Adam Bieniaszewski 

Baza danych mieszkańców Poznania w 1792 r. na podstawie spisu posesji miasta 

Wersja 1.0.0 z dnia 12.10.1998 r. 

[tabela: baza danych]

Zachowany w księdze radzieckiej poznańskiej spis posesji miejskich z 1792 roku jest pierwszym znanym nowoczesnym spisem pozwalającym na stosunkowo dokładne odtworzenie socjotopografii miasta u schyłku XVIII stulecia [1]. Prezentowany spis oblatowany został we wspomnianej księdze 14 marca 1792 r. przez Antoniego Schönfelda, instygatora miejskiego, pod nazwą "protokoł rewizji miasta wolnego Poznania". Wstęp do oblatowanego protokołu informuje czytelnika, że rewizja miasta dokonana została na polecenie prześwietnej Komisji Policji Obojga Narodów. Tekst wydanego drukiem uniwersału Komisji Policji został oblatowany w tej samej księdze miejskiej pod datą 29 listopada 1791 r. W uniwersale opisana została procedura postępowania nałożona na władze miejskie, którym nakazuje się rewizję miasta w celu podziału na cyrkuły i dozory. Kilkustronicowy uniwersał w sposób niezwykle szczegółowy rozstrzyga w jaki sposób należy przeprowadzić rewizję i przez kogo ma być ona wykonana. Powołany przez władze miejskie kilkuosobowy zespół urzędników, którym kierował Antoni Schönfeld, wykonał zleconą mu pracę w czasie trzech miesięcy. Rachunki miejskie z tego okresu odnotowują wypłacone wynagrodzenia dla pięciu kwatermistrzów, którzy otrzymali 50 złotych za wielokrotne obchodzenie mieszczan i wypłatę 144 złotych dla instygatora i jego pomocnika Lewandowskiego za spisanie ludności Poznania. Całość spisanych posesji ujęto w trzech grupach własności. Pierwsza obejmuje posesje duchowne, druga szlacheckie, a trzecia mieszczańskie. 

Przedstawiony władzom miejskim spis posesji został, zgodnie z zaleceniem Komisji Policji, ujęty w formie tabelarycznej. Tabela podzielona została na 6 rubryk zawierających następujące dane: 

1. nazwę ulicy 
2. numer domu 
3. rodzaj domu - murowany lub drewniany, a także adnotacje o pustych działkach 
4. nazwisko właściciela - określenie źródłowe "czyj dom" 
5. nazwiska głównych lokatorów - określenie źródłowe "posesjonaci" 
6. nazwiska mieszkańców - z podziałem na tych, którzy "mają sposób do życia" i "bez sposobu do życia". 

Prezentowana baza danych zbudowana została w zasadzie oparciu o występujący podział w samym źródle. Możliwości jej wykorzystywania są wielorakie. 

[1] Archiwum Państwowe w Poznaniu, Akta miasta Poznania I 213, k. 604-699.