Sessyja

Dwudziesta Druga

die 2. Iunii

Xiążę Jmć Marszałek dzisiejsze reassumendo obrady, jak dnia wczorajszego zalimitowane są na wziętej sub decisionem materyji względem ułożenia skarbu koronnego ekonomiki, tak aby dziś qua efficacissimé tractatur, exquirebat sensum jeżeli jest zgoda na przeczytanie pozostałych, a do tej okolicznosci ściągających się dalszych projektów.

Lecz Xżę Jmć Prymas głos zabrawszy expressit, iż kiedy był czytany projekt do konferencyji uformowany uważał żądania stanu rycerskiego, aby rewersa intuitu tytułów inducerentur konstitucyją, które na minis[k. 168]trach wymożone, dokładniej poprawione i podpisane, że ad satisfactionem desideriorum includuntur teraz w projekt konstytucyji przeto, aby tenże projekt przeczytanym najpierwej został, proponebat statibus.

Ichmć PP. kasztelan wileński i Krajewski poseł ciechanowski instando, aby rozpoczęta materyja względem ekonomiki non interturbetur innemi propozycyjami, contradixerant namienionemu od Xcia Jmci Prymasa projektowi, zaś Jmć P. Suchorzewski i Jmć P. stolnik lit[ewski] warszawski, tudzież inni posłowie, aby konferencyji projekt pilniejszy nad inne materyje przeczytanym został pro primo domawiających się iuvit.

Xżę Jmć Prymas odezwaniem się swoim allegando racyją nieodkładnej potrzeby, iż pomienieni ministrowie póty nie chcą zacząć konferencyji, póki rzeczone tytuły dostatecznie przyznane monarchom ich nie będą.

A zatym acquiererunt contradicentes, i wspomionych konferencyji projekt przeczytanym jest in eiusmodi sequentia, iż [k. 168v.] względem tytułu Całej Rossyji przez ministrów Najjaśniej[szej] Imperatorowej Jejmci Rosyjskiej żądanego, ponieważ dali deklaracyją, która słowo w słowo inducitur: Nos Hermanus, Kayserling, Sacri Romani Imperii Comes etc. et Nicolaus Sacri Romani Imperii Princeps Repnin etc. esti tractatus signanter 1687 anno inter Polon[i]ae Regnum et Rossiae Dominium initus satis abunde enumerat provincias et ditiones, quae á Polonia possessae et possidendae sunt, et intentui Suae Imperialis M[aies]t[a]tis saepe Reipublicae testata certiorem reddit eandem iurium libertatum ac granicierum suarum esse securam, ne vero haecce optima mens trahatur in aliquam contrariam opinionem infrascripti vigore huius spondemus suam Imperialem M[aies]t[a]tem ex usu tituli titu[l]is Russiae nihil sibi esse vindicaturam, imo guarrantiam in omnibus Reipubl[ic]ae iuribus, privilegiis ac libertatibus, ditionibus, terris, ac limitibus, qua possidendae sunt, vel possidentur, inviolabiliter servandis contra quosvis conatus appromittit etc. Actum [k. 169] Varsaviae 23. Maii 1764. Hermanus Kayserling, Nicolaus Repnin, i oraz przyrzekli w czasie 7 tygodni prokurować podpis od samej Imperatorowej Jejmci, aby takowy tytuł nic nie szkodził granicom, własnościom, i gruntom w possesyji polskiej zostającym, oraz tytułem królewskim dotąd używanym domawiać się o rewers od samejże Imperatorowej Jejmci podpisany, Wielmożni i Urodzeni do konferencyji wyznaczeni mają, i aby tak z względem ubezpieczenia, sądów pogranicznych, jako też o satisfakcyją krzywd privatorum et desideriorum w[oje]w[ó]dztw, które od posłów in scriptis podane sobie będą mieli upomnieli się, obligantur.

Podobnymże sposobem napisany względem konferencyji z ministrami dworu berlińskiego projekt rewers względem tytułu Króla Pruskiego od tychże ministrów cum declaratione illa: usum tituli, neque titulis Regiae M[aies]t[a]tis Poloniae, neque [k. 169v.] terris, ditionibus, ac limitibus Reipublicae quidq[ui]m posse nocere, quin potius guarrantiam, et libertatum manutentionem ex parte S[erenni]simi Regis Prussiae Polonis esse certam spondemus, podpisany inkludujący w sobie, et ut p[r]aemissum est o rosyjskich konferencyjach sub simili sonantia aby przyznanie takowego tytułu granicom, possessyjom, i własnościom Korony Polskiej, oraz prowincyji do niej przyłączonych nic nie szkodziło z dworem berlińskim konferencyje zacząć zalecający przeczytany jest.

Po wysłuchaniu którego Jmć X. biskup chełmiński, a za nim Jmć X. biskup kijowski, aby salvis iuribus Prussiae Polonae clausula dołożona była domawiali się, Jmć P. stolnik lit[ewski], poseł warszaw[ski] reposuit, iż w traktatach dostatecznie są obwarowane Prussy Polskie.

Zas Jmć P. Małachowski poseł sieradzki słów terrarum Prusiae dokładać nie życząc, allegabat, iż specialitas derogaret [k. 170]generalitati gdy guarrantiam nie szczegulnie tylko do Pruss, ale i innych w[oje]w[ó]dztw z państwami Króla Jmci Pruskiego graniczących mieć chcemy, i tak jest praecautum w przeczytanym projekcie.

Kiedy zatym Ichmć XX. uspokojeni odstąpili pretensyji swojej poprzedzające projekta insimul podpisane są tak od Książęcia Jmci Prymasa, jako i Xcia Jmci Marszałka.

Zaś Jmć P. Hryniewiecki poseł podolski do wczorajszych ekonomicznych intuitu skarbu koronnego projektów przymawiając się o przeczytanie pozostałych jeszcze do tejże materyji ściągających się jak instabat, tak z rąk jegoż Jmć Panu sekretarzowi sejmowemu oddane, najprzód przeczytanym został projekt cło generalne wzorem konstytucyji 1663 ustanawiający, a wszelkie partykularne cła, komory, i przykomorki prawu przeciwne lodowe niesłychanym prawem, aby przez lód przejeżdżając lub przechodząc płacili, zniwen[k. 170v.]towane, tudzież wszelkie extorsyje abusivé wymyślone zupełnie znoszący. Pomienione zaś cło generalne nemine excepto począwszy od Najjaś[niejsze]go Króla, aż do ostatniego człeka według instruktarza przez komissyją skarbową ekonomiczną z allewiacyą, czyli mollifikacyą cięszkosci ustanowionego płacić rozkazujący, victualia tylko na targi, zboże z dóbr do dóbr przewozić się, i konie lub bydło z jednej do drugiej majętności przeganiać się mające excypujący. A mosty i groble konstytucyjami 1726 et 1736 po domach dziedzicznych, królewskich i duchownych znajdujące się obwarowano w używaniu wybierania mostowego i grobelnego zostawując na reperacyją onychże po gd. 3. od konia, a nie więcej i tylko gdzie większe i lepsze są, brać pozwalający, a od tegoż mostowego i grobelnego równie jak od cła na targ jadąc podwody, przepędzane z dóbr do dóbr stada, i zboża przewożone uwalniający. Monety zaś kurs, aby w Gdańsku i innych miastach podwyższany nie [k. 171] był, ale wszędzie jednakowa była kurrencyja, przykazujący.

Skoro ten projekt przeczytanym został, zaraz Jmć P. Wilczowski poseł wiski, aby wybierający mostowe i grobelne też przeprawy punktualnie reparowali odezwawszy się, względem od miasta Gdańska in magna voce exclamans dziejące się absolutności i inkonweniencyje, aby na poskromienie ich distincte wyznaczona była komissyja, instabat.

Jmć P. Krajewski poseł ciechanowski in similem idący sensum, oraz allegujący, że miasto Gdańsk i Toruń ex Dominio Rzepltej wyzuć się usiłują, aby osobnym projektem z dokładną dla komissarzów instrukcyją opisane były, domiawiał się.

Jmć Pan Piaskowski poseł wołyński od statutu Króla Albrychta do 1717 roku konstytucyji allegując prawa w[oje]w[ó]dztwo wołyńskie odpłacenia cła brzeskiego lit[ewskiego] uwalniające, a dotąd in executione sui przez skarb lit[ewski] że do niegoż toż cło płacić muszą, niezachowane, skoro zaczął ostrzegać, [k. 171v.] aby eiusmodi uciążliwe cło teraźniejszym sejmem zniesione było, zraz Jmć P. Suchorzewski poseł kaliski, a przy nim i inni posłowie contraditionem okrzynęli i skończyć Jmć P. wołyńskiemu nie dali.

Gdy tedy nader wielki wszczął się hałas i posłów jak pszczół szemranie, Jmć P. Małachowski poseł sieradzki clara voce odezwał się, ad contradicentes, aby w głosy nie wpadali, gdy tym sposobem mówiąc, piersi zerwać przyszłoby, a jeden drugiego nigdy by nie zrozumiał.

Zaczął czytac Jmć P. Piaskowski poseł wołyński 1717 prawo, aby od żadnych statków Bugiem przechodzących szlachta nie płaciła ostrzegające, lecz równie i tu Jmć P. Suchorzewski principaliter contravenerat, a zatym Jmć P. wołyński illationem suam chcąc dawniejszemi wesprzeć prawami dopraszał się u Jmc P. sekretarza sejmowego o 3 tom voluminis legum interea wraz z Xciem Czartoryskim kollegą swoim nie tylko pro parte jednego, ale piąciu województw wołyńskiego, podolskiego, kijowskiego, [k. 172] bracławskiego i bełzkiego eksplikując się, iż te wszystkie dwa razy płacić muszą cło od jednego statku uciążliwe 130 w Brześciu, a 30 złł. w Fordonie mniej do skarbu koronnego, a daleko więcej do Liit[ewskieg]o za to iż częścią Prowincyji Litt[ewskiej] Brześcianie minie.

Jmć P. w[oje]w[o]da podlaski głos zabrawszy rozwodził się w nim, jak jest na co słusznie ubolewać, gdy czas sejmu skracający się nie na przyspieszaniu decyzyji, lecz głosów zabierania extenuatur. A jako w dawniejszej sessyji upominał się był, aby skonfederowene stany dały sobie stipulatam manum niewpadania jeden drugiemu w głos zabrany, tak i dziś o toż samo amore patriae obligował, aby hałasów nie czyniąc, każdy wolnym ustom władzę odjął dobrowolnie, et hoc in loco Jmć P. Skorzewski poseł kaliski przerwał dalszy dyskurs in haec odzywając się formalia: iż Mci Panie w[oje]w[o]da jesteś senatorem, a ja posłem, nie możesz mi przeto ust zawięzywać. Porwał się w[oje]w[o]da z miejsca z eksplikacyją jako nie chce tego, aby posłowi nie było wolno mówić, o to tylko dopomina się, aby zachowując formę rad, [k. 172v.] a nie zwady, jeden drugiemu w głos zabrany nie wpadał, jak sam czyni, każdego mówiącego pilnie słuchając.

Xżę Jmć Czartoryski poseł wołyński, aby głosy senatorskie od Jmc P. Marszałka Lit[ewskiego], a stanu rycerskiego od Xcia Jmci Marszałka swego zabierane były, a interlocutoria locum non habeant, dopominał się.

Gdy dysputa między Ichmć PP. w[oje]w[o]dą i Suchorzewskim zakończyła się, Jmć P. Hryniewiecki poseł podolski nie żałując czasu tam gdzie go użyć należy się wniesioną illacyją przez Ichmć P.P. wołyńskich nie tylko w[oje]w[ó]dztwo ich, ale i podolskie, tudzież inne za dotykającą, jak allegabat tak wyeksplikowawszy że od Pola Sokalskiego ruszające statki, raz w Brześciu Lit[ewskim], a drugi raz w Fordonie niesłusznie płacić muszą, instabat, aby lub skarb koronny litewskiemu zupełnego z Bugu cła odbierania, lub też litewski koronnemu ustąpił, alboli też pomiędzy sobą zniósłszy się, aequali medio obydwa [k. 173] kontentowały się, do czego nim przyjdzie, aby interea projekt względem pogłównego żydowskiego także do ekonomicznej komissyji ściągający się przeczytanym został, o wysłuchanie prosił.

Jmć P. w[oje]w[o]da pomorski do illacyji cła brzeskiego odezwawszy się, aby dwie części na skarb koronny, a trzecia na skarb lit[ewski] odtąd płaciła się, proposuit.

Zaś Jmć P. Małachowski poseł sieradzki reposuit, iż w[oje]w[ó]dztwo wołyńskie chętnie zgodziłoby się i na to, aby skarb lit[ewski] nie wyciągał więcej, jak bierze bez kwestyjonowania Korony.

Po tych odezwach przeczytano projekt pomienione pogłówne żydowskie na 220000 złotych konstytucyją 1717 ustanowione, że Żydzi nierównie więcej wybierają, i wybrane pieniądze na swój pożytek z pognębieniem drugich a ujmą Rzepltej znoszący, a przychylając się do konstytucyji 1624 też pogłówne po miastach i wsiach dziedzicznych, królewskich i duchownych znajdujący się Żydzi, aby odtąd á d[ie] 1 Ianuarii 1765 Żyd każdy żonaty od głowy po złł. 4 inkludując synów po lat 13 mających, i córki po lat 11 corocznie wypłacał, lub bez [k. 173v.] żadnej axepcyji[s] tak od starszej, jakoteż i naj[m]łodszej głowy całe Żydostwo co go być może po złł. 3 z osobna rachując, corocznie wypłacano nakazujący. Aby zaś wszystkich Żydów zregestrowanie ex nunc nastąpiło, komissarzów z każdego w[oje]w[ó]dztwa naznaczający, a gdyby Żyd któren chciał się na wieś względem trzymania arędy udać, aby mu to bronionym nie było pod 1000 grzywien ostrzegający excepto gdyby winnym zostawał. Komissarze, aby wszystkich Żydów w czym starostowie i tenutaryjuszowie et quocunq[ue] titulo possessorowie przszkadzać nie mają, po wszystkich generalnie miastach, miasteczkach, i wsiach rewizyja jak najdoskonalsza nastąpiła, rabinom, a gdzieby ich nie było, szkolnikom przekazali jednego z katoloków[s] harce[s] ad effectum zgodnego przydali, izby z nimże nieodstępnie wszystkie mieszkania i w nich osoby etiam w podroży znajdujące się specyfikacyją imion i nazwisk regestrem wypisali zlecający, a rewizirowie aby regestrami czysto wypisanemi do grodów na dzień 10 stycznia zjechali i jurament przed komissarzami in [k. 174] rotam praeseriptam jako w rachowaniu mieszkania i osób nie spuszczał, i żadnym faworem i bojaźnią lub darem nie uwiódł się. Co do katolika, co zaś do Żyda, jako od najstarszej głowy do najmniejszej żadnego Żyda, ani Żydówki nie opuścił, faworu żadnego nie zachował etc. wykonali, przykazujący, panów zaś duchownych i świeckich, iz gdyby takowej rewizyji bronili, lub bronić kazali, że duchowny w kapitule, a świecki na sejmikach i funkcyjach omni activitate carere ma, i zapozwany ad cuiusvis instantiam przed ekonomiczną komissyją respondere powinien, ostrzegający. Komissarzów zaś do każdego w[oje]w[ó]dztwa z obowiązkiem, aby do kancellaryji grodzkiej lub ziemskiej zjachawszy, przysięgę wykonali, a podług niej z wyżej rzeczonej rewizyji regestrem sprawiedliwą tariffę wypisali, a wypisaną seorcivé ad acta grodu per oblatam, a na drugą rękę na najbliższą komorę oddali, determinując. Kto by zaś z PP. komissarzów na czas opisany nie zjechał, że nie tylko activitate carere [k. 174v.] ale et pro negligentia 1000 grzywien i siedzeniem 4 niedziel wieży (oprócz legalnych racyji, które wyprobować powinien) karany być ma skazujący. Każdemu zaś ten komiss pełniącemu, izby extorsyji żadnych sub paenis arbitrareis irremissibiliter extendendis nie czynił, po 1000 złł. ze skarbu koronnego naznaczający.

Gdy projektu tego przeczytanie zakończyło się Xżę Jmć Czartoryski poseł wołyński expressit, iż jako każdy podat publiczny powinien mieć niezawodną powinnośc swoją tak jeżeli lustracyja Żydów gdy w jednym roku większa ich quantitas, a w drugim m[n]iejsza nieuchybnie być może, co rok ponowiona będzie, tudzież kto będzie gdy nikomu nic jest tajno, jak Żydzi są inonerowani decess za nich płacił chcąc zostać uwiadomionym konkludował, aby jak Żydów, tak i długów inychże coroczna bywała lustracyja.

Jmć P. Hryniewiecki poseł podolski przez Xcia Jmć Prymasa ad respondendum pobudzony zabrawszy głos, raponebat Xciu Jmci [k. 175] posłowi wołyńskiemu, iż nie wiedząc jaki sposób do pogłównego mogłby się ustanowić nad rewizyją niezawodniedyszy deliberabat z kollegami do niej przykładającemi się iż jeżeli umrze Żyd jeden, na miejsce jego urodzi się drugi, nie jest zaś konsekwencyja, aby fundusz wypadł, gdy dawne pogłówne przez lat 100 we 220000 wypłacając Żydzi do skarbu million wyciągniony i corocznie nie wiedzieć gdzie się podziewa. Dwa zaś sposoby jeden po złł. 4, a drugi po złł. 3 z każdego Żyda mieć chcący podał sub decisionem Rzpltej, aby któren z nich zdawać się będzie użyteczniejszy, costituatur ille.

Xżę Jmć wołyński przestając już na pewności takowego podatku, prosił o warunek aby in casum niewypłacenia się Żydów, szlachta non respondeat za nichże przez konfiskowanie im domów.

Jmć P. Suchorzewski poseł kaliski odezwawszy się proclamavit: iż my szlachta tak ciężki cierpiemy haracz, a Żydzi obronienie znajdują.

Jmć P. w[oje]w[o]da pomorski Xciu Jmci wołyńskiemu, aby kiedy wolny naród ponosić musiał [k. 175v.] przez lat 70 tak ciężki haracz, Żydowie przynajmniej do lat 10 lub 5 ścierpieli go, odpowiedziawszy, dalej wniósł, aby ponieważ stąd wojsko dostarczającej jeszcze mieć nie będzie mogło płacy, sposób ultimae consumentiae ad effectum przyprowadzony został, iżby od beczki piwa, gorzałki, miodu etc. constitulam na wojsko płacono quantitatem; względem zaś lustrowania dóbr i wyciągania z nich kwarty sprawiedliwej przymawiając się aby na st[aros]twa osobliwiej w prowincyji wielkopolskiej przy szczupłych dochodach znajdujące się, a z grodowej jurisdykcyji wielo obowiązkom podpadające miary był wzgląd, iż Ichmć XX. biskupi z dóbr swoich duchownych do dźwignienia publicznego ciężaru przyłożyć się kwartą zechcą, rozumiał na Żydów jeżeliby punktualnie ad mentem ułożonej tariffy wypłacać pogłownego nie chcieli, paenam criminalem praecavendam superaddi do przeczytanego projektu życząc. Na koniec proposuit ustanowienie podatku z łanów po jednemu złotemu z łanu szlacheckiego [k. 176] a po dwa duchownego chcąc mieć solvendum tributum.

Jmć P. Kuczyński poseł mielnicki wyznaczenie lustratorów do układania kwarty, iż się bez znacznej skarbu expensy obejść nie będzie mogło nie sądząc za godne przyjęcie nie tylko zdaniem, ale i obowiązkiem instrukcyji przeciwić mu się oświadczył ten podając sposob, aby Ichmć PP. starostowie do grodów zaproszeni podług opisanej przez przeswitne stany rothy przysięgę wykonawszy sua sponte sprawiedliwą kwartę przyznali, i przyznaną do skarbu importowali, allegując, iż kiedy Ichmciom nie przykro było dla miłości swojej odległą za granicę do Drezna odprawić drogę, po starostwa, niechże nie będzie za markotno przez szacunek Ojczyzny przejechać się do ziemstwa lub grodu, świadcząc się oraz przykładem z siebie, iż od znajdujących się in collegio stanów Jmć P. chorążego posła warszawskiego kupiwszy królewszczyznę gotów jest przysiąc, i podług przysięgi kwartę płacić. Aby zaś tym pewniej abominabile onus do czasu tylko na w[oje]w[ó]dztwo przyjęte, tolli mogło, czopowe i szelę[k. 176v.]żne, ut aerario publico adseribatur, proposuit. Tudzież aby regiment łanowy ad mentem konstytucyji 1726 w zupełnym zostawał komplecie, a dożywocia aby odtąd dla nikogo na królewszczyzny końcem prętszego zasług nadgrody doczekania się nie pozwalane były, obostrzenia prawa dopominał się.

Jmć P. Kossowski poseł brzeski kujawski JP. Mielnickiemu za wspomnienie regimentu łanowego podziękowawszy, i danie wiadomości w jakim go odebrał stanie, i jaką bierze płacę na potym zostawiwszy, podziękował oraz za ułożenie collegii aeconomici zaś do pogłównego plurimum prowincyją wielkopolską obciążającego przystępując allegabat agitowaną pod Prymasem Potockim komissyją,a podatku ultimae consumentiae, któren użytecznym być dla Rzpltej sądząc, iżby do ułożenia zaleconym został concilio aeconomico proposuerat racyją potrzeby, że Żydów z miejsca na miejsce usuwających się nie wystarczałoby decydować, et interea zawód płacy pewnie nasceretur przed allewiacyją, która [k. 177] musiałaby nastąpić czasu, casu quo Żydostwo w długi niezmierne zabrnęłoby. O karcie, że ją prawa zlecają wypłacac sprawiedliwie nihil novi constitui rozumiałby, kiedy każdy do sądu zapozwany musiałby adimplere. Przepis prawa dawnego, o regimencie łanowym na koniec mówiąc, eksplikował, jak chorągwie jego po 16, a najwięcej po 17 gemeynów w nim zastawszy, przyprowadził je do liczby 30, jak usilnie starał się, aby broń złą mający przy lepszej przecież zostawał, jak po kilku gemeynów o wybieranie płacy ode wsi do wsi wysyłając podlejszemi stają się od chwestarzów więcej po dworach zyskujących, gdy w jednym starostwie łany porozbierane na grunta chłopskie, w drugim na folwarki starościńskie, w trzecim lasem zarosłe nic albo mało co płacą. Co jak jest niby znaczną na pozór, a trudną w istocie płacą, tak aby wraz z kwartą do skarbu odtąd importowaną, a ze skarbu regimentowi wydawaną była, o ustawę tej okoliczności dopraszał się.

Jmć P. stolnik lit[ewski], poseł warszaw[ski] wspierając Jmć P. brzeskiego kujaw[skiego] expressit, iż lubo [k. 177v.] teraz nie ma honoru zostawać w tym regimencie, lecz kiedy w nim był, świadkiem tego jest jako Jmć P. brzeski cheff onegoż usilnie starał się aby originalna Rzepltej fundacyja ad pristinum statum redire mogła, jak na komissyji radomskiej pracował, aby mógł był wydobyć punktualną płącę, lecz przeszkadzali temu ci sami, którzy najwięcej dopomagać powinni byli; zaś ustanowienie sprawiedliwej kwarty allegando za najsposobniejszy i najdoskonalszy wynalazek pomnożenia dochodów skarbu koron[ne]go, iż jednoczyć stany powinneby ku przywodzeniu do nieodkładanego skutku tego, bez czego zniesienie uciążliwego pogłównego nastąpić nie może, sądził mieć refleksyą nad zbliżającym się sejmu terminem, przed nadejściem którego, aby obrady rebus infectis nie zakończyły się przeczytane komissyji skarbowej cła generalnego wyprowadzenia kwarty, i pogłównego żydowskiego projekta, jak zdaniem jego dostatecznie są ułożone, tak aby podpisanemi zostały, rozumiałby dalszej nie czynić względem nich przewłoki.

Jmć P. Potocki poseł halicki [k. 178] względem kwarty przymawiając się starostwo swoje gliniańskie objaśniał statibus jak dochody jego arcyszczupłe, tym szczuplejsze jeszcze będą, kiedy i kwartę zapłacić przidzie, i propinacyja miasta przywilejami pozwolona approbatione privilegiorum miast confirmabit z ujmą prowentu starościńskiego,o któren sprawa w assessoryji pendet.

Jmć P. Suchorzewski poseł kaliski pogłównego naturę haraczem na w[oje]w[ó]dztwa wielkopolskie do przyszłego tylko sejmu włożoną, a przeto 70 lat z niepojętą i piekielną cięszkością dotąd irremissibiliter trwającą allegando za jarzmo niewoli w wolnym narodzie, gdyby inne sposoby z pogłównego Żydów, końmi, wołmi et omnibus generibus towarami handlujących obmyślone nie zostały mentem instrukcyji posłom od w[oje]w[ó]dztwa poznańskiego i kaliskiego danej aperuit, aby ad acta poszli i manifesta zanieśli, iż dalszego haraczu znosić nie będą przycisnieni niesprawiedliwym jarzmem tego skutkiem, i już kilka wsi in dominium wojska za przewiedzionym o pogłówne processem, zabrano, kiedy fol[k. 178v.]wark 100 kop żyta ledwie zebrać mogący, 200 złł. płacić musi.

Xiążę Jmć Prymas wysłuchawszy tylo głosów z cierpliwoscią, na ostatek odezwawszy się proposuerat statibus, aby tak u stanów, jako i całej Ojczyzny wdzięczność znajdować powinne projekta względem skarbowej komissyji cła generalnego kwarty sprawiedliwej, i pogłównego pracowicie ułożone podpisawszy, iżby haracz odmienionym został w inny podatkowania sposób projekt ultimae consumentiae od dawnego czasu żądany był przeczytanym.

Lecz Xżę Jmć Czartoryski poseł wołyński aby in casum punktualnego Żydów niewypłacenia się szlachta nie była in responsione, i domy konfiskatom nie podpadały, dołożenia tej kondycyji domagał się wprzód, niżby podpisanie nastąpiło. Na co Xżę Jmć Prymas odpowiadając, iż kiedy nie zachodzi zgoda na podpisanie, to aby czasu daremnie nie trawić, turnum życzył.

Jmć P. Wallinowski poseł poznański nie pozwalając na żadnego projektu podpisanie, za[k. 179]trzymać się z niemi do poniedziałku radził.

Jmć P. Męciński poseł wieluński aby tym porządkiem sejmować, jako wprzód wnidzie pro resolutione materyja, i do pogłównego przymawiając się, a eksplikując iż niesprawiedliwy zdaje mu się, aby od głowy bardziej po 3 złł. Żydzi płacili in mentem zdania swego, iż Żyd bogaty dwoje tylko mieć może, a ubogi 15 dzieci z domów, a nie od głowy wybieranie pogłównego iuxta valorem proponebat.

Jmć P. Dzieduszycki poseł halicki ekonomikę wewnętrzną chwaląc et consilium aeconomicum to jest podskarbiego cum consilio aeconomico zasiadającego na sejmie, et in casum iego niedojiścia na senatus consilium ze 3 stanów jako to: Króla, senatu, i posłów po jednym tylko z w[oje]w[ó]dztwa przybierając złożonym sprawić się obowiązanego, zaś przerzeczone aeconomicum consilium nie dłużej, jak przez dwa roki od sejmu do sejmu trwać mające dostatecznej ustanowić i okryslić (aby senat nie przystąpił opisów prawa, i zostawioną mu głosów większością w czasie non exclu[k. 179v.]dat stanu rycerskiego nie dbając o dochodzenie sejmów od rad statum tyczących się) życząc i aby przynajmniej elekcyją marszałka assekurować, izby na pierwszym dniu non obstantibus aliis materiis obrany na drugi dzień do wysłuchania podskarbiego et aeconomici consilii łączył się, a po ułatwieniu tej materyji do traktowania o innych nazad do izby poselskiej wracał się radząc jako końcem tego mieć wygotowany projekt oświadczył się, tak, aby dla informacyji przeczytanym został, dopraszał się.

Jmć P. Wysłouch poseł brzeski lit[ewski] projekta względem skarbu pogłównego cła generalnego i kwarty ułożone chwaląc aby ad normam ich dla prowincyji lit[ewskiej] równie ułożono, dopraszając się do komissyji skarbowej, tę tylko czynił refleksyją, aby stanowi szlacheckiemu najcelniejszy warując przywilej sprawianie się consilii aeconomici nie przed senatem, lecz przed zupełnemi trzema Rzepltej stanami cavere, tudzież aby do obrania marszałka activitas i łączenia się izby poselskiej z senatem pod żadnym pretekstem tamowana [k. 180] nie była, ułożony od Jmć P. Halickiego huncee ad effectum projekt, aby przeczytanym został, dopraszał się.

Pomiędzy wielo jednemi o podpisanie czytanych projektow, a drugiemi o przeczytanie nowo uformowanego i oświadczonego dopominającemi się Jmć P. Szadurski poseł inflancki głos zabrawszy jak ułożenie komissyji skarbowej co do pomnożenia prowentów, approbabat, tak gdy consilium aeconomicum z szafunku przed senatem tylko sprawiać się mające zdaje się grozić, aby pluralitate senatu prawa de reddenda conclusorum ratione nie upadły, i sejmowe dochodzenie żadnemu nie podpadało staraniu instabat o warunek, iżby izba poselska do konkludowania interessów ekonomicznych wraz z senatem należała, a po ułatwieniu ich nazad do siebie wracała, oraz aby tak rzeczona komissyja skarbowa, jako i senatus consliliu w nowych podatków stanowienie, jako też et in alias status materias nie wdawały się.

Gdy iterum jedni o podpisanie komissyji, drudzy zaś o przeczytanie oświadczonego pro[k. 180v.]jektu, a trzeci o turnum prosili, Xżę Jmć Prymas exquirebat sensu jeżeli jest zgoda, zacząć turnum.

Lecz Xżę Jmć Kanclerz W[ielki] Lit[ewski] głos zabrawszy jako osądził nim doskonałość osób, które pracowicie uformowały przeczytane projekta znajdować wdzięczość powinnych, tak gdy Ichmć PP. Halicki brzeski lit[ewski] i inflancki posłowie dostatecznie remonstrowali, aby nowa rady senatu nie była forma z czasem stanom Rzepltej szkodliwa gdy komissyja za trudną do wzięcia na dniu dzisiejszym skutku osądzili, dopominanie się przytym, aby ad mentem konstytucyji 1699 obranie marszałka żadnemi non praeripiatur kontradykcyjami jest arcysprawiedliwe i względem sposobu od Jmć P. halickiego wynalezionego, kiedy jeszcze restat rozmówienie się pogłówne praeaggravant Żydów na 2 milliony s[k]ładających się, a protekcyji żadnej nie uznających powinno decidi quam perspićacissimé projekta prowincyji lit[ewskiej] niewygotowane exposcientur ad normam koronnych, cło brzeskie lit[ewskie] ad illationem wielu województw kathegorycznej wyciąga rezolucyi, aby przez to te [k. 181] wszystkie okkurrencye dostatecznie zaradzonemi zostały, odłożenia ich do poniedziałku jak życzył, tak o solwowanie sessyji domówił się.

A zatym Xżę Jmć Prymas oświadczywszy że w poniedziałek zaraz in ordine decydowania przeczytanych projektów przystąpi ad turnum sam solwował sessyją.