Sessyja Dwudziesta Siódma

d[ie] 8va Iunii

Xżę Jmć Marszałek dzisiejsze reassumując obrady początkowa ich pociechę przynosząca jednomyślność, aby przy kończeniu się takiej, jak martwiącą na dniu onegdajszym i wczorajszym cierpiała, sentymentów rozwdojonych odmianie nie podpadała, wzywał pomocy i błogosławieństwa Boga, aby prace i starania teraźniejsze [k. 219] były tak skuteczną dla Ojczyzny ofiarą, iżby za czas marnie strawiony ciężko odpowiedzieć nie przyszło.

Równie postępując Xżę Jmć Prymas, i nie chcąc w głosie swoim drogiego czasu, za którego utratę na strasznym sądzie z każdego momentu ciężki rachunek oddać allegabat, słowami skracać, do materyji wczoraj wniesionej acceedendo, aby projekt przez Jmć P. w[oje]w[o]dę inowrocławs[kie]go do laski oddany przeczytanym został, proposuit.

Gdy z litewskich posłów niektórzy, aby tenże projekt dla przejrzenia się i rozważenia contentorum jego pierwej był komunikowanym, aniżeli ma być infructuosé czytany, odezwali się, zabrał głos Jmć X. biskup wileński, et ac si włożony na się obowiązek wypełniając, donosił o niewierności postępku Xięstwa Lit[ewskiego] przez zatamowany mu na dniu onegdajszym głos krzywdę znoszącego, a przecież za przyjściem do rozwagi na dniu wczorajszym od prywatnych względów swoich przeto miłości dobra publicznego odstępującego, i czasu najdroższego do radzenia prowincyjom koronnym [k. 219v.] nie broniącego, od którychże wypadł straszny projekt tym większej deliberacyji wyciągający, im mocniejszej będącej wagi etiam ad deliberandu[m] w propozycyjach podanych, materyją tą nie mieścił się, aby sejm teraźniejszy urzędy przemieniał i przepisywał,okoliczności tej sprawiedliwe od księstwa zatamowanie allegando, gdy ją tylko sam Jmć P. w[oje]w[o]da inowrosławski opisał, słuszne być sądził dopominanie się, aby kommunikowana znalazła czas roztrząsania, o co z miejsca swego instando, aby interea inne prowincyji lit[ewskiej] projekta czytane były, rekomendował.

Po skończonym tym głosie exquirebat sensum Xżę Jmć Prymas, jeżeli zachodzi na to wszystkich równa zgoda, aby rzeczony projekt był kommunikowany, interea zaś czytanie projektów prowincyji lit[ewskiej] nastąpiło.

Na co gdy jednostajnie zezwolono przeczytano projekt komissyji skarbu WXLit. in eandem sonatiam et similes conditiones do koronnego conformiter ułożony, i w niektórych tylko miejscach czasu i liczby komissarzów opisem różniący się, scilicet radę [k. 220] ekonomiczną commissionis vim mającą ustanawiający, tym zaś komissarzom, aby do Grodna zjechawszy się in supplementum przysięgi swojej iurament in rotam praescriptam wykonali, a po wykonaniu sessyje swoje sub praesidentia w[ielkiego] podskarbiego, lub in casum legalis eius impedimenti, senatora, a gdyby i tego nie było, pierwszego z urzędu od stanu rycerskiego komissarza niezważając na nieprzytomnych, aby ich tylko 5 było, z rana do 12 godziny dwoma w rok kadencyjami po 6 niedziel w sobie zawierającemi, excepto gdyby spraw nie stawało, punktualnie odprawiali, regenta skarbowego zgodnego i przysięgłego, a od skarbowego lit[ewskiego] dependującego ustanowili, akta gdzie tylko znajdować się mogą skarb lit[ewski] interessujące i do prowincyji należące ad consilium aeconomicum sprowadzili, instruktarz nowy nieuciążliwy z przejrzenia się w dawniejszych wyprowadzony spisali, i spisany po w[oje]w[ó]dztwach i komorach rozesłali, miarę od korca do garca, wagę od kamienia do łota, i łokieć sprawiedliwy ustanowili, i po w[oje]w[ó]dztwach i miastach [k. 220v.] znaczniejszych kosztem skarbu Rzepltej rozesłali, trakty dla ludzi kupiectwem bawiących się przez wysłanych od siebie rewizorów opisali, rzeki portowe aby navigabiles były, od wszelkich przeszkód starali się, officyjalistów skarbowych szlachtę i katolików postanowili, na kazdą rekwizycyją nieodwłocznie się mających, żołnierzy dla wygody i dojrzenia skarbu kosztem jegoż trzymali, a trzymanych na prywatną usługę nie zażywali, oraz jeżeliby kiedy więcej potrzeba było żołnierza, aby go WW. Hetmani dodawali, cokolwiek zaś pieniędzy będzie, aby je ciż komissarze in consilii aeconomici archivo za trzema kluczami składali, a złożonych bez dyspozycyji sejmu niekomu nie wydawali. Ponieważ zaś sukcessorowie po zmarłym dóbr królewskich possessorze krzywdę od odbierających je w administracyją częstokroć nienadgrodzoną cierpią, przeto aby odtąd iidem successores vacantiarum administratorami zostawali, a intratę ab actu vacantiae ad datum privilegii wybraną do skarbu oddawali, i poddanych nie depaktowali, tudzież dóbr nie pusto[k. 221]szyli, skargi i depaktacyje kupców zwracania ich z traktów na kogożkolwiek zachodzące za poprzedzającemi na niedziel 4 w grodzie, lub miejskich księgach wydanych pozwów relacyjami decydowali, i satisfakcyją, jaka komu od kogo należeć będzie, naznaczali, et in casum niestawienia się zapozwanej strony, za drugą kondemnatą executionem etiam cum adhibito adminiculo czynili, possessores cełł aby zapozywali, i zapozwani aby prawa swoje ukazali, ukazane zaś, jeżeli złe, i zmyślone, aby kassowali, a jeżeli dobre, ad vitae tempora aby z cła przychodzący prowent płacili, a same cło na skarb odebrali, zaś o nadane od dawnych królow i książąt duchownym cła kontrakty czynili etc. etc. zaleca i waruje. Jako zaś pomnienieni komissarze in functianibus comissariatus do sejmu tylko zostawać mają, tak na sejmie lub inni obrani, lub ciż sami in toto vel in parte approbowani być powinni. A ponieważ wszystkie rządy podskarbiego do komissyji należeć mają, więc na nią wszystkie prerogatywy zlewają [k. 221v.] się, aby taż komissyja etiam sub interregnis nieustająca iurisdictionem suam exerceat, statuitur, podskarbiemu teraźniejszemu ad vitae tempora corocznie po sto 20 tysięcy, a następcom jego po 80 tysięcy, zaś komissarzom po 8000 pensyji rocznej komissyja wypłacać ma sposobem w komissyji skarbu koron[ne]go opisanym podskarbiemu nadwornemu do tejże komissyji należeć mającemu z dóbr stołu królewskiego 10 tysięcy, a z skarbu lit[ewskiego] alterum tantum, aby miał zupełne 20000 wyznacza się. Dla regenta zaś skarbowego, aby akta porządnie utrzymywał, 2000 constituunt. Zatamowama dotąd exemcyja ekonomii szawelskiej ponieważ znaczną czyni ujmę prowentu królewskiego, przeto aby JW. Xciu Jmci w[oje]w[o]dzie wileń[skiemu] praevia verificatione pratensyji w. podskarbiego teraźniejszy z skarbu lit[ewskiego] przychodzące pieniądze w roku teraźniejszym na dzień 24 czerwca wypłacił, i tęż ekonomią in termini solutionis odebrawszy, do stołu królewskiego przyłączył, obligatur.

Po skończonym czytaniu takowego projektu [k. 222] odezwał się Jmć P. Sosnowski poseł brzeski lit[ewski] dwa do przeczytania projektu rekomendując, pierwszy z nich zamianę dóbr w st[aros]twie homelskim, od Xcia Jmci Kanclerza Lit[ewskiego] s[taros]ty homelskiego approbujący, drugi zaś przywileja na lenność nadane Urodzonym Jeleńskim konfirmujący, i tęż lenność do stawania linii onychże płci męskiej przeciągający.

Jmć P. Bystry poseł zakroczymski o projekt komissyji względem dóbr swoich od st[arost]wa ziołowskiego rozgraniczonych approbowania oddał Jmć P. sekretarzowi sejmowemu o przeczytanie dopraszając się, aby mający haereditatem w prowincyji lit[ewskiej] assekurował ją sejmu teraźniejszego ustawą.

Jmć P. Jeleński poseł mozyrski uskarzając się na w[oje]w[ó]dztwo kijowskie w granicach powiatowi jego konstytucyją 1631 przestępując, krzywdę czyniące czytał słowa tejże konstytucyji tenże powiat z rzeczonym w[oje]w[ó]dztwem rozgraniczającey, i według zaszłego dekretu dobra kapituły wileńskiej Kamieńszczyzna i Hugortz do powiatu mozyrskiego przyłącziącej, dopraszał się oraz aby na fundamencie tako[k. 222v.]wej konstytucyji napisany projekt exekucyją jej opisujący, et ratione praerecensitorum bonorum extra provintiam contra vetanlem legem zaszłe dekreta grodzkie, trybunalskie i assessorskie kassujący przeczytanym i podpisanym został.

Jmć P. Czosnowski poseł bracławski nie widząc przytomnych posłów kijowskich, a w w[oje]w[ó]dztwie swoim possessyje mający milczeć nie mógł, aby na pretendowany projekt miał pozwolić sine comissione rem statibus ignotam decydujący i processa absq[ue] altera parte ad unius instantiam kassujący.

Jmć P. Jeleński poseł mozyrski respondendo Jmć P. bracławskiemu argumentabat, iż jeżeli entia sine necessitate non sunt multiplicanda, za coż wyznaczona ma być tam komissyja gdzie tylkoo exekucyją prawa zachodzi, które jest jawnie powiatowi mozyrskiemu służące, gdy konstytucyja 1631 nie tylko komissyją expedyowaną, ale i dekret na sejmie 1625 anno zaszły approbuje, iż dobra Kamieńszczyzna i Hugortz do powiatu mozyrskiego należą, a przeciwko oczywistości na kapitułę wi[k. 223]leńską w grodzie kijowskim, trybunale i assessoryji koronnych dekreta przeciwko prawu extra provinciam pozachodziły.

Jmć P. Potocki poseł halicki explicabat, iż nie o granice lecz o szlachtę Mozarowskich od kapituły wileńskiej nader wielce ukrzywdzonych dotąd satisfactionem nie mających chodzi powiatowi mozyrskiemu, aby dekreta iustitiam decernentia pod pretekstem granic skassowane zostały.

Jmć P. Czosnowski poseł bracławski od JPana halickiego podparty, powtórnie ad status, aby pomienionym Mozarowskim własności dziedzictwa i swego dochodzącym z kapitułą wileńską nie czynić krzywdy przyjęciem pretendowanego projektu i krwi wylania exclamavit, kończąc głos swój żarliwy tym wyrażeniem: Vos quibus est virtus pressonim, tollite iugum.

Jmć P. Wysłouch poseł brzeski lit[ewski] głos zabrawszy, aby do przeczytanego komissyji skarbowej projektu iungatur zniesienie podymnego w czasie gdy będzie sufficiens preveniencyja na zapłatę wojsku wystarczająca, nastąpić powinne, [k. 223v.] domawiał się dając przyczynę iż jest o to instrukcyją obowiązanym.

Jmć P. Bychowiec poseł wołkowyski explicando ciężar podymnego być uciążliwy dla obywatelów Xięstwa Lit[ewskiego], aby komissyja skarbowa z prowentu pomnożonego mająca wystarczające dochody, opisaną konstytucyją 1717 wojsku płacę lub totaliter z zniesieniem rzeczonego podymnego wypłacała, lub przynajmniej onymże allewiacyją czyniła.

Xżę Jmć Marszałek dalszych dawać głosów nie chcąc, exquirebat sensum jeżeli zachodzi zgoda na podpisanie przeczytanego komissyji skarbowej projektu; lecz większa część o podpisanie wołająca, a niektórzy kontradykujący pobudzili Ichmć PP. Mozyrskich do odnowienia pretensyji względem przeczytania ich projektu.

A za tym po długim upieraniu się posłów tandem przeczytano tenże projekt dobra Kamieńszczyzna i Hugortz do kapituły wileńskiej należące ad sonum konstytucyji 1631 [ k. 224] i dekretu 1625 powiatowi mozyrskiemu przyłączone prowincyji WX.Lit. inkorporujący, a zaszłe względem nich extra provinciam w grodzie kijowskim, trybunale i assessoryji koronnych dekreta kassujący, oraz aby in ultra evocatione ad subsellia regni non currant, nec decretu ferantur sub nullitate eorum ostrzegający i zakazujący.

Po przeczytanym takowym projekcie zabrał głos Jmć P. Piaskowski poseł wołyński, et allegando w[oje]w[ó]dztwo wołyńskie z kijowskim acsi unum corpus esse nie słysząc aby się in defensam jegoż kto upominał gdy posła kijowskiego na ten czas przytomnego nie było, czytał wzmiankowaną konstytucyją 1631 nie dlatego, aby projektowi i dobrom w nim wyrażonym przeczył, lecz dla tej przyczyny, iż dobra Mozary w tejże konstytucyji niewzmiankowane powinny per salvam od pomienionej inkorporacyji być exkludowane cum suo processu, któren jest prowadzony przez Mozarowskich z kapitułą wileńską.

Na co zabrawszy głos Jmć X. biskup smoleński przy oświadczeniu się, iż czekał przyczyny, [k. 224v.] dla której by Xięstwu Lit[ewskiemu] a osobliwiej powiatowi mozyrskiemu nie tylko w Kamieńszczyźnie i Hugortz i dobrach, ale i innych granicach od powiatu owruckiego krzywdę i ruinę ad instantiam dekretów w tymże powiecie otrzymanych cierpiącemu, i o całość prawa swego opponującemu się, kontradykcyja zachodziła, cytowaną konstytucyją eksplikował, iż nie miała racyji wzmiankować wsi Mozarow specialiter, gdy generaliter pisząca o dobrach Kamieńszczyźnie etiam miasteczka Staweczno zwanego nie wytyka, i wiedzieć należy, że wsi pod nazwiskiem Kamieńszczyzna żadnej nie ma, generalnie tylko cały klucz pod tym nazwiskiem zamyka się a fundusz oryginalny do kathedry wileńskiej dobra nadając, wylicza per expressum nomine, i na końcu tychże wsi, kładzie wieś Mozary dotąd od kilkuset lat w kapitulnej possessyji zostającą. Dowidził[s] oraz iż taż wieś Mozary zawsze podymne nie do owruckiego, lecz do mozyrskiego powiatu płaciła, i w zaszłej o toż podymnej sprawie, forowa[k. 225]ny w trybunale dekret do powiatu mozyrskiego nakazał. Na koniec zaś nie chcąc wchodzić w kognicyją jakiej są kondycyji Mozarowscy, nie o ludzi, lecz o dobra upominającą się kapitułę wileńską i powiat mozyrski adduxerat, i aby dekreta w grodzie owruckim, assessoryji i trybunale koronnych za niemające mocy uznane były, a ciż Mozarowscy in foro competenti sprawiedliwości szukali concluserat.

Jmć P. Hryniewiecki pacificando exorta disceptationem proposuerat affirmantibus et negantibus, medium takowe, aby projekt processa i dekrata[s] ex seriis partium controversiis zaszłe, et sine altera parte cassari niemogące kassujący, przepisany został in formam komissyji plenariam disiudicationis potestatem mającej, aby przez nią intervenientes differentiae cognoscantur et decidantur.

Po tych głosach przeczytał Jmć P. sekretarz sejmowy addytament do komissyji skarbowej w te słowa następujący. = Taż komissyja skarbowa na przyszłym sejmie za obraniem marszałka sejmowego i złączeniem się izby posel[k. 225v.]skiej z senatem ma z każdych dochodów rachować się a stany złączone informowane o dochodach naznaczoną fundum na zapłatę, wojsku znosząc z dóbr szlacheckich podymne.

Okrzyknięto zgodę, i podpisana jest taż komissyja, Jmć X. biskup smoleński tylko umawiając się per interlocutoria z Jmć P. Piaskowskim posłem wołyńskim o Mozarowskich pro et contra wynikające racyje i defensy zbijając, na ostatek przypomniawszy sobie iż o zniesieniu podymnego przeczytany addytament do szlacheckich tylko dóbr a nie duchownych ściąga się, pobiegł do stolika, i tamże o dołożenie słowa; i duchownych, starał się, contradixerant temu niektórzy, ale on perswadując opponentibus że z smoleńskiego biskupstwa i grosza Rzplta nie weźmie, na wileńskie aby był wzgląd miany, remonstrował.

Gdy się projekt komissyji dostatecznie uspokoił, ad requisitionem posłów przeczytany jest projekt zamianę grontów w st[aros]twie homelskim przez Xcia Kanclerza przyłączeniem do st[aros]twa Siuciłowszczyzny, a oddaniem za nią [k. 226] uroczyszcza Obrąb alias Łąka zwanego przed 20 lat uczynioną i wyszły super eo od Króla Jmci in anno 1744. Przywilej potwierdzający i umacniający. Po tym projekcie przeczytano drugi wraz z pierwszym od Jmć P. Sosnowskiego posła brzeskiego lit[ewskiego] podany dobra w powiecie mozyrskim leżące prawu Urodzon[ego] Oskierki marszałka mozyrskiego ex promitiva natura feudali podległe inhaereditatern[s] zamieniający, tudzież przywileja na dobra Łopacinki Urodzonym Jeleńskim lenno a wieczyście nadane approbujący, i aby ciż Jeleńscy dopokąd linii ich ex masculo sexu stawać będzie, pomienione dobra pacifice trzymali, mieć chcący.

Skoro ten projekt drugi przeczytanym został, zaraz odezwał się Jmć P. Hryniewiecki poseł podolski allegując, iż lubo kontradykcyji nie znajduje, jednakże aby był zatrzymanym prosząc dawał przyczynę, że i prowincyje koronne podobneż mają lenności, a zatym ta materyja razem traktować się powinna.

Pytał się Xżę Jmć Marszałek jeżeli jest zgoda na podpisanie przeczytanych projektów, lecz wszyscy jednostajnie zezwalając na pod[k. 226v.]pisanie pierwszego zamianę approbującego, o odłożenie drugiego osobliwie koronni posłowie dopraszali się.

A zatym gdy tylko pierwszy podpisanym został, przeczytano projekt kwartę sprawiedliwą z dóbr królewskich excepto stołowych, generaliter wszystkich ustanowiający, i do wyprowadzenie jej lustratorów naznaczający, a ci aby 1ma Februarii 1765 przysięgę wykonali, a po wykonanej przysiędze sub paena 500 Kop Lit[ewskich] a 15 eiusdem lustracyją zaczynali, i zaczętą circa ultimos Augusti z wszelkich intrat excepto puszczonych, sprawiedliwą taryffę opisawszy skończyli, et alia eadem jak jest w kwarcie koronn[ej] expressum sprawili, nakazujący.

Ten projekt przeciwności (oprócz iż kwadrupli Litwa nie zrozumiała, i aby odmieniona była, dopominała się, a te dopominanie się wkrótce zaspokoiło) jak mało znalazł, tak podpisanym został.

A po podpisaniu przeczytano projekt cła generalnego conformiter do koronn[ego] ułożo[k. 227]ny, aby nemine exceptu, nie uważając na żadne libertacyje, serwitoraty, protekcyje i wymyślne excepcyje wybieranym był, naznaczający.

A kiedy ten projekt oppozycyjom niepodpadający zgodnie podpisanym został, Xżę Jmć Prymas dla wyrozumienia desideriorum Jmć X. Koadiutora Matropolity[s] Lwowskiego wyznaczywszy z senatu Jmć X. biskupa płockiego i innych senatorów, z stanu zaś rycerskiego po 3 z każdej prowincyji, solwował sessyją na dzień jutrzejszy.