Sessyja Siedemnasta

d[nia] 26. maja

Za przybyciem dnia dzisiejszego Xcia Jmci Prymasa do senatu, Xżę Jmć Marszałek o nieczekanie wielu nienadeszłych jeszcze Ich [k. 121v.] Mosciów senatorów i posłów, od niegoż pobudzony sessyją zagajając, a do kontynuowania obrad przyśpieszając, jeżeli zupełna stanów zachodzi zgoda na przeczytanie projektu o ważnosci dekretów i zapisów na dniu wczorajszym czytanego, a na dzisiejszej podług wniesionych illacyji poprawionego, et ad mundum przepisanego zupełne zachodzi pozwolenie.

Jmć P. Glinka poseł łomżyński jak na dniu onegdajszym upraszał, aby do skarbu koronnego odbieranie rachunków z każdego w[oje]w[ó]dztwa był deputowany poseł, tak o toż samo i na dniu dzisiejszym supplikował Xciu Jmć Prymasowi tę czyniąc refleksyją, że do należytości upomnienia się o zostające u sukcessorów zmarłych podskarbich Prependowskiego, Ossolińskiego, Czapskiego, Moszyńskiego, Grabowskiego i Siedlnickiego Rzepltej summy, gdy lubo są dla pierwszych rachunki podpisane, kwity jednak nie zaszły niemałego potrzebując czasu trzeba będzie Ichmciom depu[k. 122]towanym zabawić się i z teraźnietszym[s] Jmć P. podskarbim chcąc rzecz tak dobrze wyexaminować, jak po kilku z prowincyji wyznaczonych nie będą mogli wystarczyć, w zupełnym powinnościom swoim zadość uczynieniu.

Jmć P. Dembiński poseł krakowski, że już stanęła z senatu przez Xcia Jmci Prymasa, a ze stanu rycerskiego przez Xcia Jmci Marszałka deputowanych do skarbu koronnego przezorna nominacyja, odmieniać jej nie życzył.

Jmć P. Kossowski poseł brzeski kujaw[ski] przychylając się do zdania Jm P. łomżyńskiego, utwierdził je tym przełożeniem, że nie tylko do rachunków pozostałych post vita functos thesaurarios sukcessorów teraźniejszego Jmć P. podskarbiego, co do prowentów Rzpltej, ale też i tych, które teraz post obitu regis ex bonis mensae regiae do rąk jego wchodzą, pilnie Rzpltej wejrzeć należy się. A jako słyszeć mu się daje, że Jmć P. podskarbi [k. 122v.] ma się tu znajdować przytomnym, i tylko tych przez których interes na stronę swoją kierować usiłuje, do widzenia siebie przypuszczający, tak proposuit, ażeby, jeżeli jest, dał się widzieć Rzpltej stanom, a jeżeli nie jest, to przypomnieć de absente thesaurario prawo oświadczył się.

Jmć P. Wilczewski poseł wiski postanowienia od stanów, czyli Ichmć podskarbiowie z ryczałtowej summy czyli też ex asse calculum reddere mają, dopominając się, z ekonomii czyli dóbr stołu królewskiego wchodzące intraty, że przyszłemu regnantowi dochować i jemuż oddać rachunek z nich powinien, allegavit.

Jmć P. Małachowski poseł sieradzki Jmć P. wiskiemu respondendo, intulit, że co zalegało w skarbie za życia króla, to sukcessorom jego cedere powinno, a co post vita functos do tegoż skarbu z dochodów zawakowanych dóbr weszło, to przy ciele na pogrzeb i inne potrzeby Rzpltej właściwie należy się.

[k. 123]Po tych kontrowersyjach przeczytany jest projekt o ważności dekretów i zapisów uformowany, któren wszystkie dekreta we wszystkich subselliach od dnia zaszłej śmierci królewskiej aż do publikacyji uniwersałów Xcia Jmci Prymasa bezkrólewie ogłaszających, zaszłe, aby taką ważność dla mocy egzekwującej miały, jakby stante vita regia stanowione były, oprócz tych, któreby kondyktem pomiędzy dwiema osobami cum praeiudicio trzeciej nastąpiły, oraz po wszystkich otworzonych grodach ziemstwach zapisów wszelkich transakcyji przyjmowanienie przydającym ważnosci, mianowicie przeciwko prawu uczynionym, approbując, i mocą teraźniejszej konfederacyji utwierdzając ksiąg, któreby jeszcze zamknięte były reserationem pozwala i nakazuje.

Po przeczytanym tym projekcie Jmć Pan w[oje]w[o]da pomorski, aby wyłączenie grodu warszawskiego przydane było, odezwał się.

Lecz skoro Xżę Jmć Marszałek o zgodę, je[k. 123v.]żeli ma być tenże projekt podpisany, stanu rycerskiego spytał się, a generalne usłyszał zezwolenie, nieomieszkanie sposobem, jak się w wyższych sessyjach względem innnych projektów wyraziło, podpisanym został.

Nastąpiło zatym czytanie innego o rozdwojonych sądach kapturowych projektu, któren w[oje]w[ó]dztwom poznańskiemu, kaliskiemu, wołyńskiemu, bracławskiemu, brzeskiemu kujawskiemu i inowrocławskiemu, oraz dobrzyńskiej, łomżyńskiej i gostyńskiej ziemiom sądy z laudum tego, z którego posłowie na teraźniejszym sejmie zasiadają, approbując i utwierdzając, sądy z laudu drugiego, z którego posłowie w izbie posselskiej ex ipsa facti conscientia nie pokazali się, mocą teraźniejszej konfederacyji kassuje, i processa w nich otrzymane pro nullis, et irritis deklaruje, i aby dalej jurysdykcyje takoweż kontynuowane nie były, zaleca i zakazuje.

Jmć P. Wallinowski poseł poznański po [k. 124] przeczytaniu tego projektu, aby in casum niesłuchania per adversos teraźniejszej ustawy dla egzekucyji jej media provideantur, proposuit.

Jmć P. stolnik poseł warszawski głos zabrawszy jeżeliby się to zdawało stanom, aby dla sprzeciwiących się teraźniejszej ustawie forum w tychże samych kapturach, które mniejszą approbantur konstytucyją dołożone cum rigore było, sądził za rzecz skuteczną.

Jmć P. Gurowski poseł podolski dołożenie fori approbując, aby inne, a nie kapturowe determinetur dawał przyczynę, iżby tenże sąd przeciwko przeciwnikom swoim czyniący nie zdawał się być oraz vindex et iudex sprawy swoiej.

Jmć P. stolnik lit[ewski], poseł warszawski Jmć P. podolskiemu eksplikując się reposuit, że gdyby ab hinc przeciwne kaptury chciały exercere iuris dictionem sua, to prawem teraźniejszym skassowane sprzeciwiałyby się [k. 124v.] onemuż, a sprzeciwiający się jak respondere powinni, tak w czasie teraźniejszym nie do innego tylko approbowanego należyć mają kapturu.

Jmć P. Ostrowski poseł bracławski, że podczas teraźniejszego interregnum sądów innych nie ma, allegando forum sądu kapturowego efficaciter ad in ventum approbował.

Jmć P. Gurowski poseł podolski iterum forum kapturów pro incompetenti w takowych okolicznościach iudicis rozumiejąc, aby adversantes w generalnym kapturze iudicent, proposuit.

Na co i inni Ichmć posłowie że teraz generalnego kapturu nie ma respondentes, Jmć P. Czosnowski poseł bracławski odezwał się, że lepszy nie może determinari sąd nad kapturowy teraźniejszą konfederacyją approbowany, a względem projektu in rem województwa swego podług zaszłego na dniu wczorajszym od Xcia Jmci Prymasa zalecenia wygotowanego przymawiając się, o prze[k. 125]czytanie jegoż upraszał.

Jakoż przeczytał go Jmć P. sekretarz sejmowy przez Jmć P. bracławskiego sobie oddany, sędziów i posłów pod dyrekcyją Książęcia Swatopełka Czetwertyńskiego podsędka obranych approbujący, a sędziów i posłów in contrario laudo wyrażonych kassujący, respectu zaś probatarum iniuriarum forum kapturu approbowanego naznaczający i amnestyją, iżby nikogo sprzeciwiającego się nie zasłaniała znoszący, oraz cancellariae privata authoritate cum praeiudicio wymyślone annihilując.

Gdy takowy projekt przeczytanym został, exquirebat sensum Xżę Jmć Marszałek jeżeli na podpisanie jego zachodzi zgoda, lecz pomiędzy innemi zezwalającemi, a innemi kontradykującemi zabrawszy głos Jmć P. stolnik lit[ewski], poseł warszaw[ski] expressit w nim zdanie swoje, iż kiedy nie tylko w bracławskim, lecz i innych w[oje]w[ó]dztwach z równego sejmików rozdwojenia podobneż nastąpiły krzywdy, byłoby superfluum distinctam dla w[oje]w[ó]dztwa bracławskiego pisać con[k. 125v.]stitutionem, gdy similis ustanawia się dla innych, in calce której etiam partykularna pomienionego w[oje]w[ó]dztwa krzywda wytknięta być może.

Certabant długo Ichmć PP. bracławscy osobliwie i z Jmć P. podolskim, a tym czasem o wyżej wspomionych rozdwojonych sądach poprawiony projekt w[oje]w[ó]dztwo bracławskie wraz z innemi łącząc, a Litweską Prowincyją excypując, przeczytano, w którym że o kancellaryjach i amnestyji ad petita wojew[ó]dztwa bracławskiego nie nierzeczono, Ichmć PP. Bracławscy o dołożenie tych dwóch klauzul instabant.

A zatym poprawiono jeszcze raz, lecz skoro in favorem ziemi łomżyńskiej superadditu est, że elekcyja pisarza łomżyńskiego illegatimé zaszła wraz z przywilejem na ten urząd przez Jmć P. Piotra Godlewskiego wyniesionym cassatur, odezwało się na ten punkt wielu posłów, że to interess partykularny miescić się circa publicum nie powinien wnoszących.

[k. 126]Jmć P. Ostrowski poseł braclawski, aby też i w w[oje]w[ó]dztwie jego źle obrany pisarz cassetur, proposuit.

Jmć P. Mrokowski poseł czerski, aby non laedendo osób elekcyji nie kassować, i chyba je tylko suspendere lub praecovere życzył.

Jmć P. stolnik lit[ewski], poseł warszawski jako poseł z w[oje]w[ó]dztwa mazowieckiego przyznając Jmć P. podkomorzemu i posłowi łomżyńskiemu, koledze swemu sprawiedliwość sentymentów, nie życzył jednak dokładać w tej konstytucyi kassaty elekcyji pisarstwa łomżyńskiego i przywileij na nie przez Jmć P. Godlewskiego eksportowanego zważając cursu jurisdykcyji prawami obwarowanej, że pseudo zaszłe elekcyje w Trybunale, et ad malam cancellariae informationem uproszone przywileje w sądzie assessorskim kassowane być powinny.

Jmć P. Małachowski poseł sieradzki gdy skassowanie elekcyji i przywileju na pisarstwo łomżyńskie nastąpić nie może, a od[k. 126v.]danie actorum Jmć staroście łomżyńskiemu odezwał się.

Na co Jmć Mrokowski poseł czerski odpowiadając, że secundum excepta Masoviae Acta do starosty nie należą, intulit.

Jmć P. Hriniewiecki poseł podolski do wniesionej materyji głos zabrawszy gdyby nastąpić miała elekcyji łomżyńskiej kassata trzy okoliczności i prawu i innym w[oje]w[ó]dztwom przeciwne ściągnęłaby za sobą pierwszą Trybunałowi co do złej elekcyji assessoryji co do przywileju oraz Jmć P. Godlewskiemu, że decreta nigdy sine altera parte non profesunt, drugą innym w[oje]w[ó]dztwom podobneż elekcyje sub contradictionibus nastąpione w sobie zamykającym, gdy z konstytucyji elekcyją łomżyńską kassującej równym by podpadały interpretacyjom i niespokojnościom.

Jmć P. Glinka podkomorzy i poseł łomżyński Jmć P. podolskiemu respondendo, oskarżał Jmć P. Godlewskiego, że innotescentiae subreptitié eksportował, że nocnym sposobem [k. 127] w szczupłej zebranej z pokrewieństwa swego szlachty liczbie obrał się, przywilej na opaczną kancellaryji informacyją exportowawszy, acta zamknięte odbił i broniącego Jmć P. st[aros]tę łomżyńskiego pobił.

Xżę Jmć Kanclerz WX. Lit. głos zabrawszy, wyraziwszy w nim jak upływają bezskuteczne godziny post pauca peracta remonstrując jak multa jeszcze ad perficiendu zostają do weszłej względem sądów kapturowych materyji, gdy weszłą intuitu elekcyji łomżyńskiej etiam w[oje]w[ó]dztwo bracławskie wzruszającą usłyszał, allegando, iż Rzplta mająca w takowej okolicznoći ustanowiony porządek, nie może brać na się partem iudicii, upraszać chciał Ichmć PP. łomżyńskich, aby swej illacyji już więcej jak godzinę czasu zabierającej odstąpić raczyli.

Jmć P. Glinka poseł łomżyński kiedy tak visum est Xciu Jmci Kanclerzowi, że salva approbatione laudi odstępuje oświadczył się.

Jmć P. Czosnowski poseł bracławski pu[k. 127v.]bliczne dobro szacując i honor, aby wszelkie laesivi actus eliminentur, eksplikował, że w uformowanej u OO. Dominikanów winnickich partykularnej kancellaryji cum laesione personarum poczyniono transakcyje, które ut cassentur, instabat.

Po zakończeniu się wypisanych głosów nastąpiło czytanie już dostatecznie wykorrigowanego projektu, któren na sprawiedliwe posłów użalenie wzgląd mając, a bezprawności tranquillitatem wzruszającej zabiegając, lauda tych sejmików, na których pod dyrekcyją niżej wyrażonych Urodzonych marszałków, jako to w w[oje]w[ó]dztwach poznańskim i kaliskim pod Urodzonego Raczyńskiego, brzeskim kujawskim i inowrocławskim pod Urodzonego Kossowskiego, w województwie bracławskim pod Urodzonego Xcia Światopełka Czetwertyńskiego, w w[ojewó]dztwie wołyńskim pod Urodzonego Steckiego w ziemi dobrzyńskiej pod Urodzonego Piotra Suminskiego w ziemi gostyńskiej pod laską Urodzonego [k. 128] Wieszczyckiego, zaś w ziemi łomżyńskiej pod Urodzonego Przyimskiego st[aros]ty łomżyńskiego laskami, napisane obranych posłów i sędziów kapturowych w sobie wyrażają tychże sędziów, jako też fundatas od nich iurisdictiones mocą teraźniejszej konfederacyji utwierdza i approbuje; drugie zaś lauda pod innemi ac si marszałkami uformowane i zaczęte z nich jurysdykcyje cum suis decretis ac processibus totaliter kassuje i annihiluje, i aby dalej nie były, mieć chce, i zakazuje, et in transgressores prawa tego, forum w sądach kapturowych niniejszą ustawą approbowanych ad respondendum naznacza, oraz aby amnestyja gwałtowników nie okrywała, mocą teraźniejszą postanowienia ostrzega, kancellaryje w w[oje]w[ó]dztwie bracławskim prywatnie uformowane znosząc, i ordynacyje Sądu Generalnego Kapturowego prawu przeciwne kassując.

Gdy Xżę Jmć Marszałek informowany był o zgodzie generalnej, projekt ten [k. 128v.] podpisany został.

Jmć P. Bystry poseł zakroczymski o amnestyji usłyszawszy, aby nie tylko na sprzeciwiających się prawu przeczytanemu, lecz i na innych sejmu teraźniejszego, ustaw przestępców ściągał się, exposcebat.

Zaś Jmć P. Małachowski poseł sieradzki i inni, aby generalny był uformowany projekt amnestyji nikomu niedopuszczający, instabat.

Gdy projekt wyżej wypisany Xżę Jmć Prymas i Xżę Jmć Marszałek podpisywali, a Ichmć PP. sochaczewscy i inni posłowie z miejsc swoich wyszedłszy, podpisywaniu projektu tegoż przypatrzyć się chcieli, a Ichmć PP. wieluński, sieradzki i krakowscy posłowie, aby na miejsca wrócili się, instabant.

Przeczytano potym projekt do prowincyji lit[ewskiej] ściągający się, w[oje]w[ó]dztwa wileńskiego pod dyrekcyją Urodzonego Czyża, tudzież rzeczyckiego i orszańskiego powiatów lauda [k. 129] tudzież sędziów w nichże wyrażonych approbujący, a drugie lauda approbowanym przeciwnie i z nich zaczęte jurysdykcyje totaliter kassujący, a przeciwników prawa temu pro hostibus patriae deklarujący, tudzież aby na dalszy czas takoweż inkonweniencyje nie działy się instygatorowi lit[ewskie]mu do generalnej Konfederacyji Litewskiej zapozywać, i tamże legem transgredientes konwinkować rozkazujący.

Gdy ten projekt podpisanym został, nastąpiło przeczytanie projektu w[oje]w[ó]dztwu mińskiemu laudum pod laską Urodzonego Zyzemberga napisane sposobem, jak się o poprzedzonym projekcie rzekło approbującego, któren żadnej nie znajdując kontradykcyji, sine mora podpisany jest.

Pytał się Jmć P. stolnik lit[ewski], poseł warszawski Xcia Jmci Marszałka o projekt libertatis ab exofficio na dzień dzisiejszy odłożony, lecz tenże Xżę Jmć [k. 129v.] Marszałek, że jeszcze nie jest wygotowanym, reposuit.

A zatym nastąpiło przeczytanie projektu względem jurysdykcyji o suspensach i o exemptach żołnierskich konfederacyją 1733 odnawiającego i stwierdzającego, tudzież że też suspensy do Ichmciów ad conferentias wyznaczonych ściągać się mają, postanawiającego.

Po podpisaniu projektu tego zabrał głos Jmć P. Kossowski poseł brzeski kujaw[ski] aby w[oje]w[ó]dztwo jego i inowrocławskie, mogły augere numerum sędziów kapturowych, dopraszający się.

Na co gdy inni posłowie iżby to była novitas, odpowiedzieli Jmć P. Trzebicki kollega Jmć P. Kujawskiego potwierdził żądanie obszernym potrzeby przełożeniem.

Jakoż napisano wkrótce projekt wojew[ó]dztwom brzeskiemu kujawskiemu i inowrocławskiemu, jeżeliby życzyli sobie augere [k. 130] sędziów kapturowych na następującym relationis sejmiku obrać ich pozwalający.

Po tym projekcie przeczytano inny sejmiki zatorskie i oświęcimskie ośmio dniami przodkować przed innemi w[oje]w[ó]dztwami zwykłe aby odtąd w ten czas kiedy z w[oje]w[ó]dztwa krakowskiego w Proszowicach agitować się będą, oraz w ziemi halickiej, aby równie z w[oje]w[ó]dztwa ruskiego w Wisni peragi zwykłemi, nie prędzej ani później, lecz in simul aequivalenter z innemi prowincyjami eodem die odprawiały się sejmu teraźniejszego ustawą postanowiający.

Tak poprzedzający, jako i ostatni projekta gdy podpisanemi zostały, Jmć Pan Piaskowski poseł wołyński, aby z Włodzimierza do Łucka sejmik w[oje]w[ó]dztwa jego przeniesionym został, dopraszał się.

Post haec Jmć X. biskup kujawski do ułożenia względem sprawiedliwości wraz z innemi naznaczony, głos zabrawszy, o przeczy[k. 130v.]tanie projektu w tej okoliczności wygotowanego tym chętniej instabat, im pilniej uważając, że na dniu dzisiejszym projekta koniec otrzymają pewnie spodziewał się, iż i przez niego ułożony odrzuconym nie zostanie.

Jmć P. Kossowski poseł brzeski kujawski chwaląc illationem Jmć X. biskupa, intulit, aby pierwej delegowanych do rachunków skarbu koronnego distinguere jednych do Jmć P. podskarbiego, drugich do sukcessorów z przydatkiem naznacz[a]jąc.

Czemu gdy Jmć P. Męciński poseł wieluński i z nim inni posłowie contradixerant, tenże Jmć P. kujawski nieco commotus więcej powiedział gdy nie chcąc suspicari o niczyim sumieniu, aby ciż delegowani przysięgę super eo, że sprawiedliwie calculum likwidować będą, wykonali, instabat, i o turnum się dopraszał.

Jmć P. Piaskowski poseł wołyński dopominanie się Jmć P. brzeskiego kujawskiego [k. 131] confirmando, aby etiam Jmć P. podskarbi jako sprawiedliwy podawać będzie rachunek ad explendum iuramentum stringatur, superaddidit.

Jmć P. w[oje]w[o]da pomorski równie Jmć P. brzeskiego kujawskiego wspierając, o turnum domawiał się.

A Xżę Jmć Prymas głos zabrawszy do sukcessorów zmarłych podskarbich czyniąc praetensam distinctionem wyznaczył z senatu Jmć X. biskupa chełmińskiego i Jmć P. belskiego i pomorskiego w[oje]w[o]dów, oraz czechowskiego kasztelana. zaś Xżę Jmć Marszałek ex ordine equestri z każdej prowincyji po 6 posłów nominavit i dał głos Jmć P. Morykoniemu posłowi wiłkomirskiemu, któren konstytucyją 1659 ze skarbu lit[ewskiego] 344084 złł. gd. 17 Floryjanowi Morykoniemu na wojsko lit[ewskie] przez niegoż wydane oddać praevia liquidatione nakazującą drugą konstytucyją 1661 do pier[k. 131v.]wszej referującą się, tudzież dekret komissyji mińskiej tęż summę podług konstytucyji 1659 likwidujący i assekurujący na tych fundamentach supplices libellos ad consules patriae zanosząc, aby delationem ampluis non dilatandam stany skonfederowane resolvendo, oddanie mu namienionej summy nakazały.

Jakoż przeczytany jest projekt pomieniony dług dekretem komissyji mińskiej 1665 mediante liquidatione ferowanym przyznany Urodzonego Floryjana Morykoniego sukcessorom Marcinowi, Mikołajowi, i Franciszkowi za widoczną uznający krzywdę, aby dalszej nie cierpiała przewłoki pro satisfactione dekretu summa 344084 złł. gd. 17 skarbowi litewskiemu aby z summy, która się znaleść może, przed sejmem coronationis oddał, zalecając, et in retionibus ją przyjąć obiecujący.

Po podpisanym tym projekcie zabraw[k. 132]szy głos Jmć P. Karniewski poseł rożanski a w nim głos Jmć P. brzeskiego kujaws[kie]go wychwalając i utwierdzając, dopraszał się o turnum aby i przysięga dla Ichmciów do rachunków skarbu koronnego wyznaczonych dyktowana była, i Jmć P. podskarbi ex asse rachował się.

Jmć P. Dzieduszycki poseł halicki potrzebne być w skarbie rozpatrzenie się, a potrzebniejsze kardynalniejszych Rzpltej potrzeb opatrzenie sądząc, o radę domawiał się jakby zrywanie sejmów i na sejmikach tumultów niedzianiu skutecznie zapobieżeć podając w tej mierze napisany przez siebie sub approbationem stanów projekt, który aby był przeczytanym, prosił.

Lecz Jmć P. Kossowski poseł brzeski kujawski o rezolucyją wniesionej przez się materyji instando, aby turnus był pozwolony dopraszał się.

Jmć X. biskup kujawski takową illa[k. 132v.]cyją w przeczytaniu ułożonego przez siebie względem sprawiedliwości projektu zatamowany jak cum fervore Jmć P. kujawskiemu, iż tanquam senator przysiągłszy, drugi raz nie będzie, sumienie jego nigdzie non publicabatur bo podskarbim nigdy nie był ani kiedyżkolwiek do niego należał, reposuit, tak tenże Jmć P. brzeski kujawski równie tchnięty póki materyja przez niego wniesiona decydowaną nie zostanie, do niczego przystąpić oświadczając się chcącemu Xciu Jmc Prymasowi czytania projektu nie dozwolił, i na tym solwowana sessyja na poniedziałek.