Sessya Dwudziesta.

d. 30. Maji.

W zagaieniu Sessyi dzisieyszey Xże Jmc Marszałek zwazaiąc Termin bliski Seymikow Relacyinych, a interessow ieszcze decyzyi wyciągaiących mnogosci Stanowi Rycerskiemu przypominaiąc, iako na dniu wczorayszym Jmc P. Mar-

[263]

szałek W. Litt. Przeswietny Senat, a On z mieysca Swego Stan Rycerski o nadeszłych od Xcia Jmci Kurlandzkiego Birona Listach uwiadomili, et in declaratione czytania onychze na dniu dzisieyszym solwowana iest Sessya, tak, iezeli na też Listow czytanie zupełne zachodzi pozwolenie, pytał się o zgodę.

Pomiędzy wywoluiącemi zgodę Jchmość Posłami Jmc P. Glinka Poseł Łomzyn. odezwawszy się aby Materya względem Skarbu rospoczęta pierwey concludatur, anizeli Jnteressu Kurlandskiego okoliczność proponatur, instabat.

Na co gdy Mu Xże Marszałek iako na dniu wczorayszym pluralitateVotorum decisum est, aby Jmc P. Podskarbi ad assem rachował się przed wyznaczonemi ad Calculum z przysięgi eadem pluralitate dyspensowanemi odpowiedział, y ze w Piątek uformowany Projekt niezawodnie czytanym będzie, deklarował. Tenze Jmc P. Łom-

[264]

zynski, aby w tymze Projekcie oddalenie á functionibus exoticorum et plebejorum zalecone było, dopominał się a w tym odebrawszy upewnienie, iż requisitum Jego zadość się stanie, podziękował, y na czytanie Listow Kurlandskich zezwolił.

Jakosz Jmc X. Horaim Referendarz Litt. ob absentiam Jmc X. Kierskiego Sekretarza Koron. do Xcia Jmc Prymasa Senatu pisane Listy od Xcia Jmci Birona et tota Nobilitte Ducatus Curlandiae czytał, pierwszy sonabat obięcie w possessyą te Xięstwa mediante infeudatione sui 1736. expedita z wyrazenie Rekognicyi JO Xcia Jmci Prymasowi y Całemu Senatowi protekcyonalney Jch zalecaiąc się Manutenencyi, Drugi ukontentowanie oswiadczaiący z przywroconego do Xięstw swoich Xcia rité et legitime na toż Xięstwo Jnwestytuowanego wyrazaiąc podziękowanie, iż mutente et vertente rerum fortuna utrzymywać go przy teyze infeudacyi raczył. Po przeczytaniu Listow do Senatu

[265]

takowych zaczął czytać Jmc P. Sekretarz Seymowy expedycye do Xcia Jmci Marszałka y Całego Stanu Rycerskiego przysłane podobnesz w sobie tak od Xcia Jmci, iako et a Nobilitate Curlandiae wyrazaiące oswiadczenia z rowną insinuiąc się Rekognicyą Statibus Confaederatis.

Skoro takowych originalnych Listow przeczytanie skonczyło się, zaraz dany iest głos Jmc Panu Sosnowskiemu Posłowi Brzeskiemu Litt. ktoren wnosząc iak znacznemi za Kazimierza, a znacznieyszemi ieszcze za Ludwika Węgrzyna postąpilismy Krokami w swobodach, pod panowaniem Jagiellonskim w obfitsze uprowidowalismy się Nadania y Zaszczyty, ad Statum praesentem allegabat, iak w następuiących czasach po skonczoney w Rządach Jagiellow Family przyszlismy, ponizeniem dotego, ze teraz Samych siebie w sobie Rzymu w Rzymie niewidziemy. Widział nie dawno z Swiata zeszły Krol August na Seymie Pacificationis 1736. Stan

[266]

Rycerski daiący sobie moc inwestyowania na Xięstwo Kurlandzkie nowego Xcia in casu fatorum Kietlera ostatniego w Domu tym ex mosculo Sexu Latami obciązonego uzył tey mocy wczesnie; Kiedy ieszcze przed zaszłą Konstytucyą upewniał na ten czas Graffem tylko będącego Birona licznemi Listami, ze Mu na zawdzięczenie pomocy w czasie starania się Jegosz o Tron Nasz u Dworu Peterburskiego czynioney niezawodnie wyrobi feudum Kurlandskie, dał Jnwestyturę w solemney uroczystosci, podpisał Dyploma, y podpisane oddał nie tylko Jemu ale y następcom Jego słuzące. Przyiął od Plenipotenta Finkenszteyna etiam z ublizeniem Prawa nalezące in Persona Ducis Homagium, wypisał Mu do mentem Kommissyi Gdanskiey Kondycye, iako to wykupienie zastanych Dobr in rem feudi, wystawienie Ludzi 200. Koni, lub 500. Piechoty na potrzebę Rzepltey etc. A kiedy adversantis fortunae casu tenze Xże Jmc Biron

[267]

za aresztowanym został, Krol Jmc chcąc dla Krolewicza Jmci profitować, zaczął budować w tymze Xięstwie niepewny dla Niego przybytek za iedną Senatu Radą, ktora niepowinna była wdawać się w takowy Jnteress, bo ten wielo Prawami sub decisionem trzech Stanow ostrzezony nienalezał bez Stanu Rycerskiego resolvi. Zas Senatus Consilium Prawo 1717. przestępuiąc, na tym tylko fundamencie zasadziło się, iż ob rationes Status Panstwa Rossyiskiego tenże Xże Jmc Biron, una cum stirpe sua mascula nigdy wynisc niemiał z aresztu. Ale kiedy to wszystko secus stałosię za usunieniem przeto podwaliny, lub węgielnego Kamienia, y naywspanialszy Dom upadać musi. Koncząc głos swoy, swiadczył iak będąc na Senatu Radzie 1758. słyszał Xcia Jmci Kanclerza WX.Litt. z przytoczeniem licznego Prawa gorliwie za Stanem Rycerskim, ze ta Materya wszystkich trzech Rzpltey Stanow tycząca się, suspendi do Seymu powinna była, stawiącego się, Ktorego

[268]

wdzięcznosci godnego Ministra stałosc pogrozkami niełaski Krolewskiey niewzruszona, że wieczną pamięc znaydywać powinna Zas ze Krol mogł zapomieć o Stanie Rycerskim przez 28. lat w społeczney go niewidzący Radzie, Senat iednak niepowinien był pluralitate decydować Status Materiam bez młodszych Braci swoich, kładący conclusionem, aby to czas teraznieyszy ocalił, y podniosł, co dawnieyszego okoliczność nadwyrężyła, y przypadek obalił, dopraszał się nadgrodzenia Krzywdy, y tey hanby srogiey, ktora per Resultata 1758. et 1763. Stanowi Rycerskiemu uczyniona uchyleniem ich restitui salvis Juribus Xcia Jmci, et Conditionibus iezeli non adimpletis, tedy adimplendis powinna.

Jmc P. Tyminski Poseł Sandomirski przytaczaiąc Pacta Abjectionis Xięstwo Kurlandskiego y Semigalskiego, ze juxta desideria sui a dominante Republica Xcia miec powinny wspieraiąc się Konstytucyą 1736. że ad mentem Jey Graff Biron inoestitus iest na

[269]

Xięstwo, oraz Konstytucyą 1560. aby Senatus Consilia in Materias Status niewdawały się przywodząc, approbando Sensum Jmc P. Brzeskiego, Dyploma 1758. aby sine robore zostało, instabat.

Jmc P. Kasztellan Wislicki obwiniony exkuzuiąc Senat, iż ten względem feudi Kurlandskiego zawsze według Woli Dworu Rossyiskiego cedentis et 1758. Ao decyduiąc, nie zbłądził, gdy mu per rationem Status et Religionis, iż Kurlandya przez niemały wakuiąca czas, wszystkie Jntraty do Skarbu Peterburskiego importowała, Xże Biron bez dołozenia się Rzpltey Prawa swego wlewek uczynił na Jerzego Xcia Administratora Olsztynskiego contracta Culpa siedział w Arescie bez nadziei Kiedyżkolwiek z Niego wraz z Synami swemi wyiscia, za oswieadczeniem Jmperatorowey Jeymci Elżbiety zdało się Krolewica Jmci Karola investire na Xięstwo, aby a Jure et supremo Rzpltey Dominio praemissis ex causis nieod-

[270]

padało. Jako zas Jnteres ten potissimum iest zakonkludowany przez tych, ktorzy a Corpore Rzpltey ad praesens oddalili się, aby więc przytrzymać go do ich decyzyi dla prętszego Onychze ad unionem zachęcenia, sądził za rzecz iak sprawiedliwą, tak y pozyteczną.

Jmc P. Gurowski Poseł Poznanski in Sensum idąc Jmc P. Brzeskiego Litt. iak dawniey Xciu Bironowi na Kurlandyą nadanego Prawa utwierdzenia tym wczesnieyszego zyczył, iżby prędzey Woyska Rossyiskie z Karaju tamteyszego umknęły. Przysięgi zas niewykonaney in Persona, poniewaz Sam Xże iuż ob provectam aetatem wykonać niemoże, aby Starszy Syn Jego post decessum onegosz następuiący, wraz za siebie y za Oyca wypełnił ią, nierozumiał tym sposobem stać się zadość Prawu ad Persona przepisanemu, a dyspensą uchwalonemu.

Xże Jmc Lubomirski Poseł Sandomirski alleguiąc rozsądne Rzpltey rosporządzenie 1662. Granice Senatowi, ze w Sprawy

[271]

Seymowi nalezące wdawać się niepowinien, opisuiące, oraz przytaczaiąc iak Xięstwom Kurlandyi y Semigalyy od panowania Zygmunta Augusta Pierwszego do czasu teraznieyszego pod rządemnie Senatu, lecz Całey Rzpltey zostaiącym przez Kommissarzow Rzpltey, nie kto inny tylko Graff Biron Za Xcia iest przyznanym, kiedy Konstytucya 1607. wyraznie obliquitur, aby o tychze Xięstwach na Seymach tylko zachodziło rosporządzenie nauką Jmc P. Poznanskiego obiasniony, że Prawo intuitu praestandi in Persona homagyy uchylone odebrać może satisfactionem przez Syna za siebie, y Oyca personaliter przysięgaiącego, dziękował Jmc P. Brzeskiemu Litt. za gorliwość około prerogatywy Stanu Rycerskiego okazaną, oraz aby zagaioną Materyą konkludował, y Projekt względem niey podał, z mieysca Swego prosił.

Jmc P. Kasztellan Poznanski Znaio-

[272]

mość Praw Senatowi przyznaiąc, swiadczył, iako na Senatu Radzie1758. agitowaney będąc przytomny pobudzony dopomaganiem się Posłow Kurlandskich o nadanie Jm nowego Xcia, przyłączył zdanie swoie in favorem Krolewica Jmci Karola na tym fundamencie, że dzisieyszy Xie Jmc Biron nigdy z potomstwem swoim wrocic się niemiał na wolność z Aresztu, y że Diploma Jemu na Xięstwo dane wroconym być miało Krolewicowi Jmci Karolowi, Lecz kiedy teraz mutata est facies rerum, za sprawiedliwą rzecz sądząc, aby primus w Nadania pozyskaniu potior był w uzywaniu, in reliquo złączyłsię z Jmc P. Poznanskim.

Jmc P. Bukowski Poseł Sanocki głosem swoim to confirmabat, aby, kiedy Xiąze Jmc Biron oddanego sobie Diploma nie wrocił y Recessu żadnego nieuczynił, kiedy opieraiący się przeciwko bezprawiu Senatorowie w Nielaskę u Krola popadli, Pierw-

[273]

sze Prawo potwierdzonym zostało teraznieyszą Ustawą z tym Warunkiem, aby Senat in futurum w tey Materyi bez Stanu Rycerskiego niedecydował.

Jmc P. Wwda Połocki Hetman Pol. Lit. exkuzuiąc Senat na Deklaracyach omylony, za wroceniem się Xcia Birona ad possessionem oddanych sobie promitivé Xięstw, sądził to in reassumendis z Posłami conferentyys tractari, aby Conditiones in rem feudi przez utwierdzonego adimpleantur.

Jmc P. Małachowski Poseł Krakowski przepraszaiąc Jmc P.Brzeskiego Litt. ze za własnego instynktu powodem idący przeciwnie zdaniu Jego głos zabierać musiał, wrzuconą Kurlandyi Materyą do Seymu Coronationis zestawić pro resolutione radząc ad duxerut te motiva, iż przyszły Elekt mogłby na to narzekać, ze Vasallus do niego potissimum nalezący iest porywczo decydowany, a Stany Kurlandzkie querimonia

[274]

przeciwko Xciu znoszące, mogą nie bez żalosci sarknąć, że Jnteress Jch Seym teraznieyszy bez przypozwu y wiadomosci osądzonym został.

Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszawski głos Jmc P. Brzeskiego Litt. y innych wychwalaiąc iż Mu się tym hasłem zdał bydz brzmiący, Ktoren budzi Stan Rycerski do uczesnictwa dzieł totalitatem Rzpltey tyczących się, nie zmieyszym poważaniem wspomina Senatorow od zdania tego, Ktorym całosc Prerogatywy upatrywali w nieodwracaiących się za nalezytość sądził, iż będący na Senatu Radzie 1758. agitowaney, słyszał Xcia Jmci Kanclerza y z Nim wielu przy Stanie Rycerskim obstawaiących, aby Materya Kurlandyi do Seymu zatrzymaną została. Lecz kiedy aliter sentientibus zdało się civiliter umorzyć Xiązęcia Jmci Birona, zas tenże Xże Jmc nietylko do wolnego Stanu wrocony, ale y w Possessyi Xięstw zostaie, niemogąc tylko uznawać Possessorem iegosz samego, a niekogo

[275]

innego, rozumiał nic zostawac, tylko utwierdzic Konstytucyą 1736.Do tego zas iż przyszły Krol mogłby upatrywać powagi swoiey uszczerbek, spodziewa się nalezytość wnosząc po Łasce Naywyzszego Pana, iż tenże futurus Regnans bedzie raczył isc za zdaniem y Prerogatywą Stanu tego, od ktorego będzie obranym, względem Kondycyi feudi dopełnienia o przymowienie się na Konferencyach, teraz zas, aby Jmc P. Brzeski Litt. Projekt oswiadczony lub sam przeczytał, lub do Laski oddał, upraszał.

Jmc P. Piaskowski Poseł Wołynski dowodząc Jnstrukcyą Wwdztwa Swego, aby się Senatus Consilia in materias status nie wdawały, cytował Prawo de reddenda Senatus Consiliorum ratione ustanowione, aby przeciwko Niemu wypadłe Resultata, osobliwiey 1758. cum suis effectibus cassentur instando.

Xże Jmc Kanclerz Litt. nie przez chełpliwość, ale przez miłosc Dobra publicznego

[276]

od Roku 1722. maiąc honor umieszczonym być w Senacie, ze zawsze remonstrował to Krolowi, iako Rzplta na Narodowym iestestwie Stanu Rycerskiego zawisła, swiadczył się Ordynacyą Ostrogską, iako ta przez pozbierane po Stancyach Senatorow podpisy oddana w Administracyą obarczona Komissyą podzielona na Administratorow wrociła się do dawnego Stanu Swego za Reskryptem w ten czas podpisanym, kiedy łaskawy Krol pozwolił sobie prawdę Prawa wyexplikować, y Jnteressu słusznosc przełozyć. Gdy nastąpił Jnteress Kurlandzki 1736. dysponować Xięstwami Krolowi pozwolony, oddał ie Graffowi Bironowi, homagium odebrał non ex persona wprawdzie, lecz naprawa defektu tego nastąpic może sposobem przez Jmc P. Poznanskiego podanym ex infortanio Xcia Birona chciał potym na Radzie Senatu ubespieczyć Syna swego w Xięstwach ile maiąc liczne sposoby concilianda pluralitatis czemu na ten czas z obowiązku Ministeryy Sui sprze-

[277]

ciwiaiący się y teraz konkludować niemogł, tylko utwierdzic Xcia Jmci Birona Prawa praeferentiam czyniąc nad bezprawie; Zas na głosy ad Coronationem odłozyć tę Materyą zyczące explikuiąc incertitudinem Seymow judicavit, aby co się Prawnie stało, to nieodkładnie subsistat, a co bez prawnie, to nieomieszkanie ruat.

Xże Jmc Prymas explikuiąc się z podpisania swego na Resultatum1758. ze singulariter na ostatniey Radzie, aby Materya Kurlandyi do Seymu Zawieszoną była, mowił, allegabat nieznać się do tego,aby iakowey podpadał Censurzę. I teraz zdaniem swoim sądziłby zatrzymać się z tą okolicznoscią ad Coronationem, lecz ponieważ pluralitati przeciwic się niezwykł, in sensus magnos isć oswiadczaiąc się, doniosł Stanom, iako pro informatione ichze kazał przynieść oryginalną Kommissyą.

A zatym przeczytana iest tasz Kommissya w Gdansku 21. 9bns 1736. z Jmc P. Finkenszteynem Plenipotentem Xcia Birona

[278]

z iedney, a Jchmc Komissarzami Rzpltey o wykupno Dobr, wystawienie Ludzi y wiele Kondycyi innych wypełnienie z drugiey strony expedyowana.

Po tey Kommissyi gdy projekt ad mentem Konstytucyi 1736. Jana Ernesta Xcia Birona circa Jus et possessionem na Xięstwo Kurlandzkie y Semigalskie obtentam cum stirpe ejus Mascula utwierdzaiący, zaszłe zaś bez wiadomosci Stanu Rycerskiego ex Resultatis Senatus Consiliorum 1758. et 1763. Dyspozycye y wydane Diplomata Prawu przeciwne żeby obstare niemogły iako niepowinny pro insubsistentibus et nihil operare valentibus deklaruiący, tudziesz Szlachcie, aby legitime Duci suo posłuszenstwo pełniła, nakazuiący, przeczytanym został.

Jmć P. Jezierski Poseł Lubelski Zabrał głos, w ktorym przychodzących dwoch z Prawami swemi Xiąząt Kurlandzkich nieznaiąc ktoren z Nich iest lepszym, aby Kurlandya y Semigallia na Wwdztwa podzielona była, propone-

[279]

bat wspieraiąc te wniesienie racyami iak mniey uwagi, tak więcey smiechu godnemi bo tez po kilka razy smiech w innych Posłach hasło daiący, ani go w dalszey mowie słyszeć pozwolił.

Jmc P. Stolnik Litt. Poseł Warszawski do przeczytanego Projektu to superaddi ządał, aby homagium przez Xcia Birona in persona niewypełnione, albo Sam przez Siebie, albo przez Syna Następcę Swego futuro Regnanti osobiscie stawiaiącego się wykonał.Tudziesz aby po wygasłey Krwi Bironowskiey in Sexu masculino Xięstwa nie do kogo innego, tylko iedynie do Rzpltey sub dispositionem wrociły się.

Jmc P. Dzieduszycki Poseł Halicki z doznaney praktyki swiezey nauczony dopominał się tego tesz punktu sub nexionem, aby iak teraznieyszy Xże Kurlandzki, tak y Jego Succedanei de lumbis procedentes Xiązęta w zadnym amplius niezostawali słuzbach.

Jmc P. Młocki Stta Zakroczymski instabat, aby niewypełnione in rem fexdi Kondycye assekurowanemi zostały przez Dwor Rossyiski allegando, iż za teraznieyszym u-

[280]

twierdzeniem Xże Kurlandzki pewny zostanie w Kurlandyi, a Rzplta zawiedzie się na tych Kondycyach, ktore in usq niewykonane niewezmą skutku, iezeli Dwor Peterburski nieubespieczy ich.

Jmc P. Piaskowski Poseł Wołynski aby przeczytana Komissya ingrossowaną została in Volumen Legum, z wielo innemi Posłami odezwał się.

Z Prowincyi Litwskiey Posłowie ze Graniczącym Wwdztwom w Gruntach Xiąze Kurlandzki Krzywdę czyni na Rzece Dzwina zwaney cła uciemięzliwe constituit, uskarzali się.

A zatym dodana iest do pomienionego Projektu sequentia: A ze tenze Xże Jmc Jan Ernest przez Plenipotenta swego 1739. oddaiąc homagium nieuczynił zadość Konstytucyi 1683. in Persona nakazuiącey, przeto przywracaiąc uszczerbek Prawa, aby tenze Xże iezeli Mu czas y lata pozwolą, Sam in Persona, lub Syn Jego Starszy za Niegoż y Za

[281]

Siebie toz homagium indilate wypełnił, ostrzegamy, oraz, aby odtąd słuzby zadney zagraniczney Sam y Synowie Następcy Jego nigdzie niemiewali czyli nieprzyimowali; Zas po wygasłey w Linyy męskiey Krwi Bironskiey, Xięstwa Kurlandyi y Semigallyy ad liberam Rzepltey dispositionem wrociły się, waruiemy, a Kommissyą w Gdansku 26. 9bris 1736. Ao z Plenipotentem Xcia Jmci przez Komissarzow Rzpltey o zyszczenie Kondycyi expedyowaną pro majoriejus robore in Volumen Legum zaingrossować zlecaiąc gdy rozmaite od Wwdztw y Powiatow WX. Litt. tudziesz Ziemi Jnflandskiey o Granice y Cła uciemięzliwe zachodzą uzalenia, więc aby Komissya ab eligendo Rege wyznaczona była, starać się będziemy.

Po przeczytanym takowym Projektu wyzey rzeczonego dołozeniu gdy wszystkich zgoda zaszła na podpisanie, Xże Jmc Prymas y Xże JmcMarszałek podpisali się. Zaś kiedy iuż sol vergebat ad occasum, Xże Jmc

[282]

Prymas doniosłszy Stanom, iż na Piątek czytany będzie Projekt względem Ekonomiki przez Jmc X. Biskupa Płockiego ułozony solwowana iest Sessya.