List

Jaśnie Wielmożnego Szczęsnego Potockiego do Jaśnie Oświeconego Księcia Imci Sułkowskiego - Kanclerza W. Koronnego

pod dniem 3 Junii 1793 z Petersburga pisany

W tej zmianie nagłej okoliczności, i w tym stanie nieszczęśliwym Ojczyzny, nie wiem jak mój raport adresować; zda mi się, że się omylić nie mogę, gdy go adresuję do JO. Waszej Książęcej Mci, jako do Kanclerza na czele zagranicznych interesów z prawa będącego. Chciej JO. Wasza Xcia Mość go, czy Królowi Imci i Radzie, czy Sejmowi przełożyć, i stateczną swoją racz mnie zaszczycić łaską, wierząc, że być nie przestanę.

Ojczyzna choć nieszczęśliwa, Ojczyzną być nie przestaje, i sercu cnotliwemu ukochaną jest zawsze, czyli stan jej chluby jest przyczyną, czyli łzy wyciska. Widziałem jak czyny nagłe, i nieprzezorne sejmu przeszłego, zwracając niechęć przemocnych sąsiadów, zgubę Polszcze gotowały, pragnąłem odwrócić cios śmiertelny od Ojczyzny mojej w tym zrzódle, z którego lub zguba, lub ocalenie tylko wyniknąć mogło. Zguba w składzie rzeczy, jaki był, była niechybna, ostrzegałem wcześnie, a na koniec odważyłem się na czyn, któren ostatnią nadzieją się zdawał. Gdyby nadzieja nie uwiodła, cnotliwej ufności, ocalić żądałem Ojczyznę, oszczędzić pragnąłem współziomków tych nawet, co mnie bezprzyczynnie prześladowali, nie miałem żadnego widoku dla siebie, i swoich ambicyi lub zysku, ofiarę z miłości własnej Ojczyźnie zrobiłem, aby ją tylko od zguby ochronić można.

Lecz Bóg, co kres trwania narodom przeznacza, usiłowania nasze uczynił daremne, znikła nadzieja ocalenia Ojczyzny, i wraz dzieło dobrą wiarą rozpoczęte, z rąk moich wypadło.

Najjaśniejsza Konfederacya Generalna oddalić mi się od dworu tutejszego pozwoliła, dawszy mi zlecenie reprezentowania Najjaśniejszej Imperatorowy stanu nieszczęśliwego pozostałej części Polski, uczyniłem zadosyć temu zaleceniu, i jaką odebrałem przez ręce JW Grafa Zubowa odpowiedź, donieść mam sobie za powinność.

1-mo. Że dobro i pomyślność Rzpltej interesować zawsze będzie Najjaśniejszą Imperatorową.

2-do. Że względem długów Rzpltej, które na całość niedawno państw swoich zaciągnęła, znajduje słuszną rzeczą, aby tę część pozostałą obywatelstwa Rzpltej nie obarczały, i tę okoliczność, jako też względem handlowych układów, będzie miał zlecenie JW. Imść Pan Ambasador de Sievers traktowania, i ułożenia w czasie sejmu.

Te niniejsze doniesienie na wyjezdnym czynię, oddalając się dla zyskania spokojności i zdrowia, których los nasz nieszczęśliwy mnie pozbawia. Wszędzie i zawsze, nigdy Polakiem być nie przestanę. A w tym stanie nieszczęśliwym dla imienia polskiego, jeśli mi radzić jeszcze wolno, zdaje mi się, aby się starać o konserwacyą egzystencyi choć uszczuplonej niezmiernie Polski, pomniąc na to, że początki narodu naszego były jeszcze mniejsze, i aby trwał jeszcze naród, czas zmienia okoliczności, a teraz jednym, drugi raz drugim są pomyślne. Dan w Petersburgu dnia 2/3 Junii 1793 roku.

podpis: Stanisław Szczę. Potocki

Gener. Artyl. Koron.