Sessya Osmnasta

d 28. Maja.

Na dniu dzisieyszym ob expectationem przybycia do Stanow Jchmciow Wwdy Kaliskiego y Podskarbiego WK. do trzeciey godziny z Południa opozniona Sessya, za

[237]

nadeysciem Onychze iest przez Xcia Jmci Marszałka zagaioną spodziewaniem się meliorum lapsis.

Xiąże Jmc Prymas iako na dniu onegdayszym solwowana iest Sessya na dwoch wniesionych sub decisionem okolicznosciach utpoté pierwszey, aby Jchmc do odbierania z Skarbu Rzpltey Rachunkow Deputowani Przysięgę wykonali, drugiey zas, czyli Jchmc Podskarbowie z Ryczałtowey Summy, czyli ex asse rachować się maią, tak wzgledem Nich przystąpienia Turnum proponendo, gdy o to wszyscy odezwali się, Sam nayprzod otworzył zdanie swoie, że Przysięga dotąd nigdy niebywała, bo nunqm suspicabatur o Sumieniu Rzpltey, a dotego nalezało by się to było wnieść przed Nominacyą Deputowanych, Ktorzy wyznaczeni gdy teraz adiguntur do przysięgi, exkuzuią się z publiczney usługi, bo kazdy Senator Przysięgę wykonawszy nieprzekonany niepowinien być mianym za podeyrzanego y ztąd pretendowa-

[237]

ney dla Senatorow Przysięgi odstąpienia zycząc rownie konkludował, dla wyznaczonych ze Stanu Rycerskiego, aby y Ci z Wwdztw wybrani dostateczną znaydowali Wiarę. Co attinet Rachunkow Skarbu pozostałych Sukcessorow przeszłych Podskarbich, przekładał Stanom Reflexye, aby lenitate z niemi postępować, zeby nieudawano, iż z wynalezionych złosci pretensyi na zyiących scigaią zemsty, ile ze Jmc P. Moszynski zmarły Podskarbi dałdowod szczerey usługi przez pokazanie w Roku 1736. co Skarb importuie, y tenże względem powolnosci, aby Sukcessorum Rzplta oswiadczyła, radził. Rachunki zaś od teraznieyszych Jchmc PP.Podskarbich WK. y WX. Litt. practicato usu examinentur, a na potym Prawo ustanowic, iakim sposobem Podskarbowie calculum reddere maią, proposuit.

Jmc X. Biskup Kujawski uznaiąc zawsze Sentymenta y Sumienie czyste Xcia Jmci Prymasa, stosuiąc się przeto do Nich, y sposob po-

[239]

stępowania z Sukcessorami zmarłych Podskarbich approbuiąc, wierność Senatora przysięgą obowiązanego quidquid nocivi scivero remonstruiąc, zdanie swoie łączył.

Jmc X. Biskup Wilenski w pierwszey co do przysięgi okolicznosci rzecz niezwyczayną, a zatym teraz practicari niepowinną sądząc, a do drugiey przystępuiąc ob loquentiae wszystkich Praw inni xus, za ich powodem Skarbowi Koronnemu co do Szeląga rachować się rozkazuiącym Kwestyą formować illicitum wnosząc et practicatosusus pro abusibus decernendo, że te corrigi a nie allegari maią, sententiavit.

Jmc X. Biskup Płocki kazdą novitatem bydz trudną sądząc abyinusitata á condita Republica praxi Jchmc Deputowani Przysiędzeniepodpadali, judicavit, a Jmc P. Podskarbi ad mentem Konstytucyifavore Moszynskiego zaszłey 120000. pro praemeritis biorący,według powinności rachował się.

[240]

Jmc X. Biskup Chełminski mieysce to, ktore agit de Lege Lata et cudenda za Argument sobie biorąc w okolicznościach rownie konkludował, iż iezeli niemasz Prawa tak względem przysięgania Deputatorum, iako tesz intuitu rachowania się Podskarbich ad Assem trudno pretendować oboyga, sądził, iezeliby zas placeret condore legem, accessit zdaniem do Xcia Jmci Prymasa aby sposob rachowania się Podskarbiego opisuiąc, jungere nalezytą Kalkulacyą.

Jmc X. Biskup Smolenski alleguiąc, że przysięgły Senator żadney do suspicyi niedawszy okazyi, niepowinien być suspikowany, Jurament ad liquidationem Rachunkow wyznaczonym za niepotrzebny osądził. Zas Jmc Pan Podskarbi aby usitata praxi kalkulował się, Sposobem od Antecessorow zastawionym złączył zdanie swoie z Xciem Jmcią Prymasem.

Jmc P. Wwda Kaliski Kwestyą o Przysiędze wydaiącą Mu się za mniey przystoyną tak Senatowi, iako y Stanowi Rycerskiemu sądząc

[241]

reperibili adinventa poszedł in sensu Xcia Jmci Prymasa, aby Zdawanie Rachunkow nie insze, tylko według dawnego zwyczaiu było naznaczone in futurum Nowe Prawo ustanowic zycząc.

Jmc P. Wwda Sieradzki Przysięga aby niebyła, Kalkulacya zas ut ad praxim recipiatur secutus est zdanie Xcia Jmci Prymasa.

Jmc P. Kasztellan Trocki w obydwoch okolicznosciach poszedł insensum Xcia Jmc Prymasa.

Jmc P. Wwda Smolenski naznaczony do Kalkulacyi wypraszał się z tey usługi, gdy z Rady Doktorow do Wod za Granicę wyiezdzać muszący o Dyspęsę prosił. Zas wniesioną Przysięgę za niepotrzebną sądząc czytał Punkt z Przysięgi Senatorskiey et pro posse meo utilitates Reipublicae augmentabo explikował. Ze naprzykład Senator Deputatem na Trybunał obrany przysięga tamże nie iak Senator tylko iak Deputat ex ratione Sententiae decisivae, do rachunkow zas wyznaczony non decisivé, lecz tylko relativé na Seym oneż expeduiący tym pe-

[242]

wniey przysięgac niepowinien, im wczesniey praevenit ten obowiązek: utilitates augmentabo, a iakim sposobem rachować się ma Jmc P. Podskarbi gdy Lex jubet non disputat, czytał Statut Alexandra, aby się ad assem rachował dowodzący.

Jmc P. Wwda Polocki Przysięgę nieprzyzwoitą uznaiąc, co do Podskarbich, Argument załozył takowy, iż iezeli rzecz iest słuszna rachować się ex asse aby się rachowali, aequum judicavit, iezeli zas nienalezy Jm się ex asse rachować, pociągać Jch do tego iniquum sententiavit.

Jmc P. Wwda Belski iako ieden z Delegowanych Przysięgę raz wykonawszy, powtarzać iey nierozumiałby; Zas względem Rachunkow, te aby ad assem expedyowane były, decrevit.

Jmc P. Wwda Płocki że nie tylko quid quid nocivi scisero avertam, ale tesz utilitates augmentabo, obowiązany Senator takową przysięgą, niepowinien bydz pociągany do powtorney Przysięgi allegando, rownie

[243]

y w Stanie Rycerskim ex millibus po Wwdztwach wybranym sentetiavit; Zas względem Skarbu Koronnego, kiedy Amicus Plato magis est amica veritas, niemogąc przestąpic Statutu 1504. aby ex Asse Jmc P. Podskarbi rachował się, mocnieysze Prawo, nizeli zwyczay, affirmavit.

Jmc P. Wwda Witebski od delegacyi z dwoiakiey, z pierwszey ze przysięgać niechce, powtore, ze iest Sukcessorem zmarłego Podskarbiego, przyczyny, wypraszaiąc się, a słysząc cytowane Prawo calculum ex asse nakazuiące, in contra Prawu sądzic niechciał.

Jmc P. Wwda Podlaski co do pierwszey okolicznosci za wysokim idąc Jmc P. Wwdy Kaliskiego zdaniem wspierać pretendowaną przysięgę, Sanym Sobie Krzywdę czynic rozumiał, Co do drugiey, aby Jmc P. Podskarbi rachował się juxta usitatam praxim, zgodził się z Xiązęciem Jmcią Prymasem.

Jmc P. Wwda Mscisławski pierwszy raz na Seymie teraznieyszym głos zabieraiący powinszowawszy sobie, iż ma honor między Zgroma-

[244]

dzonemi znaydywac się Stanami, przysięgę przez poprzedzone przed Nim głosy oddaloną, y on rownie oddalił; Zas aby Jmc P. Podskarbi ex asse rachował się, gdy też głosy tak wyraziły, y On inaczey sądzic niemogł.

Jmc P. Wwda Pomorski Przysiegę utrzymuiąc, addexerat exempla,iako Rzplta wyznaczaiąc Lustratorow, obowiązała Jch Juramentem, aby wiernie Dobr Krolewskich Prowenta Zlustrowali y Kwartę z nich sprawiedliwą opisali. Komissya Radomska maiąca Prezydentem Senatora, odbiera od Niego Przysięgę przez Ziemstwo, lub Grod etc. wnosił, izby tasz Przysięga y Deputowanym do Skarbu nic nieszkodziła, Zas względem Rachunkow słyszawszy Statut przez JmcP. Wwdę Smolenskiego czytany, dowodził y Konstytucyą 1736. aby tak, iak Jan Kanty Moszynski ze wszelkich Prowentow ordynaryinych y extraordynaryinych Jmc P. Podskarbi ad assem rachował się, a zamiast Deputatow, fidelitatem Regestrow zaprzysiągł Superintendentow

[245]

ad mentem wspomnianey Konstytucyi Nobiles et Possessionatos, ktorzyby się co Rok sub Juramento rachowali, na Cłach y Komorach trzymał, Zas Cudzoziemcow, et Plaebeios ex nunc iako to: PP.Schwartza, Tillego y innych oddalił, remonstruiąc Stanom że Jchmość PP. Szamota y Wołunski zacni Ludzie podeymą się słuzyć Rzepltey, ktorych rekommendował.

Jmc P. Kasztellan Poznanski, co się tyczę Przysięgi ad dicta względem iey przez JmP. Wwdę Pomorskiego approbando, in ejusdem Sensum idąc, etiam względem Skarbu Koronnego rekomendowanych zarekomendowawszy, to ieszcze superaddidit w głosie swoim, aby dla niedochodzenia Seymow ob casum Smierci, Zgorzenia Rachunkow utilitati Samych Jchmciow PP. Podskarbich y Rzepltey providendo, etiam po Zerwanym Seymie, aby co dwa Roki Jchmc PP. Poskarbowie rachowali się po 12 z Senatu et ad alterum tantum ex Ordine Equestri wyznaczać zyczył.

[246]

Jmc P. Kasztellan Kaliski, aby iak Senat, tak Stan Rycerski liber został ab onere Przysięgi, decyduiąc, Jchmc Podskarbiowie ut circa antiquum conserventur usum, proposuit.

Jmc P. Kasztellan Sieradzki do Wielkiego Xcia Jmci Prymasa zdania z mieysca swego niemaiąc co przydać, złączył się z Onymze.

Jmc P. Kasztellan Jnowrocławski alleguiąc, iż gdzie się Prawa znayduią, tam zwyczay niema mieysca, kiedy o Przysięgę w takowey mierze zadnego nieczytamy opisu, pretensya iey subesse nieopowinna, a przywiedzione przez Jchmciow Wwdow Smolenskiego y Pomorskiego Prawa kiedy dis ponunt aby Jmc P. Podskarbi ex asse rachował się, niemozna inaczey, tylko ich tenorem trzymać się.

Jmc P. Kasztellan Smolenski bez Przysięgi danie Wiary Wielkim w Oyczyznie Ludziom, alleguiąc, Jmc P. Podskarbi aby wed-

[247]

ług Juramentu swego ex asse rachował się wytrącaiąc sobie rocznią Pensyą, y Sprawiedliwosci y Prawa adimpleri obowiązek decydował.

Jmc P. Kasztellan Lubelski praetensionen Przysięgi tollendo Jmc P. Podskarbi Kor. w Oyczyznie Mąż ex recte factis zasłuzony aby juxta practicatum ab antecessoribus suis usum rachował się, zdaniem swoim przychylił się do głosow przed Nim rownie konkluduiących.

Jmc P. Kasztellan Czechowski w Jmc P. Kasztellanie Jnowrocławskim summum uznaiący judicum et Juris peritiam, secutus est zdanie Jego w obydwoch junctim Kathegoryach.

Jmc P. Kasztellan Oswiecimski co do pierwszego Punktu gdy czas Seymikow zaraz po wyisciu 6. Niedziel przypadaiących nachyla się ku Konkluzyi Seymu, obszernym trawić go niechcąc Materyi explikowaniem, z dązącemi Xcia Jmci Prymasa, ut sit bene Pa-

[248]

triae myslami, złączył się, aby iak Senat, tak Stan Rycerski ex millibus wybrany, nowosci w Radzie niepodpadał; a co do drugiego, powątpiwać niemogł, o nieskaźitelnosci Sumienia Jmc Podskarbiego, aby w naznaczoney godzinie niemiał się wyrachować ad ultimum quadruntem.

Jmc P. Marszałek W. X. Litt. in utroque zgadzaiąc się z Xciem Jmcą Prymasem, zdanie Jego ut bono publico semper salutare approbavit pochwałą.

Gdy na Senacie; albowiem Jmc X. Biskup Kyyowski y Jmc P. Wwda Jnowrocławski niebyli; Zas Xiąta Jchmc Kanclerz W. Litt. y Wwda Ruski iuż na wotuiący Stan Rycerski nadesli, a Jchmc Podskabiowie iako w Sprawie Swoiey mowic niechcieli, Turnus skonczył się, Xże Jmc Marszałek dał głos Woiewodztwu Krakowskiemu, ktore we czterech ore Jmc P. Wielopolskiego pierwszego Posła pociągania do przysięgi Delegatorum niezycząc,

[249]

Jmc P. Podskarbi pro praesenti tempore, aby juxta servatum usum rachował się, et in futurum ad mentem Konstytucyi 1736. z wyznaczeniem Mu roczney pensyi opisanym został, conclusit.

Wwdztwo Poznanskie w szesciu Kreskach poszło za zdaniem Jmc P.Kasztellana swego Poznanskiego quo ad primum przyznaiąc iawneXcia Jmci Prymasa oswiecenie quod autem ad alterum innitendo Konstytucyi 1736. superintendentom przysięgę wykonywać nakazuiącey, aby Jmc P. Podskarbi Kontraktu na Skarb Rzpltey niemaiący, ad assem z niegosz rachował się praevio juramento super justitiam Regestrow comprobando konkluduiąc.

Wwdztwo Wilenskie Jmieniem całego Generału przez Jmc P. Horaima względem niepotrzebnosci przysięgi konkluduiące, radoby się było intuitu rachunkow, do zwyczaiu przychyliło, gdyby tenże zwyczay niewypływał Betzal, ktore Prawem przytłumiaiąc,

[250]

zdanie Rachunku ad assem osądziło.

Z Wdztwa Sandomirskiego Xże Jmc Straznik co do Przysięgi iako ad calculum naznaczony Usta Zamkniete maiący effata Stanow sequi oswiadczył się, co zas do Kalkulacyi militando Konstytucyami1569. 1717. et 1736. aby Jmc P. Podskarbi ad assem rachował się, konkludował, z tym warunkiem, izby Mu Summa 120000. za kazdy Rok przyięta na Kapitulacyą była. Co zas do opisania Skarbu tegosz, do ktorey to pracy wziął obiasnienie z głosow Jchmc PP. Wwdy Pomorskiego y Kasztellana Poznanskiego wraz z Kollegami swemi na ten Koniec wyznaczonemi, w krotce ie Stanom prezentować oswiadczył się.

Z Wwdztwa Kaliskiego Jmc P. Suchorzewski przysięgi pretendowaney odstępuiąc wyrzucał iak niezliczone Milliony przez złą Monetę za nie dozorem Podskarbich są utracone, za ktore że vita functus Siedlnicki

[251]

odpowiada iuż Bogu na strasznym Sądzie, Sukcessor Jego in vivis zostaiący, aby discrimini Sumienia y rowney odpowiedzi niepodpadał z Skarbu nie swego, lecz cudzego aby ad assem rachował się, concludebat, oraz aby Szlachtę, a nie cudzoziemcow na Komorach y Cłach chował iako pro sumenda paena o postanowienie fori, tak odrzucenie a functionibus plebejorum et exoticorum fortiter instabat.

Z Wwdztwa Sieradzkiego Jmc P. Małachowski immutationem Legum nonnisi in emolumentum et commodum Reipublicae allegando, aby Jmc P.Podskarbi ad assem rachował się, nie ustami swemi, lecz Prawem 1504. Anni wyrazonym, y dotąd nie skassowanym mowic praesumpsit.

Jchmc P. P. Wielunscy Męcinski y Skorzewski partes Jmc P.Podskarbiego teundo aby ad praxim usitatam rachował się, instabant.

Z Wwdztwa Łęczyckiego Jmc P. Kossowski za większąscią głosow y Prawem idący collimavit

[252]

zdaniem swoim aby Jmc P. Podskarbi WK. ad assem z wszelkich Prowentow ordynaryinych kazdemu wiadomych, y extraordynaryinych pro solo scitu Jmc P. Podskarbiego przychodzących a Rzpltey in augmentum nalezących rachował się. Do Urzędu zas Podskarbstwa swego Nadwornego przymawiaiąc się czytał Statut Vice Thesauraryys communicationem cum Thesauraryys, et Regestrorum conservationem nakazuiący, ad mentem ktorego, ze się ex parte Jmc P.Podskarbiego nic nie dzieie, y tenże Jmc Pan Podskarbi sam ieden Skarbem szafuiący nigdy nic nie komunikuie przydanemu sobie ad obeundum Munus Vice Thesaurario uskarzał się Rzpltey, y inne przywodząc Prawa sobie słuzące, et in executione dla niezwazania onychze przez Jmc P. Podskarbiego niezostaiące.

Jmc P. Kossowski Poseł Brzeski Kujaw. explikował, iż nie bez fundamentu wniosł Przysięgę, gdy Senator biorący Ministeriom Belli distincta Rota przysięga na Buławę zostaiący Deputatem rownie inszym dyktowaniem przysięga na sprawiedliwe sądzenie, Sędzia

[253]

Ziemski lub Grodzki wybrany na funkcyą nie zostaie się przy tey Samey Przysiędze, ktorą adimplevit na Sęstwo. A ztąd za rzeczsłuszną sądził, aby na Rachunki delegowany wypełnił Jurament, iako ie sprawiedliwie expedyować będzie, gdy iednak niezdaie się to Przeswietnym Stanom przyuczony nigdy contra Pluralitatem nieupierać się przy swym zdaniu, sequi eundem oswiadczył to ostrzegaiąc, aby Jmc P. Podskarbiego Rachunki poty non censeantur za sprawiedliwe, poki generalnie od wszystkich deputowanych podpisanemi niebędą. Adduxit 1562. Prawo sub amissione officyy rachować się Podskarbim nakazuiące et 1786. ze wszelkich ordynaryinych y extra ordynaryinych Percept calculum oddać zalecaiące, bo niepodobna rzecz iest do wierzenia aby Skarb Krolewski 300000. importuiący, Skarb Rzpltey Item tysięcy tylko miał przewyzszać się. Augeri zas non minui zawsze powinien, ile w czasie teraznieyszym znaczne nastąpiły Konfiskaty, z ktorych by on iak oczywiscie wielkiey cudzey Krzywdy

[254]

nic partycypować niechciał, a przeciesz ignotum est, gdzie się podziały, ex Amore Patrae et ex amore christiano musi dopraszaćsię aby Jmc P. Podskarbi ad assem rachował się izby y Prawu zadość się stało, y Dusza Jego nie zginęła.

Jmc P. Kraszewski Poseł Jnowrocławski względem Kalkulacyi nieodstępuiąc Prawa tę czynił Stanom Reflexyą, aby iezeli zyiący Jmc P. Podskarbi rachować się będzie ad assem, y zmarłych Sukcessorowie rownie czynili, gdyż by to wielką było Rzpltey niesprawiedliwoscią iednych głaskać a grugiemu o fenik upominaćsię.

Xże Jmc Marszałek gdy niewyrozumiawszy głosu, iaką daie na Jmc P.Podskarbiego Kreskę, pytał go się czyli ex asse czyli ad praxim powtorzył, iż nieodstępuie Prawa, z tym tylko ostrzezeniem, aby iezeli Successores juxta praxim rachować się będą y Jmc P.Podskarbi roczney podpadał Decyzyi.

[255]

Lecz ieszcze raz pytaiącego się Xcia Jmci Marszałka chcąc juvare Jmc P. Wwda Pomorski odebrał odpowiedz z ferworem do zrozumienia,aby nieodstępowanie od Prawa wytłomaczyć sobie niemogąc, przeczytał ie sobie.

Kontynuowały się daley juxta Turnum głosy Jmc P. Podskarbiego wielce męczące y do niecierpliwosci pobudzaiące, iednek On musząc ich słuchać, siedział attonitus nad zapalczywoscią. A gdy godzina 7. zblizała się, na Jchmc PP. Podlaskich zbytecznych za Rzpltą Patronach, skonczył się dalszy Turnus, gdy Xie Jmc Prymas Sessyą solwować zalecił, solwowaną została na dzien jutrzeyszy.