Projekt

JW. Wilamowskiego posła zakroczymskiego

względem spraw konkursowych z UUr. Teperem, Szchultzem, Kabrym i innemi bankierami polskiemi kantony i banki mającemi, oraz ich kompanią

Między nieszczęśliwościami naród nasz zewsząd ściskającemi, ta najznakomitsza liczy się, że bankierowie polscy cały prawie gotowy majątek obywateli w ręce swe na procenta złożony mający, okazali się nie być w stanie wypłacenia się gotowizną swoim wierzycielom. W czym zaradzając Konfederacya Generalna Obojga Narodów, lubo przez sancita swoje tak do sprawy z UUr. Tepperem, Szchultzem i ich kompanią, jako z UUr. Kabrym z kompanią, także JW. Protem Potockim, wojewodą kijowskim, i innymi wielorakie z rozmaitemi regułami wyznaczyła komisye. Gdy jednak te przez różne umieszczone legalizacye i niedokładności zamiarowi należnej każdemu sprawiedliwości nie odpowiadają. Zaczym My na żądanie wielu województw, ziem i powiatów przez dane w tej mierze posłom swym instrukcye, reguły takowych sancitów poprawując, i jedną dla wszystkich spraw tak już rozpoczętych i w kontynuacyi będących, jako i z innymi bankierami polskiemi i kupcami nastąpić mogących przepisując, postanawiamy: aby komisarze przez pomienione sancita wyznaczeni, którzy przysięgli, i już zasiadali, aby tylko ani dłużnikami, ani kredytorami masy do swego sądu respective należącej nie byli, wraz z komisarzami dworów zagranicznych austryackiego, rosyjskiego i pruskiego z przyczyny zakordonowanych od polskich krajów, a z niemi majątków dłużników bankierów do massy pryncypalnej w kraju pozostałym Rzpltej Polskiej należących, równie ani tytułem dłużnictwa, ani kredytu nie interesowanemi, od tych dworów wyznaczonemi, i przysięgę w miejscu agitujących się komisyi i przed prezydującym na rotę komisarzom polskiem przepisaną wykonać mianą obowiązanemi, kompleta pomiędzy sobą tak, aby nie więcej ich jak z strony polskiej ośmiu z prezydującym i pióro trzymającym, który gdzie trzyma, a z strony potencyi sześciu, od każdej po dwóch znajdowało się, non obstante absentia, aby tylko pięciu było, ułożywszy rozpoczęte dzieła w każdej komisyi dwa razy sesyami na dzień mianemi kontynuując, a tam gdzie by się jeszcze nie zaczęły komisarze wszyscy przysiągłszy, za okazaniem od któregożkolwiek z kredytorów pretekstu o niezapłacenie sobie na terminie summy, natychmiast dobra, i kantory dłużnika urzędowi miejscowemu zapieczętować, i osoby dłużników pod zarękę dostateczną, lub straż żołnierską nawet za użyciem wojska Rzpltej przez rekwizycyą komisarską, zabeśpieczyć kazawszy, po wydać mianych na cztery tygodnie innotescencyach do miejsca dłużnika, gdzie kantor trzymał tu w Polszcze zjechawszy, dzieło swe rozpoczynając na sam przód administratorów z osób urzędu miejscowego przez tenże urząd nominować się z obowiązkiem odpowiedzialności mający, do dóbr miejskich, a do dóbr ziemskich szlachty ustanowią, którym summariusz wszystkich książek, regestrów, wekslów, korespondencyi i wszelkich dokumentów, oraz inwentarzy rzeczy i dóbr, tak ruchomych jako i nieruchomych (suknie tylko i bielizna w proporcyonalnej części do codziennego użycia potrzebnej dla dłużnika, żony i dzieci jego zostawiwszy) spisać nakażą, dobra ruchome i nieruchome w miastach otaksować przez ludzki cechowych przysięgłych, i architektów do tego przysięgą obowiązać się mających, zalecą, niepotrzebne expens bez potrzeby czyniące, natychmiast więcej dającemu nad taksę przedać zlecą, resztę zaś nieruchomych jako i ruchomych dóbr po oszacowaniu, a w ziemskich dobrach czyli wsiach po opisaniu stanu ich, oraz intraty wyciągnięciu, które się na użytek massy przez dzierżawę wypuścić mogą, wypuszczą. Inne zaś jeżeli to z większym pożytkiem massy poznawać będą, w dozorze administratorów zachowają, pieniądze przy zapieczętowaniu jak wyżej zastałe i nadal z przedaży i dzierżaw lub intrat przychodzące pod kluczami dwóch administratorów, jednego od kredytorów, a drugiego od dłużnika nominowanych, składać każą, i nikomu bez rezolucyi swej wydawać nie pozwolą. Trzymających kasę co miesiąc w czasie trwającej komisyi obrachunków słuchać będą, przestępnych administratorów z nakazanym nadgrodzeniem szkody ukarać, i odmieniać, oraz urządzenia jakie w ekonomice wypadać okażą się, czynić będą, a tak urządziwszy dobra, i pewność w nich pożytku do czasu ukończenia sprawy w ten czas kuratora massy jurydyka doskonałego i praktyka postanowią komportacyą dokumentów od dłużników nad te, które zapieczętowane byłyby, stopniami procesu postępując, nakażą, o czasie normalnym upadku na fortunie bankruta (mimo pierwszego protestu wyżej wspomnianego, jedynie do podniesienia sprawy konkursowej służącego) z komportowanych dokumentów, książek a nawet inkwizycyi inwestygować będą, i ten oznaczą, i odtąd wszystkie czynności bankrutów, jako to wypłacenie bez terminów sumy, sprzedaży, tranzakcye, legata, posagi, jako już na szkodę innych wierzycielów działane, za nieważne mając, tak tych sumy, sprzedaże, legata, posagi i jakieżkolwiek tranzakcye, po namienionym czasie zyskujących, jako innych dłużników masy, przypozwanie kuratorowi masy zlecą i nie zaważając na własność dla pozwanych innego bądź względem osób, bądź sprawy albo dóbr sądu (ponieważ bez rezolucyi pretensyi, czyli to o dług, czyli o dziedzictwo, albo sukcesyą, czyli o granice, niemniej dojścia kompanii i komparycyi pewna masa fortuny na wydział kredytorów przypadającej, ustanowiona być nie może) więc sprawy takowe sposobem rodzajowi każdej sprawie z prawa należnym zupełną mocą rozsądziwszy, i to co by na szkodę innych wierzycielów przez bankruta oddalonym, lub pod cudzym imieniem ukrytym być okazało się, do swego miejsca zwróciwszy, a dobra ziemskie z intrat sposobem w kraju używanym oszacowawszy ustanowią. Toż dopioro do likwidacyi praw wierzycielskich przystępując, aby kredytorowie istotnie na sprawiedliwy i mierny procent swych kapitałów powierzający, przez innych kredytorów wystawione przez bankrutów weksle albo karty na bezcen nabywających, lub lichwami nad słuszność, to jest siedm procent wybieranemi, masę bankruta niszczącemi, albo też z tych nie odbieranych lichwów, a choćby i słusznych procentów, przecież na terminach nie odbieranych, i idealną całego kraju masę długów i kapitałów czyniących, miejsc swych nie utracili istotnej waluty, zapisów choć urzędowych wekslów i skryptów, lub innych obligów dochodzić będą. Kapitały istotne i prowizye sprawiedliwe po obrachunku, zaczynając od pierwiastkowego kredytu, ani na odmiany wekslów, lub skryptów, czyli obligów choćby też tranzakcyi urzędowych nie zważając, przyznają, i od nich słusznie należące się, lub zaległe prowizye, chociażby w kapitał przemienione pod tytułem prowizyi legalnie należących umieszczą, recessa i abrenuncyacye zenne zgodnie z prawami miejscu właściwemu służącemi rozpoznają, czas likwidacyi pod upadkiem praw nie odzywających się wierzycieli determinować będą i przez gazety i pozwy publiczne trzykrotnie z terminem, jeżeli w kraju czteroniedzielnym, jeżeli u zagranicznych spodziewanych ośmtygodniowym, ogłosić każą. A po upłynionym tym czasie, jeżeli majątek bankruta trzecią częścią summę długów przewyższać okaże się, i ten przy dziedzictwie stawać oświadczy się, nie trwoniąc i nie przedając dóbr jego, zapłacenie gotowizną w przeciągu półrocza, tak kapitałów jako i wylikwidowanych prowizyi nakażą. - Gdyby zaś bankrut takowego oświadczenia nie uczynił, lub na terminie (od którego swe dzieło odłożyć mają) nie uiścił się, i kwitów nie okazał, na ów czas dobra dłużnika jako wyżej otaksowane i oszacowane, przez publiczną licytacyą potrzykrotnie za obwieszczeniem na tydzień trwać mającą, więcej nad taksę dającemu sprzedadzą, i pieniądze w gotowiźnie tak z przedaży, jako i aktiwów windykowanych po odebranej od administratorów generalnej kalkulacyi zgromadziwszy, lub na pewnych funduszach zabespieczywszy, i z nich ekspensa, jakie w czasie trwającej komisyi za rezolucyami swemi wynikłe, także activa niepewne i wątpliwe odłączywszy, do kollokacyi kredytorów udadzą się, i w pierwszej klasie podatki publiczne zasługi służących, i za roboty rzemieślnikom, jak i w jakiej wielości słusznej zalikwidowane będą, także depozyta prawdziwe w istocie znajdujące się, lub nad wolą składającego przez bankruta ruszone i użyte potem sumy z szacunku dóbr nabytych pozostałe, dalej dziecinne i zenne, zastawne, kościelne, funduszowe, na dobrach stojących hipotekowane, i wszelkie długi do zapisów urzędowych, kart ręcznych roborowanych lub oblatowanych winne, albo procesami ewinkowane, lub tradycyami poparte, zgoła wszystkie sumy, o których by wiadomość publiczna w aktach przed czasem pierwszego protestu okazała się, na koniec długi bez procentów obiecanych, i spodziewanych powierzane i najpierwszym protestem, z którego początek wziął konkurs, podług dat swych porządkiem, w całkowitości kapitałów umieszczą. A gdyby i na te długi masa nie wystarczyła, tedy spadających jako i doręcznych kart i innych kredytorom do fortuny, jaka by się i gdzie bankruta potem okazała, lub ewiktorów odeszlą; lecz gdyby co nad te długi zostało, tedy w drugiej klasie wszystkie summy do wekslów, skryptów, kart ręcznych, jeżeli wystarcza massa, ulokują, a jeżeli nie wystacza, tedy przez falcydyą proporcyonować będą, lecz gdyby po opłaceniu tej drugiej klasy, massy jeszcze co zbywało, tedy w trzeciej klasie długi do regestrów kupieckich za towary, i prowizye od kapitałów pierwszej klasy, jeżeli nie całkowicie, tedy jak wyżej sposobem falcydyi kollokować będą. Na koniec, jeżeli jeszcze co zbywać będzie, tedy w czwartej klasie prowizye od summ drugiej klasy, jeżeli nie całkowicie, to przez falcydyą umieszczą. W przypadku zaś nieumieszczenia się wszystkich kredytorów, i pod falcydyą w summach swoich podpadających, o przyczynie bankructwa i upadku, przez dowody, jakie wypadną, lub inkwizycye wybadać się będą, i jeżeli takowy upadek z przypadku zatonięcia, złodzieja, ognia, nieprzyjaciela, dłużników masy, bankructwa zawód w niewypłaceniu sobie sum, lub prowizyi procesowi ewinkowanych, okaże się, takowe bankructwa czyli dłużnika od wszelkiej kary i rekursu uwolnią, i że jego reputacyi takowe bankructwo szkodzić nie ma, deklarować będą. - Przeciwnie, gdy się okaże, że przyczyna upadku jego z niepilności, i niedozoru potrzebnego, pijaństwa, szulerstwa, deboszów, zbytków, paradów, ucztów i tym podobnych depansów pochodzi, w ów czas takowego bankructwa przykładnie ukarawszy, rekurs kredytorom jego do fortuny, gdyby się jej kiedy w życiu dorobił, zostawia, w dochodzeniu zaś tego, jako i w rozsądzeniu całej sprawy, indagacyi, inkwizycyi, przysiąg, i wszelkich z prawa i procesu wynikających śrzodków probacyi, używać będą, kondescensye naznaczać, jurysdykcye swe przenosić, pomocy wojska rekwirować. - Termina wyznaczać, rygory przyłączać, nieposłusznych karać będą, a co postanowią, to trwałe i niewzruszone mieć deklarujemy. - A że żaden sąd publiczności ze stratą swoją służyć i pracować nie może, więc podług Konstytucyi 1726 Titulo Trybunał, lecz nie od likwidowanych sum, lecz na dobrach dłużnika umieszczonych, komisarzom przytomnym należytości wyznaczamy.