[k. 268] Sessyja

Trzydzi[e]sta druga

d[ie] 16ta Iunii

Po zagajeniu sessyji dzisiejszej jako wczorajsza solwowana jest dopominaniu się in rem prowincyji lit[ewskiej] głosów o czytanie wygotowanych prowincyjalnych projektów, tak zaraz Xżę Jmć Marszałek zadość czyniąc swemu przyrzeczeniu dał głos in ordine tego Jmć P. Szadurskiemu inflanckiemu.

Zaś Xżę Jmć Prymas, aby rzeczy na teraźniejszych obradach swoim szły porządkiem, gdy już wszystkie propozycyje conclusionem suam szczęśliwie odebrał, i jedna tylko sub n[ume]ro 19 indecisa zostająca oczekuje resolutionem, pomyśleć nad tym prześwietnym stanom radził, aby gorszącej śmiałości zamknięte wrota obradom publicznym bezpieczeństwo wszelkie i przyzwoitą powagę warowały.

A zatym zabrawszy głos Jmć P. kasztelan kaliski, jak w nim Xcia Jmci Prymasa takowe [k. 268v.] zalecenie wielbił, tak iż naznaczony do ułożenia tej materyji ma gotowy projekt oświadczył się, i o wysłuchanie stanów upraszał.

Przeczył temu mocno Jmć P. Glinka poseł łomżyń[ski] allegando novitatem hancae nigdy na sejmikach, na które tylko posłował, non practicatam, że szczegulnie projekta ułatwiają się pro re senata, a desideria w[oje]w[ó]dztw w instrukcyjach odłogiem, bez skutku leżące, podobno diriguntur umyślnie do tego końca, aby posłowie z temi foliałami nie decydowanemi wrócili do domów, które od braci in comissis ad perficiendum odebrali.

Na co Xżę Jmć Prymas respondendo Xcia Jmci Marszałka obligował, aby stan rycerski upewnić raczył, iż aby tylko czasu inutilibus disputationibus nie zabierał, desideria instrukcyji iuxta turnum nieodkładnie słuchanemi będą.

Acquievit nieco Jmć P. łomżyński, a zatym po zaspokojeniu się wielkiego rozgoworu tandem bezpieczeństwo obrad publicznych i wcho[k. 269]dzących w nie osób warujący projekt przeczytanym jest in sequentia: iż na wszczynających tumulta nie tylko obrad publicznych, sejmów, sejmików, i miejsc, ale też i osób w nie wchodzących bezpieczeństwo przepisując, rigor przez statut Zygmunta I tak wyższych, jako też późniejszego 1510 roku tit[ulo]: paena contra violatores ponawia się. A że exekucyja jest najskuteczniejszym zabieżenia śmiałosci wynalazkiem, przeto po popełnionym excessie obwiniony na sejmie przez sąd marszałkowski, a na sejmiku przez sąd grodu starościńskiego indilate po sejmiku złożony karany być powinien irremissibiliter, et in casum ucieknienia, konfiskascyja na dobra takowego ma extendi.

Po wysłuchanym takowym projekcie Jmć Pan Mrokowski poseł czerski allegando a[e]qualitatem być stanu rycerskiego z senatem, aby przeczytany projekt in suo rigore nie tylko ad ordinem equestrem, ale też i do senatu ściągał się, instabat.

Zaś Jmć P. Glinka łomżyński, aby tenże [k. 269v.] projekt nie tylko sejmom, sejmikom, ale też i sądowym jurisdykcyjom securitatem omni modam warował, o dołożenie tego dopominał się.

A gdy projekt poprawiony accedente universali consensu podpisanym został, Jmć P. Szadurski poseł inflancki głos zaraz na początku sessyji dany dopiero hoc in loco zabrawszy, podał następujące projekta: jako to 1. pogłówne żydowskie ad normam w Koronie opisanego ustanawiający w Prowincyji Litew[skiej] i Xięstwie Inflanckim przez kahały wypłacić się mające. 2. dla artilleryji litew[skiej] wybieraną in usq[ue] kwartę do generalnej kwarty przyłączający, a tejże artilleryji żeby skarb litew[ski] dwiema ratami corocznie constitutione 1717 praescriptam summam wypłacał, i jak nad expensą tak porządkiem jej komissyja skarbowa dozór miała, wyznaczający. 3. przywileje dwa Iuris Magdeburgensis jeden Xciu Jmci w[oje]w[o]dzie ruskiemu w mieście Czerhowie, drugi Marszałkowi W[ielkiemu] Litewskiemu w miescie Bobrze nadane approbujący. 4. chorągwi węgierskiej WXLitew. do laski wielkiej tegoż Xięstwa należącej ponieważ szczupła dla niej we 20 naznaczona [k. 270] płaca tak dalece niewystarczająca, że teraźniejszy W[ielki] Marszałek Lit[ewski] na utrzymanie jej ze skarbu swego corocznie kilka tysięcy expensuje, aby komissyja skarbowa po 9 tysięcy quod annis ad manus tego z W[ielkiego] Marszałka wypłaciła, stanowiący. 5. projekt comissionis do starostwa howelskiego aby w gruntach sprzeczkom cum colluteralibus podpadającym krzywda się nie działa, komissarzów na rozgraniczenie naznaczający.

Gdy te projekta przeczytane kontradykcyjom nie podpadały, skoro podpisanemi zostały, Jmć Pan Chodziewicz poseł żmudzki podał inny o przeczytanie onegoż dopraszający się. Którego czytanie lubo nieco od posłów, aby iuxta turnu desideria w[oje]w[ó]dztw czytane były, dopominających się zatamowane było, jednakże wkrótce nastąpione o tych edocuit kontentach, iż Xcia Jmci w[oje]w[o]dę wileńs[kie]go instygatorowi litewskiemu do konfederacyji generalnej litewskiej zapozwać tak o dobra Nieswież, Olykę, jako też o akcyzę słucką i werbunek żołnierza rozkazuje, kupy swywolne hetmanowi znosić, i garnizon słucki w [k. 270v.] komendę swoją odebrać pozwala.

Po przeczytanym takowym projekcie gdy tylko jeden Jmć P. Iliński poseł kijowski aby tak wielki Rzepltej na obwinienia Xcia Jmci w[oje]w[o]dy wileńskiego ob absentiam jego exusari niemogące, rigor ad mentem prawa, iż neminem captivari licet nisi iure victum, nie wyciągał się, instabat, zaś inni posłowie jako tenże Xżę non captivatur, ani innym sposobem od Rzepltej iudicatur, ad iudici uni tylko konfederacyji remittitur, odpowiedzieli za uspokojeniem się Jmć P. kijowskiego, a proszeniem wszystkich o podpisanie projektu, podpisanym jest.

A zatym Jmć P. Wilczewski poseł wiski wraz z innemi odezwawszy się o przeczytanie gdańskiego projektu instabat, na któren gdy zezwolono, przeczytanym został in sequentia: iż ponieważ na miasto Gdańsk ledwie nie wszystkie w[oje]w[ó]dztwa włożyły w instrukcyje liczne skargi posłom na sejm tareźniejszy[s] obranym, jako tegoż miasta magistrat władzę na stan szlachecki rozciąga i onę exekwuje, czego do[k. 271]wodem jest Urodzony Franciszek Wilczewski szambellan, i natenczas, kiedy sromotnie we Gdańsku traktowanym był, funkcyją deputata chełmińskiego w[oje]w[ó]dztwa zaszczycony, jako tenże magistrat dalsze czyniąc bezprawia monetę bez wewnętrznego waloru bije, czerwone złote przed następującą defluitacyją podwyższa, a po upadnieniu jej zniża, redukcyji przez podskarbich uczynionej nie przyjmuje, w towarze leśnym, i wymyśleniu trzech korczyków od łasztu zboża krzywdę wielką sprawuje, akcycy[s] contra lauda terrarum Prussiae postanawia, i postanowione wybiera, żołnierzy na dobra ziemskie wysyła, i konstytucyji nie zachowuje; przeto praesenti lege statuitur, aby Najjaśniejszy przyszły regnant zaraz po szczęśliwej koronacyji wysłać komissarzów do przerzeczonego miasta Gdańska nie zaniedbał, iżby ciż komissarze wszystkie prawa komportować przed siebie nakazali, i w wyrażonych kathegoryjach rostrzęsnie nic uczyniwszy paenas in convulsores legum opisali, i ukrzywdzonym satisfactionem [k. 271v.] assekurowali.

Po skończonym tym projekcie Jmć P. Karczewski poseł ciechanowski, a przy nim i inni mazowieccy posłowie urgebant, aby i Jmć P. Czapski starosta knyszyński równie jak Jmć P. Wilczewski ukrzywdzony dołożonym został.

Zaś Jmć P. w[oje]w[o]da pomorski jako ziem pruskich senator za miastem Gdańskiem głos swój interponendo eksplikował, iż tenże Gdańsk daleko większemi zaszczyca się prawami, aniżeli inne w Koronie, lub w Prowincyji Lit[ewskiej] miasta, i że komissyja chyba tylko na zgubę miasta, a nie pożytek powszechny wymagana zostaje, gdy pamiętają niektórzy komissyją z kancellaryji saskiej najprzód, a potym i z koronnej expedyjowaną co za skutek odni[o]sła, którego najlepszym być może świadkiem Jmć P. Krajewski poseł ciechanowski jako instygator kor[onny] ad expediendu[m] huncae actum użyty. A jako przy kwarcie rekomendował stanom Jmć P. starostę zakroczymskiego, tak i teraz upraszał za nimże aby avulsa od st[aros]twa jego rekuperować mogły.

Jmć P. Wilczewski poseł wiski refutando o [k. 272] głos Jmć w[oje]w[o]dy o podpisanie projektu wraz z innemi o toż przymawiającemi się, instabat.

Lecz contradixerat temuż Jmć P. Piaskowski poseł wołyński allegando, iż do przerzeczonego projektu to też wciągniono, co już w kommissyji skarbowej wyrażono.

A gdy Jmć P. wiski reposuit, iż tej komissyji pewnie Gdańsk słuchać nie zechce, Jmć P. Małachowski poseł sieradzki wzajemnie odpowiedział, iż nie wątpi aby przerzeczonej komissyji też miasto akceptować nie miało, ale że komissyja od Jmć P. Wilczewskiego wyrobioną pewnie pogardzi, certum esse rozumie.

Zabrał przeto głos Jmć P. w[oje]w[o]da sandomirski do innej materyji stosujący się, w którym wyrażając wstyd, iż pro domo sua oratorem stawić się u stanów Rzepltej musi wyeksplikowawszy intercyzę żony swojej a wnuki hetmana Jabłonowskiego, iż po rozeszłej się in creditores fortunie jego przez ustąpienie mu we dwóchkroć sto tysięcy królewszczyzny taką posag wypłacającą monętą kontentować się musi, która ad [k. 272v.] posteros transmitti nie może, aby przecież sukcessorowie ukrzywdzenia nie cierpieli w czasie odpadnienia tejże królewszczyzny instabat o przeczytanie uformowanego es[s] nomine projektu, który oddał do laski.

Jmć P. w[oje]w[o]da pomorski jako na dniu wczorajszym Jmć P. Chądzyński godny poseł rożański proposuit prześwietnym stanom, izby koronacyja przyszłego regnanta pro hac sola vice odprawić się mogła w Warszawie, tak upraszał, aby w[oje]w[ó]dztwo krakowskie nie chciało bronić tego zaszczytu na ten raz jeden temu Stołecznemu Miastu Warszawie.

Odezwali się na to posłowie krakowscy o turnum w tej materyji dopraszając się, zaś Jmć P. kasztelan inowrocław[ski] allegando zakończone na dniu wczorajszym skarbu kor[onnego] rachunki, i kwity na nie zaszłe wspominając, gdy do sukcessorów kalkulacyji wyznaczeni non referunt tego co uczynili, proposuerat aby i ta materyja bezskuteczną nie została w zleceniu swoim.

Na ten głos Jmć P. Glinka poseł [k. 273] łomżyński uskarżał się, iż senat zawsze mówi, i coraz nowe wnosi materyje, a w[oje]w[ó]dztw desideria protrahuntur nie wiedzieć do którego czasu, Xżę Jmć Marszałek dogadzając żądzom prześwietnych prowincyji, et in ordine czytania desiderio nim przystępując ad turnum dał głos najprzód w[oje]w[ó]dztwu krakowskiemu.

A za tym na czytaniu różnych projektów ad desideria w[oje]w[ó]dztw ułożonych, od w[oje]w[ó]dztwa krakowskiego zaczęty turnus kontinuował się aż do województwa wołyńs[kie]go, z którego Xżę Jmć łowczy kor[onny] posłem będący, gdy intulit, aby duchowieństwo ratione decimarum w świeckim sądzie agat, i większej dziesięciny nad zaszłe kompozycyje nie wyciągało, tudzież dekret intuitu tychże dziesięcin w ziemstwie warszawskim zaszły approbowanym przez sejm teraźniejszy został, jak takiemi żądzami mocno utracił IchmosciówXX. biskupów, iż się z tej okoliczności żwawa wszczęła dysputa, tak równie Xżę Jmć Prymas do passyji pobudzony niecierpliwością o solwowawanie sessyji prosił, i zaraz wyszedł z senatu.

[k. 273v.] Wrzawa wielka była dopominających się posłów o kontynuacyją dalszych projektów, lecz gdy i Xżę Marszałek wynosił się za Xciem Prymasem wkrótce, a nie czekając dalej i inni rozchodzić się zaczęli, sessyja skończyła się na utarczce tym zakończonej, iż disordine magno wszyscy in confuso abierunt.