[k. 92v.]Sessyja Trzynasta

d[nia] 22. maja

Xżę Jmć Marszałek na dniu dzisiejszym głos zabierając iak na dniu wczorajszym stanęła powszechna zgoda intuitu ziem pruskich non pro arbitris sui, lecz podług opisu prawa na sejmy przez posłów in quantitate warowanych przybywania, tak jeżeli communis prześwietnych stanów na przeczytanie wygotowanego w tej mierze projektu zachodzi assensus, mentem exquirebat.

Lecz pomiędzy innemi Ichmć posłami zgodę okrzykującemi Jmć P.Glinka podkomorzy i poseł łomżyński intuitu skarbu koronnego odezwawszy się, aby podług wniesionej na dniu sobotnim illacyi na dzień wczorajszy rezolucyja odłożona, a w niepamięć puszczona przynajmniej dziś determinari mogła, o skutek żądania swego jak pilnie dopominał się tak gdyby ob absentiam Jmc P. podskarbiego W. K. retardari miała, aby pro interea ad mentem statutu Alexandri Jmć P. podskarbi [k. 93] nadw[orny] kor[onny] regestra skarbu Rzpltej trzymał, prosić go imieniem obydwóch stanów oświadczył się.

In similem sensum idący Jmć P. Kossowski generał major poseł brzeski kujawski praecavebat w głosie swoim, aby po przeczytanym ziem pruskich projekcie deklarowane na dniu przedonegdajszym skarbu koron[nego] rostrząśnienia tym pilniej wzięte było, im słuszniej i sukcessorom zmarłych podskarbich oddanie rachunków upomnieć należy się, do żadnej innej przystąpić oświadczając się, materyji póki ad recipiendum calculum deputowani ex senatu et equestri ordine nie będą.

A przeto nastąpiło wyżej wyrażonego projektu czytanie którem województwom ziem pruskich przez samego zwyczaju przywłaszczone używanie bez żadnego prawa, owszem cum derogatione aequalitatis innych prowincyji, wiele im się podoba posłów, wysyłającym, że generały ichże nie dochodzą, i rzadko circa activitatem w izbach poselskich na sejmie znajdują się, activitate onychże concludendo a do konstytucyji 1641 titulo ordynacyja lemburgskiego [k. 93v.] i bitowskiego powiatów, przychilając się per palatinatus Culmensem, Marienburgensem, et Pomeranie, po dwóch z każdego powiatu posłów ab hinc aby miewały, niniejszą determinują konstytucyją.

Po przeczytanym tym projekcie odezwał się Jmć P. Glinka podkomorzy i poseł łomżynski z tym wniesieniem, aby kiedy w[oje]w[ó]dztwom pruskim determinat prawo teraźniejsze po dwóch posłów z każdego powiatu jego też w[oje]w[ó]dztwu mazowieckiemu circiter 50 powiatów w sobie zawierającemu, równa z każdego powiatu posłów quantitas decernatur.

Skąd wszczęła się dysputa, i gdy ją cytowaniem Artnocha i Lengnicha circa particulare colloquium zaspokoili; nastąpiło czytanie projektu o miejscu i porządku sejmu electionis wygotowanego, nie tylko konfederacyją 1733 ale i konstytucyją 1736 ostrzeżone między Wolą i Warszawą sejmowi elekcyjnemu miejsce etiam teraźniejszą konfederacyją upewniającego, i wszystkie rady tamże, a nie gdzie indziej agitari chcącego [k. 94] tudzież obieranie stanu rycerskiego marszałka, by wiele czasu nie zabierało i ułatwiania innych materyji nie zatrudniało aby w[oje]w[ó]dztwa spomiędzy siebie posłów do okopów wysławszy, tamże go sobie przez nich nominowali zalecającego, a co się do w[oje]w[ó]dztw ziem pruskich ściąga, aby to prawu nowo ustanowionemu zadość uczyniły, warującego.

Gdy w wyrażony sens pomieniony projekt przeczytanym został, Ichmć posłowie z prowincyi litew[skiej], aby im alternata do laski maneat ostrzeżona, dopominali się.

Zaś Jmć P. Wysłouch miecznik i poseł brzeski lit[ewski] aby elekcyja marszałka przed następującym króla obraniem tym prędzej effectuari mogła, zamiast duplicati posłów do okopów numeri, triplicatum dopraszał się.

Jmć P. Horaim podkomorzy i poseł wileńs[ki] o alternaty in partem prowincyji lit[ewskiej] dołożenie przymawiając się w przeczytanym projekcie, aby etiam to, iżby przez Xcia Jmci Prymasa żaden inny biskup króla nominować nie ważył się, caveatur, wniósł.

[k. 94v.] A zatym pytał się Xżę Jmć Marszałek o zgodę, jeżeli wszystkich zachodzi pozwolenie tak względem triplikowania posłów do okopów, jako też intuitu ostrzeżenia alternaty dla prowincyi litew[skiej].

Lecz niepozwalającego Jmć P. Bukowskiego posła sanockiego confirmando Jmć P. Glinka podkomorzy i poseł łomżyński, aby w[oje]w[ó]dztwo mazowieckie osobliwszemi zaszczycające się exceptami, takowemu nie podpadało prawu, dopominał się.

Jednakże ad desideria innych posłów numerosiora adiectum est do przerzeczonego projektu, ut in triplicato numero stawali w okopach w[oje]w[ó]dztw posłowie salva alternata prowincyi lit[ewskiej], względem elekcyji stanu rycerskiego marszałka.

A kiedy tym sposobem satisfactum est żądającym przydatku intuitu posłów, i alternaty, nastąpiło czytanie projektu intuitu ciągnienia na elekcyją i zachowania się na niejże, jak inne prawa, tak osobliwiej 1640 pod temiż samemi warunkami i rigorem, jakie u nich są opisanemi reassumuiącego.

[k. 95]Gdy wyżej wspomione projekta zupełnie zaspokojonemi, i tak przez Xcia Jmci Prymasa, jako też Xcia Jmci Marszałka podpisanemi zostały, zabrawszy głos tenże Xżę Jmć Prymas, wyraził w nim, aby jeszcze jeden projekt względem króla non quis sed qualis być ma, przeczytany był.

A przeto przeczytany głosem ordynaryjnym, o tych nauczył audytora kontentach, iż ten jest osobliwy wolnego narodu zaszczyt, że sobie króla nie przez sukcessyją lecz przez dobrowolne wota i suffragia na tron osadza, a dla uszczęśliwienia Ojczyzny, nie innego, tylko z ojca i matki Polaków w wierze katolickiej zrodzonego, w prawach ojczystych ku zachowaniu onychże wychowanego, doskonałością sentymentów wprowidowanego, i labami[s] nieobciążonego stany Rzpltej na sejm elekcyji pro 20 Augusti in anno praesenti determinowany zjechawszy się, spomiędzy siebie obiorą i na rządzenie berłem polskim wywyszszą.

Po przeczytaniu takowym projekcie Xżę Jmć Prymas głos zabrawszy, aby czasu na wymowach nie trawić, życzył w nim przystąpić do ułożenia projektu pactorum conventorum dla przyszłego [k. 95v.] regnanta, które że zwyczajnie na przyszłym sejmie elekcyjnym czytane, a na teraźniejszym ułożone być powinny, aby przeto do formowania ichże tam ex senatu, q[ua]m ex equestri ordine nominarentur delegati, zdawała mu się rzecz być potrzebna jednostajnego zezwolenia.

Jmć P. Kopowski poseł drohicki z wrodzonej miłości, z przywiązania, i obowiązku instrukcyji swojej, nie kogo innego, tylko Polaka do korony życząc, jako o tym wyjawił na dniu wczorajszym kollega jego Jmć P. Mielnicki, aby król z ojca i matki z Polaków urodzony nie innego, lecz tylko polskiego używał stroju, o dołożenie tego w projekcie przeczytanym dopraszał się, a względem paktów konwentów, aby te per delegatos układane były cum referentia ad status, przymówił się.

Jmć P. Małachowski st[aros]ta ostrołęcki poseł łomżyński rozumiejąc że reges sunt mortales, respublica aeterna, Xciu Jmci Prymasowi że w czasie osierociałej Ojczyzny nie zaniedbywa staranności na wskrzeszenie synom ojca po[k. 96]wszechnego, a senatowi, że odłączony od kąkolu wybór ziarna in Augusto wszelkich pomyślnosci obfite przyniesie żniwo, dziękczynienie oświadczywszy, ad mentem wykonanej przysięgi nikogo innego, tylko ex patre et matre natum, młodego i w prawdach doskonałego królem mieć chcą Polaka, czytał instrukcyją, aby tenże przyszły król rodowity Polak zacząwszy od koronacyji, aż do śmierci suknią polską na sobie nosił, i zagranicznych et dipidentes tak na dworze swoim, jako też i w dobrach ekonomicznych nie chował, na co gdyby wszystkich zajść nie miała zgoda generalna odstąpić od illacyi swojej niemogący, prosił o naznaczenie turni.

Jmć P. Horaim poseł wileński pobudzony tak wczorajszym Jmć P. Podlaskiego, jako też dzisiejszym kollegi jego głosem, aby król Polski tam in publico q[ua]m in privato inszego nie używał stroju tylko polskiego, czytał instrukcyją.

Jmć P. Gurowski poseł poznański trzydziestoletnie łaskawego króla panowanie w śmierc zamienione, że do odmiany cudzoziemca czas wolny zostawia, aby postronne na[k. 96v.]rody dziedzicznym kraju polskiego nie zwały państwem splendor lustra w Piaście jaśniejącego odnowić sądził, Polaka, a nie innego na tron pragnieniem, a jako obowiązek instrukcyji i pozostałej w domu braci zaleta zniewala go do tego, aby przyszły regnant Polak polskiego używał stroju, tak domawiać się o to muszący gdy w odmianie zwyczaju pozwala się dobrodziejstwo dla zostających in possessione, że sam francuzkiej używa sukni o ustanowienia prawa salvis modernis possessoribus prosił.

Jmć P. Dobiecki poseł sandomirski głos zabrawszy, wyraził w nimże nigdy szczęsliwszą nazwać się nie może Ojczyzna jak pod panowaniem Piasta. A znając Chrobrego i Krzywoustego wspaniałe waleczności, zaś Jana Kazimierza pełne łaski nadania, nie znalazł, ani wyczytał, aby ich strój polski zalecał, gdy strój oczy kontentkie[s], a osoba łask bożych darem uprowidowane serca szczęśliwością nasyca.

Jmć P. Małachowski poseł łomżyński rozumiał, że kiedy stany skonfederowane na króla [k. 97] ex patre et matre natum pozwalają, i strojowi polskiemu przeciwić się nie będą. Lecz ponieważ Jmć P. sandomirski wniósł, że względem tegoż stroju najmiejszą rzecz być sądzi, przeto aby w tej okoliczności naznaczony był turnus, upraszał.

Dopominali się o turnum i inni liczni posłowie, lecz gdy Xżę Jmć Prymas głos zabrawszy, że ta materyja dla tego samego, iż nie można jeszcze wiedzieć o kandydacie do korony, ad pacta conventa odłożoną, a inne większej wagi materyje przedsięwzięte były, wyraził.

Zabrał głos Jmć P. Kossowski generał major poseł brzeski kujawski, sumienną, i potrzebną uczynił refleksyją, aby irrepatabilem temporis iacturam omni aestimatione pretiosissimam non causando, aby król głowę do korony miał sposobną, o stroju zgodził się z Jmć P. sandomirskim, życząc aby tą dłużej nie tracąc czasu materyją, gdy w przeciągu dwóch niedziel nic jeszcze in perpetuum nie postanowiło się, a podpisane ac[k. 97v.]cidentiae projekta nie powinny były tak długo bawić, przystąpiły stany do radzenia de modo concludendorum consiliorum, iżby sejmy nie rwały się, do pomyślenia o aukcyji wojska iżby Rzplta w granicach swoich obszerna przynajmniej cokolwiek liczniejszym ubezpieczać je mogła żołnierzem do ekspediowania na teraźniejszym sejmie podskarbińskich rachunków, iżby stanom innotescat, co za prowent wchodzi do skarbu, i gdzie się podziewa z niegoż, do przeczytania na koniec senatus consilibrum, iżby prawu de reddenda ratione ustanowionemu zadosyć się stało.

Jmć P. Kraszewski poseł inowrocławski, idąc za powodem Xcia Jmci Prymasa i zdaniem Jmć P. brzeskiego kujaws[kie]go jak równie nie życzył wycięczania czasu bagatelnemi dysputami, obawiając się owego Rzymianina Censury: post vigiles curas et insomnes noctes erubes cite cives aby za jednym głosem trzy razem materyje decydowały się, intulit pierwszą materyją szopy w [k. 98] polu, i mostu na Wiśle na elekcyją potrzebnego, drugą, aby ex officio in officiosum et ruinosum gospodarzom onus skassować, trzecią: aby sądy kapturowe przez podwójność bezpieczeństwa w jurysdykcyji swojej niemające przez Xcia Jmci Regimentarza wspartemi były. Czwartą materyją: aby kiedy per beneplacitum izby strój króla decidi nie może, per turnum decidatur pluralitate z osoby swojej z tym się protestując oświadczeniem, iż gdyby go myśl ad exoticum na tron, a nie do rodowitego Polaka ciągnęła, żyłki pruć by sobie kazał na podobieństwo owego, któren mieczem chcąc ranić nienawisnego, gdy go chybiwszy w innego trafił, ręce sobie palił wołając: hic est Cato his Achilles est Athlasq[ue] salutis Romana. A po Janie Trzecim przez cudzoziemskie panowania nader wszelkie obyczaje zepsucie się sądząc, aby przyszłemu regnantowi Polakowi obcego narodu sukni używającemu tak jak Alexandrowi królowi macedońskiemu Persarum te ve[k. 98v.]stis et disciplina delectat patrios mores exosus es, nie powiedziano; na Polski strój zgadzając się z poprzedzonemi przez sobą głosami; przytoczył jak cudzoziemscy kamerdynerowie i lokaje wiele kosztują, tych, którzy onychże za wielkie pieniądze trzymający stan szlachecki do mizernej przywadzą situacyji, że niemogący się miescić za dworzanina, za pokojowego i za chłopca lub innego, zagona w domu pilnować, lub w lecie (na co język w wyrażeniu od żalu drętwieje) niegodziwego do życia sposobu szukać musi. Jak nie szpada, lecz polska szabla rozszerzyła granice po Moskwie, Szwecyi, i Danii honoru szukała, jak lex sumptuaria z karbu swego wyprężona na brabanckie koronki, modne galony, i inne Polakowi niepotrzebne zbytki do obcych narodów pieniądze z kraju aż do zniszczenia wprowadziła?

Jmć P. Sosnowski pisarz i poseł brzeski lit[ewski] intuitu pactorum conventorum [k. 99] mówiąc, aby też i materyja stroju tamże ułatwiła się, życzył.

Jmć P. Rostkowski st[aros]ta i poseł wizki króla nie innego, tylko rodowitego Polaka na tronie widzieć pragnąc że pod panowaniem jego melignitas temporum poprawiona, i sława z królem Janem III w grób pochowana wskrzeszona zostanie, ullegabit.

Po tych głosach gdy osobliwiej Ichmć PP. poznańscy o turnum instabant, Xżę Jmć Prymas dla nieprętkiego tegoż turni odprawienia się, a słońca ku zachodowi zbliżającego się widząc kres już nadchodzący, iniunxit solwowanie sessyji na dzień jutrzejszy, qua in forma sessyja solwowana.