Sossyja[s] Dwudziesta Pierwsza.

d[ie] 1. Iunii

Dzisiejsza sessyja onegdaj na czytaniu projektów zalimitowana zagajona jest od tegoż, i za powszechną zgodą przeczytany jest projekt do rachunków skarbu koronnego comissarios wyznaczający.

Gdy ten projekt wielu posłom nie zdawał się, domawiali się jedni o przydanie forum, drudzy o relegowanie á functionibus plebeiosum et acatholicorum. A zatym gdy poprawiono, przeczytany jest powtórnie in sequentia: Ponieważ przez teraźniejszą konfederacyją WJmć P. podskarbi WK. obligowany jest do rachunków, aby nie tak, jak inni podskarbiowie, że 400000 rocznej proweniencyji rachowali się, lecz ad normam zmarłych podskar[k. 157]bich Moszyńskiego i Grabowskiego, ex asse kalkulacyją uczynił, delegujemy przeto z senatu NN. ze stanu rycerskiego NN. aby obaczywszy wszystkie percepty i dochody, oneż dempta pensione120000 in recompensam meritorum na każdy rok naznaczamy. Expensa wszystkie ordynaryjne na zapłatę officyjalistom i extraordynaryjne na potrzeby et pro commodo Rzepltej tudzież mediantibus resultatis, i za assygnacyjami Xcia Jmci Prymasa w czasie teraźniejszego bezkrólewia wydane przyjąwszy, rachunki niedwłocznie expedyjowali dla jak najprętszego Rzepltej informowania, co się w skarbie znajdować może, stosują się zaś do konfederacyji 1733 W. podskarbi W. K. z administracyji dóbr stołowych i żup solnych na przyszłym coronationis sejmie, a jeżeliby do tego nie przyszło, tedy na senatus consiliu oddać calculum powinien będzie. A jako na wszelkich officiach skarbu kor[onnego] wielo prawami cautum est, aby tylko sama szlachta conservetur, tak aby odtąd dissidentes osoby plebeiae conditionis, i Żydzi [k. 157v.] pod żadnym pretekstem chowani nie byli sub paena 1000 marcarum in quovis foro competenti warujemy.

Po przeczytanym tym projekcie gdy go do stolika dla podpisania zaniesiono, Jmć P. Wallinowski poseł poznański za podanym sobie memoryjałem instabat, aby P. Teodor Dessau, który powołany, i przez Xcia Jmci biskupa poznańskiego przywiedziony do wiary s. innego nie mając do życia sposobu za 577 #. komorę zakroczymską kupił sobie za pośrednictwem prawa litewskiego neophitum służącego utrzymał się przy nichże.

Lecz gdy inni posłowie reponebant, aby tenże Pan Dessau ad evictorem o pieniądze swoje recurrat, Jmć P. Krajewski poseł ciechanowski, aby do projektu tego ad norma[m] konstytucyji 1736. napisanego dołożono było, izby superintendenci praevio iuramento rachowali się, instabat.

Jmć P. Wallinowski poseł poznań[ski] exquirebat sensum, jeżeli zachodzi zgoda, aby projekt względem rzeczonego neo[k. 158]phity był podpisany.

Lecz Jmć P. Małachowski poseł sieradzki contradicendo temu, iż nie nowe to prawo constituitur, lecz stare tylko reassumitur, aby na komorach sama jedynie mieściła się szlachta, reposuit.

Xżę Jmć Marszałek pytał się, stanu rycerskiego, jeżeli zupełne zachodzi zezwolenie, aby przeczytany projekt został podpisany.

Lecz Jmć P. Krajewski poseł ciechanowski przy illacyji swojej obstając, aby superintendenci ad sonum konstytucyji 1736 regestra swoje zaprzysięgali, o dołożenie warunku tego w projekcie dopominał się, a inni posłowie, aby tenże projekt do jutra jeszcze pro deliberatione zatrzymanym został, domawiali się.

Ruszyli się przeto z miejsc ad persuadendum, i gdy się pomienione obstawanie ułatwiło, podpisanym rzeczony projekt został w uspokojeniu JP. poznańskiego, [k. 158v.] któremu za P. Dessau obstawającemu Xżę Prymas oświadczył się, iż wydane za komorę pieniądze ze skarbu wrócić się muszą.

Więc przystąpiono do przeczytania projektu intuitu rachunków a successoribus zmarłych podskarbich odebrania, w którym że nie było ex asse dołożono, przeto zabrał głos Jmć X. biskup kujawski, aby rachunki sukcessorów in eadem forma expedyjowane były jak żyjącego Jmć P. podskarbiego dopraszając się, co i inni posłowie confirmarunt.

Jmć P. Lasocki poseł sochaczewski chcąc głos zabrać, a mając go sobie osobliwiej od Jmc Pana Piaskowskiego posła wołyńskiego tamowany gdy interlocutorié zaczął justifikować się, że in aequali activitate zasiadający, a innych mówiących posłów, jako i samego Jmć P. Wołyńskiego pilnie słuchający równie powinien być słuchany.

Jmć P. Piaskowski poseł wołyński [k. 159] Jmć P. Sochaczewskiemu serio reposuit, że poborca ad mentem prawa nie ma activitate.

Jmć P. Małachowski poseł sieradzki toż samo confirmando Jmć P. Sochaczewskiemu kwitem ręcznym zasłaniającemu się, aby grodowy pokazał, jak intulerat, tak wszczął się motus tak dalece, iż Xżę Jmć Kanclerz WXLit. wziął na się prowincyją prosić Ichmciów contradicentes, aby głosu Jmć P. Sochaczewskiemu nie tamowali.

Jakoż zaczął znowu mówić Jmć P. Sochaczewski, lecz od Jmć P. Wołyńskiego równie, jak za pierwszą razą przerwany, powtórnie ruszył z miejsca Xcia Jmci Kanclerza, że tenże do Jmć P. Wołyńskiego zaszedłszy, iterum o supersedowanie obligavit onegoż.

A gdy contradictiones już zupełnie sopitae zostały pomieniony Jmć P. Sochaczewski in activa voce expressit, aby Ichmć zmarłych podskarbich sukcessorowie równy oddali rachunek ex asse, do jakiego [k. 159v.] obligatur in vivis extans Jmć P. podskarbi, łącząc w tym zdanie swoje z Jmć X. biskupem kujawskim.

Okrzyknięto zgodę na te rachunki, które jeszcze nie są a comissariis Rzpltej podpisane, a zatym gdy Xżę Jmć Marszałek percontabatur ordinem equestrem, jeżeli zgadza się, aby do przeczytanego projektu względem sukcessorów przyłożona była klauzula, iżby ad normam żyjącego Jmć P. podskarbiego ex asse rachowali się, pomiędzy jednemi Ichmć posłami zgodę wywołującemi, a drugiemi aby tylko ci sukcessorowie prawu teraźniejszemu podpadali, którzy rachunków podpisanych jeszcze nie mają ostrzegającemi innemi zaś aby ci wszyscy subsint ex asse rachunkom, którzy tylko kwitów od Rzepltej nie mają, a ostatniem aby iidem successores za anteccessorów swoich non respondeant tam stricte dopominającemi się.

[k. 160]Jmć P. Małachowski poseł sieradzki, aby, niżeli disceptatio intuitu successorum ułatwi się i projekt przeformowanym zostanie, interea projekt ekonomiczny został przeczytanym, instabat.

Jmć P. Krajewski poseł ciechanowski aby termin był wyznaczony tak dla sukcessorów, jako też delegowanych, na któren czas, i gdzie stawić się będą musieli, tudzież przepisany był sposób jak z niemi tymże delegatis postępować się będzie należało, dopominał się.

Jmć P. Dłuski poseł z Inflant Koron[nnych] za rzecz sprawiedliwą sądząc, aby dla jednego ustanowione prawo równie ściągało się do drugich, tę przydał stanom refleksyą, iż żyjący Jmć P. podskarbi wie co wybrał, i z czego rachować się powinien, zaś zmarłych sukcessorowie nie wiedząc co ich antycessorowie robili; gdy za rzecz przykrą mieć pewnie będą, aby ex asse rachowali się medium tenere najsłuszniej [k. 160v.]rozumiałby, aby tylko regestra komportowawszy, zaprzysięgli oneż, jako są właściwe post vita functus zostawione i w niczym niepoprawione.

Jmć P. Męciński poseł wieluński czyniąc relacyją stanom, jako zasiadającemu na rachunkach Czapskiego o 760000 demptis expensis tenże Jmć P. Czapski in rem reip[ub]l[ic]ae przyznał się pokazując dwa rachunki, jeden na pomienione quantum, gdyby mu Rzplta iustam meritorum recompensam wyznaczyła, wyprowadzony, a drugi na daleko m[n]iejszą kwotę ex eo ułożony, że sobie za pracę i fatygę potrącić musiał, illationem Jmć Inflanckiego, aby tylko że 400000 succeessores rachowali się za nie powinną utrzymać się allegabat.

Jmć P. Sosnowski poseł brzeski lit[ewski] do materyji wniesionej, aby tak sukcessorowie, jak podskarbi dzisiejszy ex asse rachowali się slyniąc distinctionem in re distincta, że żyjący Jmć P. podskarbi [k. 161] nie tylko wszystkie regestra mieć powinien ale też superintendentów et officiales skarbu w każdym czasie wezwać może, zaś zmarłych sukcessorowie jeżeli regestra mają disordine sobie zastawione, nie mogą zasiągnąć wsparcia od zeszłych z świata officyjalistów, ani od tychże samych przez których są ułożone refleksyą, którą mu myśl nasunęła salvo meliori iudicio stanów, o których z Sparteńczykiem mówić może, gaudeo quod recentes habeat patria cives me ineliores[s] otwierał, aby jak sukcessorowie, tak i dzisiejszy Jmć P. podskarbi pro praeterito że 400000, zaś pro futuro ad ultimum quadrantem rachowali się.

Przeczytano zatym projekt successorum praevio iuramento regestra komportować, et ad assem rachować się nakazać delegatis zlecający, iże też rachunki w czasie teraźniejszym expediri nie mogą, aby po skończonym sejmie rozpoczęte i konkludowane były, moc de [k. 161v.] delegatis dający.

Jmć P. Sosnowski poseł brzeski lit[ewski] kwestyją wnosił do rezolucyji stanów, non pro re evincenti, sed pro re informanti, co się ma stać z rachunkami temi, które są już przez dawniejszych delegowanych expedyjowane, i podpisane.

Odłożony przeto ten projekt jest pro ulteriori deliberatione, et interea przeczytano projekt przez Jmć X. biskupa płockiego, i tak z senatu, jako też z stanu rycerskiego przydanych mu do komissyji skarbu kor[onnego] ułożony względem najdoskonalszego w skarbie porządku uczynienia, i dochodów jego pomnożenia radę comissionis vim mającą consilium economicum zowiącą się ustanawiający, i komissarzów do niej z senatu et ex equestri ordine z obowiązkiem pro 20 Aug[usti] in anno praesenti przysięgi wypełnienia naznaczający. Ci zaś komissarze w zasiadaniu tej rady sub praesidentia WJ Pana [k. 162] WK. lub senatora, vel podskarbiego nadwor[nego] koronnego, alboli też in absentia ich wyższego ex ordine equestri komissarza w każdym kwartale ut pote pro 1 Augusti, 1 9bris, 1 Februarii et 1 maji cadentias reassumujący i w zamku tutejszym sessyje swoje odprawiający najprzód instruktarz nowy ułożyć, a ułożony po w[oje]w[ó]dztwach do grodów rozesłać, także miarę jedną do korca warszawskiego stosującą się, spodem i wierschem okowaną i pieczęcią skarbu naznaczoną do komór i miast główniejszych, aby w całym kraju jedna była, kosztem skarbu rozesłać, trakty aby furmani kupcy komór nie mijali; opisać, rzeki aby wszędzie navigabiles były, obstacula amovere officiales z stanu szlacheckiego z opisaniem im powinności postanowić, ludzi dla interessu skarbowego służących obmyslić, regestra jaki towar jak liczny, i skąd idący jaką ma czynić importatę uformować przychodzące pieniądze in archivo economi co za trzema kluczami w[ielkiego] i nadwornego podskarbich koronnych, oraz jednego z komis[k. 162v.]sarzów składać, tudzież pieniądze ad mentem konstytucyji 1641 z stanów i dzierżaw sub administrationem podpadających in eodem archivo lokować possessorów o cła wszelkie zapozywać, i jeżeliby contra legem postanowione były, kassować, zaś któreby za przywilejami były, te ad decursum 20 lat possessoribus zapłaciwszy in rem skarbu na zawsze odbierać podskarbiemu W[ielkiemu] Lit[ewskiemu] tantum modo teraźniejszemu ad mentem konstytucyji 1736 corocznie po 120 tysięcy, następcom zaś po złł. 80000, a komissarzom po 12000 kwartałami wypłacać, wszelkie paszporty i protekcyje skassować etc., etc., etc. mają i powinni będą opisujący a podatków nowych żeby ciż komissarze et senatus consilia nie stanowili, ostrzegający.

Po przeczytanym takowym projekcie zabrał głos Jmć P. Hryniewiecki poseł podlaski jako do ułożenia ekonomiki skarbu wyznaczony, iż dogadzając desideriis prześwietnych stanów ułożywszy [k. 163] wraz z innemi do tej pracy wyznaczonemi przeczytany projekt mając jeszcze inne do pomnożenia skarbu dochodów jako to: do pogłównego żydowskiego, lustrowania dóbr i opisania z nich kwarty sprawiedliwej, i inne pod prezydencyją Jmć X. biskupa płockiego ułożone, o przeczytanie onych dopraszał się.

Jmć P. kasztelan wileński przyjąc ten projekt in provincias oświadczył się byle tylko płaca wojskowa nimże nie naruszyła się. Na którą illacyją gdy mu wyeksplikowano, iż w pomienionym projekcie względem płacy wojskowej najmniejsza nie zawiera się wzmianka; przeczytano drugi projekt miarę i wagę generalną ustanawiający, korzec na 32 garce, łokieć 24 cale, beczka 72 garce, bareła 36 garcy, kamień 32 funtów, funt, łotów 34 redukujący etc., etc., aby te miary i wagi ekonomiczna rada po wszystkich w[oje]w[ó]dztwach rozesłała, zaś podług rozesłanych Ichmć podwojewodzowie sub pa[e]na duon[s] millium marcarum ad effectum [k. 163v.] przyprowadzili, nakazujący, a że meszne i ospy starą miarą mierzyć się zwykły, przeto dla uniknienia kłótni też meszne i ospy z miary starej na nową zredukować i nową odmierzać ostrzegający.

Po tym projekcie czytano projekt względem uformowania sprawiedliwej kwarty lustratores do st[aros]tw, dzierżaw, i wójtostw generaliter wszystkich wojew[ó]dztw wyznaczający, i aby ciż lustratorowie najprzód przysięgę jako wiernie i sprawiedliwie ani respektem, ani podarunkami nieuwodzący się statum dóbr inwentarzej wszelkie tak z gotowiści, jako też z pańszczyzny proweniencyje opiszą et quartam partem wyprowadzą sub 1ma Februarii in imminenti 1765 anno wykonawszy provintiam sui, a d[ie] 15 febru[arii] zaczęli et circa ultimos Augusti zakończyli, sufficyencyji dla siebie nie więcej jak na 12 koni wyciągając, zalecający.

Jmć P. Wallinowski poseł poznań[ski] po tym projekcie odezwawszy się o zniesienie z w[oje]w[ó]dztw poznańs[kie]go i kaliskiego, pogłównego [k. 164] do dwóch lat tylko przyjętego a dotąd z cięszkością trwającego, instabat.

Na co gdy mu odpowiedziano, iż względem tej materyji inny będzie projekt, Jmć P. kasztelan poznański mając upewnienie od stanów, iż pogłówne w inną płacy odmieni się naturę, zaczym życzył, aby wprzód te projekta przeczytane i podpisane były, a potym dopom[n]ieć się o w[oje]w[ó]dztw poznańskiego i kaliskiego krzywdę, jak materyja podatków takowych decydować się będzie.

Jmć P. Piaskowski poseł wołyński interlocutorie radząc Ichmć poznańskim i kaliskim posłom, aby do koekwacyji projektu byli cierpliwi, reposuerunt mu, że się myli, kiedy koekwacyą podatki w[oje]w[ó]dztw nazywa, bo bardziej sądzą za haracz nie za podatki już przez wiek blisko panujący.

Tandem po tych umowach czytano projekt względem warunku miast prowincyji lit[ewskiej], jako to: Wilna, Grodna, Mińska, Nowogródka, Witebska, Kowna, które że przez czę[k. 164v.]ste pożary zniszczone zostały, a przez exofficia coraz bardziej pustoszeją, więc w pomienionych miastach exofficia skassowano, i aby odtąd kontraktami najmowali, obwarowano, a in casu gdyby kto kontraktu nie dotrzymał, takowy w trybunale skarbowym karany być ma, i za szkody poczynione dupplice damnorum refusione w tymże sądzie adstringet. Wartom tylko marszałkowskim, lub innym komenderowanym dla bezpieczeństwa na przedmieściach exofficia pozwolone tak jednak, aby gemeyn i officer z gospodarzem mieścił się oprócz komendantów, którym osobne deklarowano stancyje, itidem klasztory utriusq[ue] sexus et ritus, aby gruntów miejskich nie nabywały, testamentowe dyspozycyje i legacyje dóbr mieyskich nie obciążały i nie alienowały, zaś wyderkaffy i czynsze tollantur, a ziemianie żadnych domów i placów odtąd w miastach aby nie nabywali, ostrzeżono, i gdzieby post constitutionem 1717 takowe pozachodziły na dobrach miejskich zapisy, za nie[k. 165]ważne deklarowano. Tymże miastom legem sumptuariam 1620 ścisle zachować rozkazano, i oprócz magistratowym noszenia szabel zabroniono. A kiedy, który z mieszczanów dom i grunta swoje długami obciąży, takowego substancyją cum bonis mobilibus et immobilibus, plus offerenti przedać determinowano. Kamienic i placów, spustoszonych, jeżeliby się do nich praetensores w rok a data praese[ntis] constitutionis nie odezwą, miastom wolną dyspozycyją zostawiono.

Po tym projekcie warunek miast koronnych także projektem opisany, czytano, którym miasta wszystkie obradom i zjazdom publicznym podpadające ab exofficio cuiusvis praeminentiae hospitibus liberantur, et possessores, aby w najmowaniu stancyji nie depaktowali praecaventur sub responsione in foro sądów marszałkowskich lub ziemskich i chorągwiom tylko do assystencyji i bezpieczeństwa publicznego kommenderowanym exofficia na przedmieściach reservantur.

[k. 165v.] Po przeczytanym tym projekcie wielu domawiało się Ichmć posłów, aby taksa stancyji naznaczona była, lecz dla innych Ichmciów posłów trudność w taksowaniu stancyji eksplikujących nihil decisivi evenit.

Jmć P. Rzewuski poseł halicki stosując się do przeczytanego projektu Prowincyji Litt[ewskiej] instabat, aby projekt miast koronnych conformiter ad sonunt lit[ewskiego] poprawiony był na pretendowaną domów taksę odpowiadając, iż kto go ma w mieście, aby tak najmował, jak będzie mógł zgodzić się, a o stancyją kontraktujący tak ją zapłacił, jak będzie mógł umówić się.

Jmć P. Piaskowski poseł wołyński wnosił, aby kassowanie exofficiorum na sejmy ordynaryjne jaśniej praescribatur, jeżeli ściągać się ma lub nie do sejmów elekcyjnych, ile świeżo zaszła konstytucyja względem mostu przejazdu na sejm electionis bez płacy mostowego pozwalająca może być okazyją kwestyjonowania exofficiorum.

Jmć P. Horaim poseł wileński na [k. 166] projektu względem miast uformowanego podpisanie nie zgadzając, o kommunikacyją onegoż dla rozpatrzenia się w nim, upraszał.

Jmć P. Wilczewski poseł wiski w projekcie lit[ewskim] usłyszawszy domów szlacheckich kassatę, aby do koronnego projektu wciągana nie była, praecustodiebat, allegando, iż każdy szlachcic na fun[k]cyji zostający może mieć dom swój w miejscu tym, gdzie ustawicznie przemieszkować musi.

Jmć P. Trzebicki poseł brzeski kujaw[ski] nad utratą czasu, iż sessyja rebus infectis na samych dysputach zeszła condolendo, aby przynajmniej na dniu jutrzejszym projekt po projekcie ordine mimo innych materyji decidatur, desiderabat od stanów unaninictatem[s].

Na co Xżę Jamć[s] Prymas odpowiadając do żądanej jedności to też przydał, aby prześwietne stany przynajmniej małe projekta do przeczytania gotowe i kontradykcyjom podpadać niepowinne, podpisanemi zostały.

[k. 166v.] Jakoż przeczytano projekt dokumenta ex archivo Rzepltej często brane zrewidować, et cum clenodiis opisać zalecający, na co jak Ichmć względem skarbu ekonomikę układający, iż ten punkt w ich projektach miescić się nie będzie, odpowiedzieli, tak przeczytano inny projekt o kapturach, aby in cognitionem iurium nie wdawały się, sub nullitate decretorum ostrzegający, oraz projekt o exekucyji dekretów trybunalskich, które dotąd in suspenso ob casum interregni zostają, aby per congruos iuris gradus exequantur, nakazujący, tudzież projekt konfederacyje partykularne po wojew[ó]dztwach prawem nienagannie uchwalone cum suis laudis approbujący.

Jmć P. Kossowski poseł brzeski kujaw[ski] hoc loco odezwawszy się wnosił, aby lauda recommendationem osób do nobilitacyji i indygenatu zawierać w sobie mogące approbentur conditionaté, iżby takowym rekomendacyjom bardziej droga zagrodzona, aniżeli utwierdzona została.

[k. 167] Xżę Jmć Prymas głos zabrawszy, doniósł statibus, jako będący u niego Jmć P. w[oje]w[o]da smoleński actu wyjeżdża dla poratowania zdrowia swego do wód za granicę upraszając Rzepltej jako o dyspensę w tej mierze, tak o zostawienie miejsca na konfederacyji teraźniejszej, iżby ją za powrotem swoim podpisał. Na takie żądanie gdy wszyscy generalnie zgodzili się, Jmć P. w[oje]w[o]da podlaski głos zabrawszy jak wyrazał w nim liczność szlachty ubogiej przed plebejami do niczego docisnąć się niemogącej po w[oje]w[ó]dztwach znajdująca się, tak illationem Jmć P. brzeskiego kujaws[kie]go zdaniem swoim wspierał, aby w projekcie ostatnim per expressum to cavere, iż rekomendacyje plebeiorum ad nobilitatem nihil operare będą.

Po skończonym głosie Jmć P. wojewody dwa przedostatnie projekta, przeciwko którym żadna nie zaszła opozycyja wraz Xżę Jmć Prymas z Xciem Marszałkiem [k. 167v.] podpisawszy, o solwowanie sessyji upraszał, zalecając na dzień jutrzejszy continuationem projektów względem ekonomiki skarbu koronnego jeszcze de integro nie czytanych, i sessyja solwowana na dzień jutrzejszy.