Sessyja Ósma

na dzień 16. maja

Xżę Jmć Marszałek sessyją dzisiejszą zagajając, wyraził w niej dziękczynienie Bogu, że skonfedrerowane stany nierozerwanej trzymając się jednomyślności, pozwala swobodnego czasu radzić i dobrze czynić Ojczyźnie tym więcej służącego, im [k. 54] zgodniej ułatwiające się materyje otwierają teraz pole ad medendum wszelkim inkonweniencyjom.

Xżę Jmć Prymas, gdy według wczorajszej zgody Ichmć senatorowie żądaną od prześwietnego stanu rycerskiego względem akceptowania Konfederacyji Lit[ewskiej] i onejże nieodstępywania wypełnili przed nim przysięgę, niektórzy tylko z tejże prowincyji dygnitarzów i urzędników huiuscemodi desideriis jeszcze non satisfecenent, aby przeto tak ciż wyżej rzeczeni, jak i z Korony possessyje w przerzeczonej prowincyji mający, super dicta confoederatione iuramentum expleant, oraz ad provisionem zewnętrznego bezpieczeństwa do reassumowania z postronnych dworów ministrami tu przytomnemi potrzebnych konferencyji, gdy gotowany projekt jako czasu długiego zabrać niemogący, pro informatione przeczytanym został, intulit.

Na te wniesienie gdy powszechna zaszła zgoda, Jmć P. Ogrodzki sekretarz sejmowy ad medium wyszed[ł]szy, przeczytał go [k. 54v.]w ten sens: iż stany skonfedrerowane warunek wewnętrznego bezpieczeństwa na utrzymaniu traktatów i dobrej z sąsiedzkiemi potencyjami harmonii sądząc, potissimum fundujące się gdy też potencyje wzajemnością z Rzpltą Polską postępować sobie powinny, aby tym dostateczniej warowaną z onąż sojuszami przyjaźń zachowały, im pewniej stany skonfedrerowane z strony swojej o nienaruszeniu jej niniejszą ustawą umacniają do reassumowania konferencyji z ministrami dworu wiedeńskiego Jmć X. Ostrowskiego biskupa kujawskiego, Wielopolskiego w[oje]w[o]dę sendomirskiego, Moszczenskiego kasztelana inowrocławs[kie]go od senatu, a od stanu rycerskiego z prowincyji Mało Polskiej Jchmć PP. Małachowskiego st[aros]tę sandeckiego posła krakowskiego, Ossolińskiego st[aros]tę i posła drohickiego i Kuczyńskiego st[aros]tę, i posła mielnickiego: z prowincyji Wielko-Polskiej Jchmć PP. Ponińskiego st[aros]tę kopajnickiego posła kaliskiego, Dębowskiego st[aros]tę [k. 55] płockiego, Podoskiego st[aros]tę rypińskiego ciechanowskiego posłów. Z prowincyji lit[ewskiej] Jchmć PP. Prozora generała majora posła kowieńskiego, Tyszkiewicza st[aros]tę strzałkowskiego mińskiego, Niesiołowskiego st[aros]tę cyryńskiego nowogrodzkiego. Z ministrami dworu peterburskieko JX. Massalskiego biskupa wileńskiego Jchmć PP. Gozdzkiego w[oje]w[o]dę podlaskiego i Burzyńskiego kasztelana smoleńskiego od senatu, a od stanu rycerskiego z Małej Polski Jchmć P. P. Rzewuskiego pisarza kor[onnego] Piaskowskiego wołyńskiego, Dłuskiego inflanckiego, z Korony. Z Wielkiej Polski Gurowskiego poznańskiego, Rostkowskiego wiślickiego, Lasoskiego gostyńskiego posłów. Z prowincyji lit[ewskiej] Jchmć PP. Scypiona st[aros]tę i posła lidzkiego, Sosnowskiego pisarza lit[ewskiego], posła brzeskiego, Szadurskiego stolnika i posła inflanckiego. Z ministrami dworu berlińskiego od senatu Xcia Jmci biskupa poznańs[kie]go, Jchmć PP. [k. 55v.] w[oje]w[o]dę inowrocławs[kie]go Jabłonowskiego kasztelana wiślickiego, a od stanu rycerskiego z prowincyji Mało Polskiej Jchmć PP.Wielopolskiego koniuszego kor[onnego], posła krakows[kie]go, Borzęckiego ruskiego, Potockiego st[aros]tę gliniańskiego halickiego. Z Wielkiej Polski Jchmc PP. Raczyńskiego poznans[kie]go, Małachowskiego st[aros]tę piotrkowskiego sieradzkiego, Młockiego zakroczymskiego posłów. Z prowincyji lit[ewskiej] Jchmć PP. Tyzenhauza pisarza lit[ewskiego] posła grodzieńskiego, Leparskiego podstolego i posła upitskiego, której aby tak względem kraju od wszelkich inwazyji ucalenia, jaka też względem wolności, aby się im żadna krzywda nie działa, ubezpieczenia; a aby z przerzeczonych potencyji ministrami nieodwłocznie conferant, odbierają zlecenie.

Po przeczytaniu projektu tego Jmć Pan Horain poseł wileński odezwał się, aby to dołożonym zostało, żeby wojsko rosyjskie w pogranicznych prowincyji lit[ewskiej] w[oje]w[ó]dztwach poddanych wybierające i zabierające, [k. 56] nie niszczyli in ultra tym sposobem kraju.

Jmc. P. Męcinski st[aros]ta i poseł wieluński in similem idący sensum, aby też ex parte Króla Jmci Prus[kie]go poddanych nie zabierano, i innych szkód nie czyniono o wyznaczenie w[oje]w[ó]dztwu poznańskiemu sądów pogranicznych dopraszał się.

Jmć P. Małachowski st[aros]ta ostromęcki poseł łomżynski wnosząc, iż każde wo[je]w[ó]dztwa graniczące, seorsiva dla siebie mają desideria, izby się względem ich każdy mógł przymówic, o rozdanie głosów iuxta turnum dopraszał się.

Książę Jmć Prymas pro et contra słysząc dopominania się, gdy JP.Benöe rezydent króla Jmci Pruskiego ex parte, monarchy swego względem ustanowienia sądów pogranicznych z wszelką oświadczył się łatwością i że Jmć P. poseł od tegoż regnanta swieżo przybyły ma do interessu tego zupełnego ułożenia dostatecznie sobie moc [k. 56v.] i plenipotencyją udzieloną opowiedział, przeto, aby z strony polskiej do zezwalającego na sądy Króla Jmci Prus[kie]go równa determinacyja była sędziów, za rzecz sprawiedliwą osądził, aby przy konferencyji reassumowaniu i ta okoliczność satisfakcyją odebrała.

Jmć P. Horaim poseł wileński o prowincyją lit[ewską] przymawiając się, podobnegoż względem jej rozporządzenia dopominał się.

Jmć P. w[oje]w[o]da inowrocławski zabrawszy głos, gdy mu w niszczęśliwym Rzpltej stanie, bo bez rady i pana zostającej, mówić przyszło, stratę, pana dobrocią Najwyższego Królów Króla nadgrodzoną sądząc, w czasie bez rady upłynionego wrócenia się nie tusząc, gdy ile osób, tyle kandydatów być może do korony, jeden tylko być powinien koronowany, ubezpieczenia korony ante omnia życząc, przekładał tak gruntowne motiva z wyrażeniem niezliczonyh materyji, którem im[k. 57]mensum Ojczyznę do zguby przyprawiają nade wszystko jako w kraju panuje anarchia, jaka w sądach niesprawiedliwość, zrywania sejmów zastarzały zwyczaj, w kupiectwach absolutność, owo zgoła we wszystkich rzeczach widomy despotyzm, że już prawie bez względu sumienia wkorzenił się. Inferebat przytym niemiejszy punkt uwagi, że sprawy duchowne via recursus do Rzymu idą, a przez to kraj niszczą, w czym aby Jchmć XX. Biskupi przykładem innych potencyji katolickich generalny trybunał ufundowały, a w innych porządkach sądy postanowione były, oraz z sejmowemi obradami in pluralitate decydowały się, dokładne na to podał remonstracyje.

Jmć P. Męcinski st[aros]ta i poseł wileński to chwalił wszystko, co Jmć P. w[oje]w[o]da inowrocławski mówił, i że to samo w[oje]w[ó]dztwa w instrukcyjach od siebie danych proponować nakazują; z tym wszystkim życzył, aby porządkiem propozycyji materyji od Xcia Jmci Prymasa podanych w tym postępować, i projekt respektem konfe[k. 57v.]rencyji przeczytany wprzód podpisać.

Jmć X. biskup chełmiński cytując prawa i konfederacyje, ażeby dyssydentom publica religionis exercitia, jako też wystawianie zborów i inne przez nich dane sobie licencyje zabronione były, tudzież ażeby te prawa, ktore pro parte ich w paktach konwentach i inne otrzymane są, annihilowane były; od stanów Rzpltej dopominał się.

Stosował się do tegoż Xżę Jmć biskup poznański, iże o dyssydentskie wystawione w Warszawie kaplice kłócił się i zabraniał, a że to skutku swego nie wzięło, przeto aby ta materyja religionis najpierwej traktowana i uspokojona była, domawiał się.

Jmć P. Jaklinski kasztelan oświęcimski ponieważ w krakowskim w księstwach tamże należących jakieś bezpieczeństwa wewnętrznego pokazują się poruszania, przeto aby powierzoną komendą generalną Xcia Jmci w[oje]w[o]dy ruskiego kraj tamten był ubezpieczony, tudzież gdy Jmć P. staroście pogranicznemu oświęcimskiemu bezpieczeństwo tamtych księstw nie może być [k. 58] powierzone, jemu było polecone, domawiał się, i o wyznaczenie sędziów pogranicznych dla księstw oświęcimskiego i zatorskiego dopraszał się.

Zabrał głos Jmć P. Rostkowski kasztelan zakroczymski, i utyskując na nieporządek w kraju kontynujący się, króla z ojca i matki życzył obrać Polaka.

A Jmć P. Jaklinski kasztelan oświęcimski aby bezpieczeństwo wewnętrzne najpierwej uspokojone było, znowu się przymówił.

Jmć P. Glinka poseł łomżynski, ponieważ dyssydenci in exercitis religionis sua więcej sobie pozwalają, urzędy, dzierżawy, poczty, starostwa trzymają, zbory stawiają, przeto aby do demoliowania tych zborów, i odebrania starostw i dzierżaw komissyja naznaczona była, i też uzędy i st[aros]twa pro vacantibus podane były, dopominał się i punkt eo nomine instrukcyji swojej przeczytał.

Do czego i Jmć P. Lipski poseł poznański na postawienie zborów w Toruniu, Spiżu i Nowodworze, oraz przemienienie kościoła katolickiego w luterski żaląc się, przymówił się.

[k. 58v.] Jmć P. Sosnowski poseł brzeski lit[ewski] ażeby dyssydenci nad granice przepisanego prawa nic sobie nie pozwalali więcej, radził utwierdzić a in consiliis p[rae]sentibus porządek propozycyji obserwować, i gdyby można dla przyspiechu czasu po 3 punkta na jedno turnum do decydowania brać, radził.

Xżę Jmć Prymas, ponieważ materyja tytułów między dworem rosyjskim i pruskim dotychczas nie jest uspokojona, to jest ażeby Imperatorowej Jejmci tytuł Całej Rossyji, a Królowi Jmci Pruskiemu wszystkich Prus przyznać, a od tej podczas konferencyji zacząć, ponieważ i ministrowie tych potencyji bez ułatwienia pretendowanych tychze tytułów konferować by nie chcieli.

Jmć P. Dzieduszycki poseł halicki, ponieważ w projekcie konferencyji z ministrami cudzoziemskiemi za deklaracyje oświadczone zachowania przyjaźni sąsiedzkiej potencyjom mianowicie rosyjskiej i berlińskiej kazano podziękować, a tych deklaracyji stany Rzpltej nie widzą [k. 59] przeto, aby one tymże stanom publicznie były kommunikowane, dopominał się a lubo permowencyje wojska rosyjskiego przez Jmć P. Poniatowskiego posła warszaw[skiego] na dniu onegdajszym dostatecznie wyłuszczone, że jednak przez uchwały skonfedrerowanych stanów teraźniejszych, i oddanie regimentarstwa g[ene]ralnego Xiu Jmci w[oje]w[o]dzie ruskiemu bezpieczeństwa wewnętrznego sposób już jest obmyślony, więc aby pomienione wojska rosyjskie z kraju Rzpltej ustąpiły, albo przynajmniej od Warszawy miejsca konwokacyji (ażeby się stany skonfedrerowane sub armis przytomnego wojska rosyjs[kie]go nie zdawały sejmować) oddaliły, domagał się allegując, iż o ewakuacyją Moskwy JP. Sosnowski poseł brzeski lit[ewski] na dniu onegdajszym wyraził dopominanie swoje.

A Xżę Jmć Prymas życzył wprzód, aby wojska koron[ne] na lokacyjach swoich należytych lokowane były Xcia Jmci w[oje]w[o]dzie ruskiemu dopomóc, a dopiero potym o ewakuacyją Moskwy naradzić się. Zabrał głos Xżę Jmć w[oje]w[o]da ruski [k. 59v.] z powinności włożonego na siebie urzędu dołożenia wszelkiej pilności nie zważając na stratę zdrowia, hazard fortuny i uszczerbek podeszłego wieku swego jako nie zaniedbał tak co w wiadomości odebrał, donieść wszystkim o tym stanom skonfedrerowanym za należytość osądził, że za ordynansami z pod Kozienić wychodzącemi do znajdującego się tam w znacznej liczbie cudzoziemskiego authoramentu wojska, gdy ściągnął pod Lublin 15 chorągwi, a od Ukrainy 20 tysiącem przynajmniej koni obłożone, nie zostawia żadnych sił na zasłonienie kraju wystarczających, względem czego aby chęcią korespondować mogła sposobność, upraszał o pozwolenie mu tych użycia sposobów, któreby tylko skutkować mogącemi rozumiał.

Na co gdy odpowiedziano: zgoda JP. w[oje]w[o]da podlaski co do konferencyji, aby przez zaczęcie ich, najprzód czytane były deklaracyje postronnych potencyji, zgodził się z Jmć Dzieduszyckim posłem halickim. Co zaś do Xcia [k. 60] Jmci w[oje]w[o]dy rus[kie]go sądząc być w tym honor wszystkich zgromadzonych stanów, ucalenie bezpieczeństwa Ojczyzny wewnętrznego et effatorum utrzymania, aby te in postpositionem nie poszły nie rozumiał, aby względem zażycia wszelkich sposobów etiam z zaciągnieniem obcych posiłków ktożkolwiek sprzeciwił się.

Jmć P. Glinka łomżynski, Jmć P. Bukowski ruski posłowie gdy toż samo utwierdzali.

Jmć P. Piaskowski poseł wołyński odezwał się, aby to powszechne zezwolenie zmacniając, projekt względem tego był napisany.

Jmć P. Krajewski poseł ciechanowski, aby ta materyja per turnum decydowana była, wnosił. Czego wszyscy, a osobliwie Jmć P. Niszczycki poseł płocki dając racyje, aby na to, gdzie wszystkich zgoda zachodzi, per turnum czasu nie wycieńczać, nie pozwolili.

Jmć P. w[oje]w[o]da pomorski względem bezpieczeństwa dawnych konstytucyji opisanie do exekucyji przywieść życząc na czym całość [k. 60v.] fortuny i honoru zawisła, kiedy per verbum placet względem użycia sposobów g[ene]ralna zachodzi zgoda, aby przeto projekt był napisany, z miejsca swego instabat.

Jmć P. Sosnowski poseł brzeski lit[ewski] na głos Jmć P. Halickiego głos swój onegdajszy licitując że rzeczą sprawiedliwą być sądził, aby wojska auxiliarne nie przemieszkiwały w kraju naszym, pomyślenia nad tym życzył, nie tą intencyją by ex nunc z niego wyszły, lecz w ten czas dopiero, kiedy się Rzplta zupełnie uspokoi w zamieszaniu, w którym dla gruntowniejszego securitatis opatrzenia aby władzę Xciu Jmci w[oje]w[o]dzie ruskiemu nadano, projekt zupełnie utwierdzający, i wolność zażycia sposobu dozwalający został napisanym, przymówił się.

Xżę Jmć łowczy koron[ny], poseł wołyński Jmci Panu halickiemu respondendo, że pretendować ewakuacyji wojsk auxiliarnych, [k. 61] jest to wszystko niszczyć, co się tylko względem bezpieczeństwa ustanowiło, wnosił, aby Rzplta decydowała, jeżeli toż wojsko może dopomóc na odwrócanie tych zamachów, na które z strony Jmć P. Hetmana coraz barziej zanosi się oraz aby przy konferencyjach to etiam promowować, iżby Imperatorowa Jejmć Rosyjska żadnej nie pretendowała nadgrody, instabat.

Jmć P. stolnik lit[ewski], poseł warszaw[ski] wspomiony od Jmć P. halickiego głos jego onegdajszy sądząc być wyciągającym podziękowania, że uznał w nim sensus dexteritatis, jako od dziecinnych lat wzrost swój z miłością dobra publicznego złączony biorąc im oświadczył się, tak w nieustannych staraniach o pomnożenie i zachowanie jegoż do śmierci dla tej Ojczyzny przestawać, która mu jest nad same życie milszą deklarujący się wdzięczności uznawać nad Opatrznością Boską po części niemiejszej [k. 61v.] wypełniającą się z należytości sądził kiedy na dniu onegdajszym wysłanie Jmć P. Oskierki do Imperatorowy Jejmci Rosyjskiej stany skonfedrerowane approbując przewidziawszy, że żaden tak dla kraju, jako też wolnosci naszej nie nastąpi uszczerbek, zgodził się na oświadczenie dziękczynienia za tę Jej łaskawość, że bezpieczeństwa kraju i wolności naszej zachowanie wspierać wojskiem swoim raczy, do mówiących przed nim tak Jmć p[an]a w[oje]w[o]dy podlaskiego, jako też Ichmciów PP. brzeskiego i wołyńs[kie]go posłów chętnie przychylił się, iż w czasie teraz dopiero zaczynającej się tegoż wojska na obronę potrzeby chcąc egzekucyji sejmu teraźniejszego ustaw, gdy nie można nie chcieć użycia sposobów convincibiliter wnosił, aby authoritate Rzpltej Xżę Jmć w[oje]w[o]da ruski wsparty z komendy sobie oddanej sił wystarczających mieć niemogący, wojsk auxiliarnych zażył. Tytuł zaś nieco w sobie brzmiący nic jednak Białej [k. 62] i Czarnej Rusi Polskiej uwłaszczać niemogący kiedy taż Imperatorowa Jejmć traktat 1686 w nienaruszonej zostawić chcąc mocy, dała rewers przez ministra swego utwierdzając nas o niepragnieniu swoim korzystać w kraju naszym. Do żądania powszechnego przyłączył zdanie swoje, aby projekt względem utwierdzenia Xcia Jmci w[oje]w[o]dy regimentarza władzy był nieodwłocznie napisany.

Xżę Jmć Prymas odpowiadając Jmć Panu stolnikowi lit[ewskiemu], że traktując z Ichmć PP. ministrami rosyjskiemi o tytuł Całej Rusi nie tylko upewnionym został o traktacie, iż do skutku we wszystkim przywiedziony będzie, ale też odebrał rewers, jako pod tym tytułem Ruś nasza żadnego nie poniesie uszczerbku, toż samo względem Króla Jmci Prus[kie]go allegando że na ubezpieczenie Prus polskich od Jmć P. Benoit rezydenta jego podobny znajduje się w jego ręku rewers.

[k. 62v.] Jmć P. Jeliński poseł mozyrski daną raz Xciu Jmci w[oje]w[o]dzie ruskiemu władzę sądząc z zażyciem do utrzymania bezpieczeństwa sposobów mieć connexionem, jako te dwa punkta są z sobą correlativa, tak względem zażycia pozwolonej sobie regimentarstwa mocy nie rozumiejąc nikogo być przeciwnym, tym zakonkludował zdaniem ze: Kto dał esse, dał adesse consequentiam.

Jmć P. Rzewuski poseł halicki dla zniesienia wszelkiej wątpliwosci z tronem rosyjskim zachodzić mogącej w czasie dalszym aby przy reassumowaniu konferencyji o gwarancyją od postronnych potencyji dopomieć się sądził być rzeczą pożyteczną.

Jmć P. Rosciszewski poseł płocki zdanie swoje z Jmć P. mozyrskim łącząc, aby oddanej komendy Xżę Jmć w[oje]w[o]da ruski mógł użyć na odwrócenie wszelkich zamachów na pisanie projektu być potrzebne iudicavit.

Jmć P. w[oje]w[o]da pomorski, aby rząd nad kommendą ułanów Jmci Panu podskarbiemu ex [k. 63] senatus consilio pozwolony teraz był odebrany i oddany Xciu Jmci w[oje]w[o]dzie ruskiemu do innych traktowanych materyji, i to też być potrzebnym decyzyji osądził.

Vacabat nieco czasu o napisanie projektu zabranego, o którego przeczytanie gdy instabant wielce, Jmć P. Ogrodzki sekretarz sejmowy wyszed[ł]szy z nim ad medium, przeczytał go wszelkich przyzwoitych i najskuteczniejszych śrzodków do dostatecznego w kraju bezpieczeństwa utrzymania zażyć Xciu Jmci w[oje]w[o]dzie ruskiemu pozwalający. Na któren gdy się wszyscy unanimiter zgodzili; Xżę Jmć Prymas na dzień jutrzejszy uformowanie interna et externa securitatis intimavit. A tym czasem gdy wszyscy senatorowie i posłowie o podpisanie przeczytanego projektu instabant, tak Xżę Jmć Prymas ex parte senatu, jako też i Xżę Jmć Marszałek że strony stanu rycerskiego rąk swoich utwierdzili [k. 63v.] go podpisami. A za odezwaniem się Jmć P. stolnika posła warszawsgo Xżę Jmć Prymas do dalszych projektów Jchmc PP. posłom ad mentem ich instrukcyji wolne zostawując przymówienie się in ordine tychże projektów sub deliberationem 3 materyje, które na dzień jutrzejszy zupełnym ułożeniem deklarował, pierwszy o religii, drugą o konferencyji, trzecią o bezpieczeństwa obwarowaniu poddał, i na tym solwowana jest sessyja na dzień jutrzejszy.