że niewygluzowano, dopominali się Jchmc Posłowie, aby zamiast Jch podług Sojuszow y Traktatu Grzymałtowskiego expressum było. Chcieli o to zabierać głosy, lecz ponieważ to ublizono dopominaiącym się, interlocutorié tylko przeto przeczytany Projekt naganiali niektorzy Posłowie, iż w Nim ani salva Tytułow Krolowi Polskiemu nalezących się była ostrzezona, ani Rewersow dopomienie się zaleconym zostało.

Lecz skoro tenże Projekt in ejusmodi sensum poprawiono, że tesz Tytuły aby Granicom, Gruntom y Własnosciom Rzpltey Polskiey, tudziesz Tytułom Krolewskim aby żadnego uszczerbku nieprzyniosły od Samych Monarchow Jchmc ad Conferentias deputati podpisane Rewersały ad mentem teyze Konstytucyi otrzymaią Za okrzykniętą Zgodą tak Xże Jmc Prymas, iako y Xże Marszałek podpisali się.

Po zaspokoieniu tego Projektu względem

[148]

czasu Seymu Elekcyi przeczytanym został rowny iak poprzedzaiący w Sessyi onegdayszey wyrazony z tym przydatkiem, aby iak nayprędzey Seym Electionis odprawic się mogący nad czas Seymom Ordynaryinym w 6. Niedzielach przepisany, dłuzey nieprzeciągał się.

Na ten Projekt iak generalna zaszła Zgoda, tak nieomieszkanie przez Xiązęcia Jchmc Prymasa podpisany został.

Y dopiero po podpisaniu zabrał głos Jmc P. Kuczynski Stolnik yPoseł Mielnicki, w ktorym osieroconey Oyczyznie iak nayprętszego zycząc obrania Krola, że iednak Wwdztwo Podlaskie pospolitym ruszeniem 10. Chorągwi na Elekcyą wysłać powinne na dostateczne rosporządzenie niemałego potrzebować musi czasu, a więcey ieszcze inne od Warszawy odlegleysze, dwudziesty dzień Sierpnia Seymowi naznaczony, aby przynaymniey Tygodniem mogł bydź spoznionym, indiem post Bartholomei dopraszał się tudziesz Stroy francuzki polskiey Sukni Krzywdę przez wsty-

[149]

dzenie się iey czyniący, zarzuconym został, a przyszły Regnant nie tylko na Elekcyą, lecz semel pro semper wraz z Senatem Polskiego Kontusza y Zupana uzywał, na fundamencie poprzysięzoney Jnstrukcyi warunku tey okolicznosci inter Pacta Conventa mieszczącego się efflagitabat, excypuiąc iedynie tych, ktorzy Woyskową w Cudzoziemskim Authoramencie słuzbą obowiązani nie mogą odmienic Munduru swego. Oraz aby Jchmc XX Biskupi tak, iak się praktykowało nominować Krola zadney mocy niemaiący, przywłaszczyć iey sobie tym pewniey niewazyli się im mocnieysze w tey mierze obostrzenie abusus powinnoby Jch arcere od sameyze uwłaczaiącey mysli Powadze Xcia Jmci Prymasa. Ten Zaś aby tesz niewprzod podał Kamdydata do Korony, poki generalney ab Electore populo nieusłyszy zgody, nowego ostrzezenia zyczył.

Jmc P. Poleinowski Poseł Halicki ad mentem Jnstrukcyi swoiey przymawiaiąc się czytał ią w następuiących punktach, aby kiedy praktyki y Jntrygi Cudzoniemskie zwykły Seymy zrywać y wycienczać, Jchmc Posłowie iak nayusilniey starali się de modo Concludendorum Consilioru

[150]

aby Ekonomia publiczna Skarbu Koron'go obwarowanie y inne Materye przewłoki nieucierpiące non nisi za ustanowieniem dochodzenia Obrad, odłozonemi były do Seymu Ordynaryinego.

Przerwał głos takowy Jmc P. Krajewski Jnstygator Kor. Poseł Ciechanowski aby w inne niewdaiąc się Jnstrukcyi Materye, Xże Jmc Marszałek Projekt powszechną Zgodą znayduiący się podpisał.

Jmc P. Dzieduszycki Pod Komorzy y Poseł Halicki Jmci P. Ciechanowskiemu respondendo ze Seymu teraznieyszego istota iest exorbitantias uspokaiać, a pod ten punkt niedochodzenie Seymow Jnstrukcyą iest zalecone, ut modus Concludendorum Consilioru stabiliatur, czytanie Jnstrukcyi od Kollegi Jego sądząc być non extra Materiam, o satisfakcyą oneyże dopominał się.

Jmc P. Sosnowski Pisarz W. Litt. y Poseł Brzeski Litt. Propozycye podane do rozwazenia de modo Concludendorum Consiliorum et Pluralitatis na Seymach sądząc bydź wyciągaiącemi dłuzszey deliberacyi po podpisanym względe Seymu Electionis Projekcie do Propozycyi, nie Kto, lecz iaki ma bydź za Krola obrany, przystą-

[151]

pienia zyczył, aby w czasie swoim po cudzych iakoby po żebraninie nie biegaiąc Krajach, ad Mentem Prawa: Rex Catholicus esto, a za iego przydatkiem: Sapiens, fortis et Magnanimus, z pomiędzy Polakow wybrać iednego z Matki y Oyca Polakow urodzonego, w Prawach Oyczystych wychowanego, a nie tylko doskonałego, ale tesz, iżby do dzwigania Rządu był zdolnieyszym, Laty nieobciążonego, do Berła wezwać, y wezwanego na Tronie pro decoru ac felicitate Gentis osadzic.

Po skonczonym tym głosie Xże Jmc Marszałek Stanu Rycerskiego mentes exquirebat, iezeli zupełna zachodzi zgoda, aby Projekt względem Seymu przez Xcia Jmci Prymasa ex resonatu iuż podpisany, on go tesz pro nomine Jzby Poselskiey podpisał, na co gdy reposuerunt generali assensu Xże Jmc Marszałek podpisał się.

Jmc P. Horaim Poseł Wilenski tylko do Jmc P. Brzeskiego Litt. łącząc zdanie swoie, gdy z Jnstrukcyą, aby przyszły Regant, nie Cudzoziemskiego, lecz Polskiego uzywał stroju, odezwał

[152]

się, tudziesz nie zagraniczny, lecz rodowity Polak Berłem rządził, ex mente wspomioney Jnstrukcyi o Warunek dopraszał się.

Xże Jmc Prymas iak reposuit, iż ta Materya Seorsive traktowana będzie, tak względem Relationis Seymikow wysłuchania Projektu domagał się.

Jakosz nastąpiło czytanie Projektu tegosz lecz skoro usłyszeli w Nim dzien 9. Lipca dla tychże Seymikow przypadaiący, iako wiele o odmienienie iego instabant, tak na sprzeczkach nie mało upłynęło czasu dla tey samey przyczynym, że Xięstw Zatorskiego y Oswiecimskiego, tudziesz Ziemi Halickiey ordynaryinie 8. dniami prędzey przed innemi Wwdztwy w tymże Projekcie niewyrazono. Ktora Dysputa przez ruszonych z mieysc swoich Senatorow, y Samegosz Xcia Jmci Prymasa, gdy tundem ułatwioną została poprawiony Projekt, Seymiki Relationis y Ante Elekcyine Wwdztwom, Ziemiom y Powiatom tak w Koronie, iako y w W. X. Litt. tudziesz Xsięstwom Zatorskiemu y Oswiecimskiemu, oraz Ziemi Halickiey na dzien 9. Lipca w Roku teraznieyszym naznaczaiący.

[153]

Ze zaś Generał Ziem Pruskich Przed Konwokacyiny niedoszedł, y Sądy Kapturowe nie są ustanowionemi, przeto tak dla ustanowienia teyże Jurisdykcyi, iako też dla rosporządzenia iakim sposobem nanastępuiący Electionis Seym też Ziemie stawić się będą miały Generał tymże Wwdztwom Pruskim na przerzeczony Miesiąca Lipca dzien dziewiąty, Ktoren poprzedzic maią po Wwdztwach Seymiki, determinuiący, gdy przeczytanym został za powszechną zgodą podpisany iest od Xcia Jmci Prymasa.

Lecz Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszawski do Jmc P. Wwdy Pomorskiego odezwawszy się, skoro wniosł, aby z Ziem Pruskich niezmierna Posłow Liczba za zwyczay na Seymach z Krzywdą innych quantitatem zachowuiących Prowincyi praktykuiąca się ad certum redukowana była numerum confirmarunt hancee illationem JchmcKrajewski Jnstygator Kor. Poseł z Ziemi Ciechanowskiey, Małachowski Stta Piotrkowski z Wwdztwa Sieradzkiego, y inni tak z Xięstwa Mazowiec'go, iako tesz y innych Wwdztw Posłowie, aby tollendo Ziem Pruskich abusum

[154]

reducere Posłow ad illam quantilatem, ktoraby innych Prowincyi nieprzewyższaiąca equiparetur imże, kiedy nie przez powszechne zezwolenie to aby niezdało się praecipiter agere; przez Turni decyzyą.

Jmc P. Wwda Pomorski pro integritate Woiewodztw Swoich Pruskich obstaiącym aby Prowincya Pruska dla niecierpienia nowey Krzywdy przy Prawach y dawnych swoich zwyczaiach hucus'q nienaruszonie obwarowanych zachowana została, Łaski Przeswietnych Stanow dopraszał się.

Ale kiedy Jchmc Posłowie non consentientes o wyznaczenie Turni w tey Materyi instabant, zaczęli Turnum in favorem Wwdztw Pruskich, aby ta okoliczność do dalszego suspendatur czasu, 4. tylko Kresek w Senacie, a iednę in Equestri Ordine, zas, aby certus numerus constituatur ad Mentem Konstytucyi 1641. abieranie Posłow z Lemburgskiego, y Bitowskiego Powiatow po dwoch tylko nakazuiącey by Ziemie Pruskie z Koroną y W. X. Litt. Diplomate incorporationis spoione w rozneyże

[155]

z Wielkopolską, Małąpolską y Litewską Prowincyami zostaiąc Posłow swoich liczbie w Senacie 23. Krysek, a w Stanie Rycerskim excepto iedney generalnie wszystkie in unum confluentes, aby tylko z kazdego Powiatu po 2. Posłow rzeczone Wwdztwa opisanych sobie ex veris indigenis et possessionatis miały, conclusit w 12. Wotach ad illatione Xcia Jmci Strażnika Kor. Posła Sandomirskiego tegotesz dopominaiąc się aby Jchmc Prussacy po swych Wwdztwach Urzędyy Sttwa trzymaiący a u siebie nikomu miescic się pod pretextem pretendowanego Jndygenatu niepozwalaiący nieczynili dalszey dla tych Krzywdy z ktoremi in unum Corpus Rzpltey są uniti takowych zdan liczba co do Senatu przez Jm X. Sekretarza Koronnego, a co do Stanu Rycersgo przez Jmc P. Sekretarza Seymowego, gdy w głos Stanom opowiedzianą została meliorationem Projektu Xże Jmc Prymasna jutrzeyszy dzień deklarowawszy solwowanie Sessyi Jmc P.Marszałkowi W. Litt. zalecił, qd. subsecutum est.

[156]