Sessyja Trzecia

Die 10ma Maii

[k. 20]Książę Jmć Marszałek w mowie swojej expressit: Niech będą Najwyższemu niebios Rządcy dzięki nieskończone, że z tak dokładną odbrady teraźniejsze kontynu[u]ją się sfornoscią, do czego gdy tym żywsza przychodzi sentimentów jedność, proponował izbie, aby po deklarowanych Ichmciów senatorów nastąpiła delegacyja, końcem której przyjęcia z trzech prowincyji, z każdej po 4 posłów nominował, a ci nominowani do senatu zaszedłszy, i oczekiwanie izby poselskiej doniosłszy, wraz z tymiż od senatu na wczorajszej sessyji deputowanemi powrócili, którym Ichmciom senatorom Xżę Jmć Marszałek gdy miejsce pomiędzy wojewdztwa krakowskiego posłami wyznaczył, oni na nimże zasiad[ł]szy, każdy z nich z osobna w mianej mowie swojej ukontentowanie senatu z obranego zgodnie stanu rycerskiego godnego marszałka wyraziwszy, donieśli, jak okropna przez śmierć Króla Jmci jest sytuacyja, okropniejsza, kiedy wojska zagraniczne wkro[k. 20v.]czyły, najokropniejsza, i najżałośniejsza, ponieważ w tym czasie Ojczyzna rady potrzebująca widzi rozdwojone synów swoich sentimenta, które wysoka roztropność godnego, i od wszystkich ulubionego zreperować potrafi tym skuteczniej, im więcej prześwietna izba poselska w pilnym senatu oczekiwaniu względem łączenia się z Nim zostająca zaprasza się przez delegowanych.

Xiążę Jmć Marszałek uczyniwszy podziękowanie Ichmciom senatorom imieniem całej izby nieodwłocznie zadosyć uczynić żądzom senatu starszych braci oświadczył się, aby tylko niektóre okoliczności ułatwienia w izbie poselskiej wyciągające zaradzonemi zostały.

Jmć P. Łopaciński st[aros]ta i poseł mścisławski po wyjściu z izby poselskiej - wyżej rzeczonych Ichmciów delegowanych senatorów do senatu, pierwszy raz, jako na przeszłych sessyjach nieprzytomny głos zabrawszy, wyraził w nim powinszowanie Xciu Jmci Marszałkowi odebranej laski karmiąc się niepłonną nadzieją, iż ta [k.21] w ręku tak wspaniałemi sentimantami ozdobionego dyrektóra znajdująca się pewnie podźwignie upadającą Ojczyznę.

Jmć Pan Tymiński poseł sandomirski naganiając abusum libertatis przez powtórzone contra expressas leges oręża dobycie, aby podobne ausus in ultra nie praktikowały się, życzył ante omnia obmyslić śrzodki takowe, ktoremiby dostatecznie provideatur exekucyja prawa winy na przestępców rozkazującego, a kończąc głos swoj, dodał i to, aby wojsko zagraniczne in visceribus, regni nie bez przykrości obywatela znajdujące się obmyśleniem przyzwoitych sposobów cofnąć się mogło z kraju.

Jmć Pan Karczewski podkomorzy i poseł czerski w głosie swoim wyraziwszy najprzód użalenie z okazyji utraty króla niejednego ad satietatem[k. 21v.] z życia jegoż uszczęśliwionego przenikające, kontinując dalszą osnowę mowy swojej życzeniem quorum vis prosprosperrimorum przy lasce Książęciu Jmci Marszałkowi, zakończył ją radzeniem najskuteczniejszego w tym czasie interregni w uszczęśliwieniu Ojczyzny myślenia i czynienia, w którym wolności tym lepiej prowidować się może, im pewniej sine principe zostajemy, dodawszy recognitionem Książeciu Jmci Prymasowi pro cura et sollicitudine circa bonum publicum statecznie impensa.

Jmć Pan Szadurski poseł inflancki sądząc być nieodwłoczne względem prawa przyzwoitemi obostrzeniami ubezpieczenia spieszenia, interea obstrictus vinculo instrukcyji swojej, praecustodivit sobie, aby[k. 22] partykularne w[oje]w[ó]dztwa swego: desideria mógł przed złączeniem się, izby poselskiej z senatem, promovere, securitatem privatorum fundując, i bonu publicum allegando.

Jmć P. Skorzewski poseł wieluński allegując utile libertatis liberum veto, na wsparcie prawa vetandi czytał generalną konfederacyją 1696 za króla Jana III.ustanowioną, brzmieniem której pomienione liberu veto ut pupilla libertatis jest ostrzeżone; życzył oraz regressum do izby dla łatwiejszego w niejże instrukcyji skutkowania.

Jmć P. Piaskowski poseł wołyński wnosząc indecentiam izby przez nieassistowanie onejże chorągwi węgierskiej z prawa należące się, prosił Xcia Jmci Marszałka, aby, servando debitam tejże izby praerogativam za przywitaniem senatu upraszał Xcia Jmci Prymasa, aby Ten o tęż cho[k. 22v.]rągiew z ramienia swego do JW Jmć P[an]a Marszałka WKor. wysłał końcem wrócenia onejże dla przynależytego już to z racyji bezpieczeństwa, już też z okoliczności nieumiejszania powagi, assistowania.

Jmć P. Bukowski poseł sanocki Jmci P[an]u Sandomirskiemu na wniesione naganienie i zniesienie abusus dobywania szabel in sacra co libertatis praktykowanego respondendo, szedł za zdaniem Jegoż, że taz swiątnica przedtym szczęsliwa innym narodom prawa dawać, pewne powinna osobliwszym zaszczycać się bezpieczeństwem.

Jmć P. Małachowski poseł łomżyński sądząc bezpieczeństwo in arca publica przynoszące powagę miejsca, żądał po Xciu Jmci Marszałku, aby warta węgierska każdym obradom assistująca, a teraz przez JmP. Marszałka WK. cofniona nakazaną została za udaniem się do niegoż Xcia Jmci Prymasa.

Jmć P. Wysłouch poseł brzeski inkonweniencyje naganiając, zabieżenia onymże życzył.

Jmć P. Dłuski poseł z Inflant Koron[nych] powrotu z izby senatorskiej do poselskiej żądającym refu[k. 23]tando, objaśnił różnice względem sejmu konwokacyjnego, iż na pierwszym tantum unus, quantum mille valens, sprawiedliwie secundum libera veto obstawać może przytym, co tylko wniesie, na teraźniejszym zaś pluralitas i concludens czyli pozwoli regressu z senatu do izby poselskiej lub nie? ducebit sensus innych posłów, głos ten mianowicie obracając do JPana wieluńskiego, na koniec toteż sub altu całej izby iudiciu podał, aby radząc o przyszłym regnancie, nie kogo innego, tylko Piastę konfederacyją teraźniejszą ubezpieczyć.

Jmć P. Małachowski poseł łomżyń[ski] względem przyszłego regnanta in sensu Jmć P[an]a Inflandskiego odezwał się iż od ziemi swej wraz z kollegą nie tylko instrukcyją, ale też i przysięgą obowiązanym zostaje Polaka rodowitego rządcą berła pols[kie]go utrzymać, co Ichmc Posłowie prawie wszyscy równymże oświadczeniem confirmarunt.

Jmć P. Branicki poseł halicki intulit izbie, aby w złączeniu się z senatem, warta marszałkowska [k. 23v] powagą Xcia Jmci Prymasa wróciła się, in assistentiam.

Jmć P. Poniatowski poseł warszaw[ski] odezwał się, że jako duch wolnoscią tchnący wyciąga wdzięczności, tak z tego powabu wdzięczny Jmć P[an]u wieluńskiemu za obstawanie circa liberu veto z miejsca swego dziękuje łącząc z Nim zdanie swoje w czasie właśnie tym, w którym niektórzy odłączeni nie są przeszkodą JP[an]u wieluńskiemu do kontinuowania obrad; A jako prawo, zwyczaj, i dawna pamięć chce mieć za straż prześwietnej izby poselskiej wartę marszałkowską, tak aby sensibilittem onejże Xżę Jmć Marszałek za oddalenie nie tylko tejże marszałkowskiej, lecz i grodzkiej warty Xciu Jmci Prymasowi wyrażając, dopraszał się przy powitaniu senatu o powrócenie tej assistencyji potrzebnej dopominał się.

Jmć P. Mozyrski w głosie swym custodivit, aby po złączeniu się z senatem mogł być wolny regress do izby poselskiej względem ułatwienia w niej desiderioru prowincyji lit. Sądząc maiore być obrad accelerationem przeto gdy każda prowincyja separatim radzić będzie o interessach swych nieczyniąca szczególnej assistowania formy. Na tę illacyją cum approba[ti]one onejże odezwało się wielu posłów, [k. 24] lecz Jmć P. Bukowski poseł sanocki reposuit, że na sejmie convoca[ti]onis nie jest zwyczaj, aby posłowie z senatem złączeni wracali się do izby poselskiej.

Jmć Pan Małachowski poseł sieradzki o straż najpierwej w głosie swoim mocnemi racyjami upominając się na żądanie powrotu z senatu do izby replikę dając, życzył w tej okoliczności użyć ordinem turni.

Książę Jmć Marszałek pytał się w głos całej izby jeżeli jest zgoda, a zatym wszystkich, aby in ulteriori expectatione nie wytrzymując senatu, względem łączenia się z nim izby poselskiej, przystąpić do czytania województw secundum turnum.

Jmć Pan Gedroić poseł wileński oświadczając się unum velle et sentire z senatem, byle tylko miał campum upomnienia się ad mentem. Instrukcyji swojej względem desideriorum Jmci Ks[ięcia]a Bisku[k. 24v.]pa wileńskiego, kollegi swego Jmci Pana Horaina i innych, tudzież denominacyji regnanta, i aukcyji wojska.

Tandem gdy Xżę Jmć marszałek zaczął czytać województwa iuxta turnum, wszyscy posłowie, a na koniec i on sam prowadząc koło rycerskie, weszli do senatu, gdzie w miejsce ministerio przynależytym zasiad[ł]szy, doniósł oczekującemu Książęciu Prymasowi i senatowi wyrażając dziękczynienie za staranność i czułość około uszczęśliwienia dobra publicznego, oświadczył się imieniem całego koła swego rycers[kie]go to wszystko do zupełnego przywodzić w jednomyślności pod węzłem konfederacyji skutku z ofiarą krwi, fortun i życia samego, co tylko prześwietny senat względem ucalenia całej Rzplitej swobód, praw i wolności obwarówania sądząc nieodstępnie będzie. Na ten głos Xżę Prymas obszernie odpowiadając, i nieszczęsliwości z nieporządku na Ojczyznę spadające dowodnie remonstrując, chwalił oraz pomyślne z strony stanu rycers[kie]go obrad początki, a do dalszych przełożeniem ró[k. 25]żnych wotowanych potrzeb ratowania się zachęcając, powinszowawszy temuż stanowi rycerskiemu godnego laski marszałka, że względem przywrócenia warty marszałkowskiej na zadośćuczynienie żądaniom jegoż starania nie ubliży, oświadczył się, i na ten koniec deputował do Jmć P. Marszałka W. Kor[onnego] Gdy Xżę Jmć Prymas zakończył głos swój za daniem sobie głosu przeczytał propozycyje na sejm teraźniejszy z pod prassy drukarskiej w dziewiętnastu punktach wyszłe Jmć X. Sekretarz Koron[ny] i na tym solwowana jest sessyja na dzień jutrzejszy na godzinę 10 przez samego Xcia Jmci Prymasa.